Thu Tao Ngộ

 

(Trích đoạn Hương Xuân Paris)

27 03 2010, câu lạc bộ Văn Hóa VN Paris tổ chức buổi sinh hoạt văn học nghệ thuật Hương Xuân.

Mở đầu nhà thơ Đỗ Bình phát biểu: "Paris đã vào mùa nhưng chắc hẳn chúng ta vẫn không quên Thu Tao Ngộ vừa qua. Nói về Thu Tao Ngộ là gợi nhớ một kỷ niệm đẹp mà các anh chị đã góp phần dệt lên bức tranh muôn sắc đó. Hôm nay nhận được bài nhạc của anh Phạm Đình Liên phổ thơ Phương Du Nguyễn Bá Hậu, bài thơ viết để tặng tất cả mọi người tham dự. Thơ nhạc quyện ý nhau lại được hòa âm và giọng hát hay, bài hát sẽ lưu lại với đời cùng Thu Tao Ngộ."

Tại sao tôi lại ca ngợi Thu Tao Ngộ? Xin mạn phép qúy anh chị cho tôi được trình bày vài nhận xét về Mùa kỷ niệm đó:

Thu Tao Ngộ bắt nguồn từ tình cảm của những tâm hồn nghệ sĩ đến với nhau. Họ là những văn nghệ sĩ phương xa muốn đến Paris thăm một số bằng hữu văn nghệ lão thành, trong đó có nhà văn Hồ Trường An, GS Võ Thu Tịnh, GS Minh Châu Thái Hạc Oanh, Học giả TS Thái Văn Kiểm.vv…mà tình trạng sức khỏe của các vị đó kém. Ngoài ra còn muốn thăm những văn nghệ sĩ khác như nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên, nhạc sĩ Lê Trạch Lựu, nhà thơ Phương Du, nhà thơ Đỗ Bình. Buổi sinh hoạt đã quy tụ rất đông giới trí thức văn nghệ sĩ ở Paris đến tham dự. Trong số ấy nhiều người đã tuổi cao, sức khỏe kém, có người tuổi đã ngoài 90. 

Sau lần tao ngộ giáo sư Võ Thu Tịnh đã từ giã bạn hữu vĩnh viễn ra đi về cõi vĩnh hằng, học giả Thái Văn Kiểm trở về quê hương cội nguồn và lưu lại đó hết đoạn cuối đời. Trong chúng ta mỗi người hoàn cảnh gia đình và sức khỏe đều khác nhau, đối với các bạn văn nghệ sĩ phương xa có lẽ chẳng bao giờ các bạn có thể tập hợp đông đủ những khuôn mặt thân quen cùng ý tưởng, chung chuyến sang thăm Paris như mùa Thu Tao Ngộ để có cùng kỷ niệm? Phần chúng tôi, do tuổi đời và sức khỏe cũng khó có thể thực hiện một Thu Tao Ngộ khác! Trong suốt mấy chục năm sinh hoạt văn hóa ở Paris, chúng tôi đã từng tổ chức nhiều sinh hoạt, đã từng đón tiếp các bạn ở khắp nơi từ phương xa đến, và cũng có nhiều loạt bài viết từ văn thơ đến báo chí ở khắp nơi nói đến. Riêng tuần báo Đại Chúng ở W.DC có lần đã cho in một kỳ báo đặc biệt tặng sinh hoạt CLB mang chủ đề:"Bên Trời Tưởng Nhớ". Thật là qúy hóa và trận trọng hai chữ «Văn Hóa». Thu Tao Ngộ lần này cũng được báo chí khắp nơi đăng tải, đặc biệt tạp chí Cỏ Thơm ở Virginia đã dành cho nhiều bài viết trong số đặc biệt. Các văn thi nhạc sĩ đã cùng nhau sáng tác nói lên tâm tình mùa kỷ niệm mà mãi đến hôm nay sang năm khác, mùa mới vẫn nhắc lại Thu xưa trong sinh hoạt Hương Xuân Paris 2010.

Bây giờ tôi xin nói đến phần văn nghệ của Thu Tao Ngộ. Có lẽ các bạn phương xa ít có dịp biết đến những ca sĩ được chọn trong chương trình? Paris tuy là thủ đô ánh sáng của thế giới và là nơi hòa nhập mọi màu sắc nên những bản sắc riêng khó mà tách rời một cõi. Nhưng lại thiếu phương tiện truyền thông như TV, Radio bằng tiếng Việt như ở Mỹ, hơn nữa người Việt lại ở rải rác khắp nơi không tập trung như Cali, Houston, W.DC…do đó muốn quảng bá đến công chúng là vấn đề nhiêu khê! Hơn nữa những ca sĩ ở Paris thích thầm lặng, ít muốn báo chí viết về mình trừ những sinh hoạt mang tính văn hóa hay ttừ thiện. Chúng tôi chọn những khuôn mặt hát cho Thu Tao Ngộ là nhìn ở mặt văn hóa, những nhạc phẩm chọn lọc đã nổi tiếng vang bóng một thời, phần nghệ thuật cao. Trong nghệ thuật về diễn xuất về thanh nhạc, giới thiệu những giọng ca mà có người đã hơn 80 tuổi là chúng tôi chọn một chất giọng của dĩ vãng, những tâm hồn yêu văn nghệ.

Xin được nói vài nét về những giọng ca đó:

Ca sĩ Oanh Oanh: Người đẹp, một thời vàng son trên đài Pháp Á Sài Gòn năm xưa vào cuối thập niên 40, đầu thập niên 50, mặc dù tuổi đời cao nhưng vẫn không quên sân khấu, rời xa tiếng hát. Giọng hát của chị đã vượt thời gian đến với những người hâm mộ năm xưa có mặt trong hội trường hôm nay như một lời cảm ơn đầy tha thiết qua bài lừng danh: Serenatacủa Enrico Toselli.

Ca sĩ Minh Cầm, người trong hoàng phái, học dương cầm từ lúc còn nhỏ, cùng thời với Hà Thanh, nhưng vì thuở ấy cô sinh viên tài sắc vừa tốt nghiệp đại học sư phạm Huế 59, mới được bổ nhiệm đi dạy học thì cô giáo đâu dám cất tiếng hát lời ca ! Cũng may sau đó Minh Cầm theo chồng là GS Phạm Đình Liên sang Pháp định cư. Những năm đầu ở Paris Minh Cầm theo học piano tại nhạc viện.

Vào những thập niên 50, 60 người Việt ở Paris rất ít nên ngôn ngữ sử dụng hàng ngày là tiếng bản xứ. GS Phạm Đình Liên qua Pháp du học năm 54, sau một thời gian ở Paris anh chị Phạm Đình Liên dời về dạy vật lý tại đại học Grenoble nên tiếng hát, tiếng đàn theo dòng thời gian loãng đi! Cho đến năm 1999, GS Phạm Đình Liên hưu trí, anh chị về lại Paris, lúc đó mới có cơ hội tiếp xúc với người Việt đông đảo, và máu văn nghệ bừng lại. Năm 2004 Câu Lạc bộ Văn Hóa VN Paris đã tổ chức tại Trung Tâm Văn Hóa Quốc Tế FIAP một buổi văn học nghệ thuật về đề tài Hán Nôm do học giả Đỗ Thông Minh từ Tokyo sang, và ra mắt CD Việt Nam Mến Yêu với tiếng hát Minh Cầm và phần nhạc đệm của nhạc sĩ Phạm Đình Liên. Buổi sinh hoạt quy tụ hơn 400 khách mời trong giới văn học nghệ thuật.. Tiếp năm 2005 Minh Cầm cho ra đời thêmViệt Nam Mến Yêu 2.

Với hai CD đủ để thỏa ước vọng ccủa người yêu tiếng hát điệu nhạc. Trong âm nhạc có những luyến láy, dấu ngân, dấu lặng… Minh Cầm cũng thế, bỗng dưng bị bệnh bứu cổ cần phải mổ. Sau phẫu thuật, bị tắt thanh! Hàng ngày Minh Cầm rất khó khăn khi đàm thoại, đang là con chim sơn ca líu lo cao vút, bỗng tắt tiếng hót, chỉ còn thều thào, chị rất khổ tâm! Nhưng nhờ ý chí phấn đấu của chị rất mãnh liệt:“Phải lcất tìếng nói cho đời thêm hân hoan”Minh Cầm đã bỏ thì giờ đi luyện thanh, tập lại những âm thanh bập bẹ ban đầu, chị rất can đảm vượt qua những khó khó của tuổi đời, và cố gắng tập nói và sau đó tập hát. Chị theo học thêm đàn dương cầm của một vài nhạc sĩ Jazz hầu giữ niềm tin, tcủng cố sức mạnh ý chí rằng âm nhạc sẽ giúp chị có lại âm thanh, và Minh Cầm đã thành công. Chúng tôi chọn chị hát trong chương trình nhằm khuyến khích và cũng để cho những khách từng hâm mộ tiếng hát chị ở Paris hiện có mặt trong Thu Tao Ngộ vẫn lưu luyến: Ttiếng hát một thời vẫn còn.

Tiếp theo tôi xin nói đến ca sĩ Đỗ Qyuên, chị là con của BS Phạm khắc Hy vị đại sứ NVCH đầu tiên ở Paris. Đỗ Quyên theo gia đình qua Pháp từ lức còn nhỏ, ngay từ thập niên 50 thuở còn bé Đỗ Quyên may mắn trời phú cho một chất giọng tốt, âm vực rộng và cao được gia đình cho học piano, nhưng Đỗ Quyên lớn lên lại theo học ngành quản trị kinh doanh, sau khi tốt nghiệp chị làm việc hoàn toàn người bản xứ nên giỏi tiếng Pháp hơn tiếng Việt! Vì thấm nhuần văn hóa tây phương chị chỉ biết những bài hát Pháp, và hát chẳng khác gì ca sĩ Pháp. Đỗ Quyên kết hôn với một người đồng hương là giáo sư đại học dạy toán ở Paris. 

Gs Nguyễn Ngọc Minh đi du học lúc còn rất trẻ, tính của anh trầm lặng ít nói, ngôn ngữ hàng ngày là Pháp ngữ, mãi đến sau năm 75 Đỗ Quyên tiếp xúc với nhiều đồng hương chị mới ần dần thông thạo tiếng việt. Anh chị cư ngụ trong khu vực sang trọng nhất Paris, lại hiếu khách nên rất đông bạn bè lui tới. Đỗ Quyên là người rất đam mê văn nghệ, thích nhạc việt nên đã theo học hát một số thày người đồng hương, nhưng những thày giỏi thì thường khó tính, bắt chị tập lại căn bản đòi hỏi thời gian dài luyện tập, nhưng chị chỉ muốn hát ngay để vui với các bạn. Chị tự tin mình hát hay nên không cần tập luyện lâu, do đó các thày của chị đành chào thua! Dù bị chối từ chị vẫn không bỏ cuộc, lại tìm đến các thày dạy nhạc hàm thụ, cấp tốc. Ở đây chị học thêm nhạc lý và luyện ngón đàn piano. Âm nhạc là môn nghệ thuật dễ nghe nhưng khó bắt chước, không phải muốn uốn là được. Sự say mê đã khiến chị có ảo tưởng tiếng hát sẽ vút tận trời, và Đỗ Quyên ao ước muốn mang số vốn âm nhạc học được trình làng trên một sâu khấu đầy ánh đèn màu, hát cho công chúng là người đồng hương thưởng thức. 

Thời cơ đã đến chị được mời tham gia trong một chương trình văn học nghệ thuật ở Paris. Sau buổi trình diễn ấy nhiều cây bút đã viết về buổi sinh hoạt, trong đó có đoạn của Hàn lâm GSTS Lê Mộng Nguyên viết về chị : 'Ca khúc được trình bày do cô Đỗ Quyên…'.Từ ngữ "Cô " thay vì "ca sĩ" viết từ nhà phê bình văn học nghệ thuật Lê Mộng Nguyên đã khiến cho Đỗ Quyên choáng váng vì tự ái ! Ở Paris có một số cây bút chuyên phê bình văn học nghệ thuật được mọi người trong giới làm văn học nghệ thuật qúy trọng: Thụy Khuê, Nguyễn Hưng Quốc(sang Úc định cư), Đặng Tiến, và những cây bút vừa sáng tác vừa phê bình: Nguyễn Thùy, Hồ Trường An, Lê Mộng Nguyên, Đỗ Bình, ...vv…. 

Bài báo đăng trên tạp chí Nghệ Thuật ở Montréal đã khiến Đỗ Quyên kiểm nghiệm lại khả năng của mình so với lời nhận xét của nhạc sĩ Lê Mộng Nguyên. Phải mất một thời gian sự tự ái của chị dần dần lắng xuống và đã chuyển hóa thành lòng tự trọng biết qúy trọng sự thật. Chị đã cảm ơn tôi về sự giải thích, và cho biết sẽ đi học nhạc lại từ đầu. Đỗ Quyên đã ghi danh vào nhạc viện Neuilly theo học ngành opéra nhiều năm với các giáo sư âm nhạc nổi tiếng ở Paris: Bà Intammusso, Bà Nicole Rivière và đã tốt nghiệp năm 2008. Với chất giọng soprano ca sĩ Đỗ Quyên đã trình bày không micro tại những nhà hát thính phòng Paris nhiều nhạc phẩm cổ điển của các đại nhạc sĩ: Mozart( Le Noche di Figaro), Hendel(Largo Opéra «Xerxes»), Bizet(Carmen), trích đoạn Opéra:Les Voilles Don Carlos của Verdi :…vv…Từ một người thích hát để trở thành ca sĩ Đỗ Quyên đã trải qua biết bao thử thách và bỏ vào âm nhạc một thời gian khá dài. Có lẽ bây giờ Đỗ Quyên đã ngộ được cái «danh», mà chỉ chú tâm trên mặt nghệ thuật, nhưng nếu cái danh nghệ được người đời trao tặng thì phải biết trân qúy nó để giữ hương thơm chung cho đời?

Những người có tâm hồn nghệ sĩ chẳng phải đợi đến lúc sáng tác, hay trình diễn trên sân khấu lúc đó mới thành nghệ sĩ. Những tâm hồn được gọi là nghệ sĩ trước tiên phải chân thật với lòng mình, sau đó biết rung cảm trước ngoại cảnh để ngoại cảnh hoà với tâm cảnh cảm được cái đẹp của thiên nhiên, cái hay của đời, và cái tiềm ẩn sâu lắng trong con người? Hát cho đời thêm hân hoan có lẽ chính là động cơ giúp cho những ai muốn tâm hồn mình vui tươi trong cõi âm nhạc đầy giai điệu màu sắc. Hồn ta nào khác như một ánh sao băng thoáng trên bầu trời thăm thẳm từ một hành tinh xa xăm nào đó lạc xuống trần, rồi đọng trên kẽ lá thành những hạt sương mai. Nhưng chẳng may vô tình có ngọn gió lướt qua lay động cành cây làm vỡ những viên ngọc trời thành muôn mảnh, thì trước khi tan biến nó vẫn dựng lên cái huy hoàng của bình minh.

Đỗ Bình