Thứ Bảy, 13 tháng 3, 2021

Tình Hồng Muôn Thuở

 

                  (Ảnh: Kim Phượng)

Hoa tình đã nhẹ trao nhau
Nhìn người e ấp má đào hây hây
Chỉ riêng mình biết mình hay
Tâm tư rộn rã mấp may môi tình
Mai nầy còn có trung trinh
Nhớ nhung nhớ mãi Hoa tình hôm nay
Ai kia đã ướm điều nầy
Cho nhau khoảnh khắc không phai chẳng tàn

Nguyễn Cao Khải


Tình Vẫn Đâu Đây (Bolero 2021) - Thơ & Nhạc: Lưu Nguyễn Đạt - Hoà Âm: Quang Đạt - Tiếng Hát: Duyên Quỳnh


Thơ & Nhạc: Lưu Nguyễn Đạt
Hoà Âm: Quang Đạt
Tiếng Hát: Duyên Quỳnh
Daha Productions2021

Chiều Tà

 

Hàn sơn rực rỡ lúc tà dương
Ráng chiều muôn sắc nhuộm cuối đường
Tuyết trắng đầy chân như chắn lối
Lữ hành nào ngại tuyết lạnh đâu

Thong thả nhịp nhàng bước bên nhau
Xa xa mây núi muôn sắc màu
Trời xanh không khí trong lành quá
Muộn phiền, ganh tỵ đã biến mau

Trời vào đông đất trời thật lạnh
Mới thương người đói khổ áo manh
Mới biết mình hạnh phúc an lành
Mới trân quý cây xanh nắng hạ

Thương làm sao người xa xứ lạ
Chiều đông buồn bước vội đường xa
Mỗi nơi một ánh chiều tà
Đứng đâu cũng thấy quê nhà trong Ta

Trúc Lan KTP 
20/2020
***
Nắng Khoe Chiều Vàng

Chiều nắng soi nghiêng chút mặt đường
Ráng vàng từng giọt quyên tơ vương
Bên hàng cây bách chờ vào tối
Giữa khoảng không gian đợi ngậm sương
Xa ngắm khiến lòng sâu lắng đọng
Cận xem làm trí rộn yêu thương
Ai về nẻo ấy trong cô quạnh
Đây đứng mơ trăng giữa mộng thường…

Thái Huy 
25/3/21

Mùa Xuân Viễn Khách



Vẳng xa như tiếng chuông chiều
Ở đây xuân lạnh gợi nhiều nhớ thương.
Xa rồi khúc nhạc quê hương
Dư âm thoang thoảng vấn vương tơ lòng.

Nước non vạn nỗi hoài mong
Thương người khắc khoải chờ trông tháng ngày.
Bơ vơ xứ lạ chiều nay
Đau tình viễn mộng thêm dài nhớ nhung.

Chiều xuân sương tuyết mịt mùng
Đường đi trơn trợt ngại ngùng gót chân.
Mây giăng sầu cõi phù vân
Cuộc đời hư huyễn mấy lầ tàn phai.

Tóc ai xuân ấy hoa cài
Nay sầu vương tóc dạn dày tuyết sương.
Tháng năm chồng chất nỗi buồn
Chiều xuân lữ khách bên đường ngẩn ngơ.

Bây giờ biết đến bao giờ
Cố hương khuất nẻo mịt mờ hồn xuân.
Tha hương lạc bược hồng trần
Xuân về thêm tuổi… hay dần tàn phai!

Hàn Thiên Lương

Thuyền Trăng


Bài Xướng: 

Thuyền Trăng

Thuyền chở trăng vàng đi đến đâu?
Về nhà ta nhé, ở bên cầu
Giường đôi quạnh quẽ sương pha lạnh
Gối chiếc chơ vơ lệ thấm sầu
Ánh nguyệt lung linh làm hiện bóng
Chung trà thoang thoảng rót mời nhau
Tựa vai âu yếm, cùng im lặng
Trăng lặn, thuyền trôi, ảnh nhạt màu...

Sông Thu
(Rằm Tháng Giêng Tân Sửu 2021)
***
Bài Họa:

Nguyên Tiêu Vắng Nguyệt

Đại lễ rằm Giêng,Nguyệt trốn đâu?
Tơ duyên đằm thắm thoắt phai màu
Đêm nào nhớ quá,trăng đầu ngọn...
Thuyền nọ thương nhiều, tóc chụm nhau
Trông ngóng đà lâu sương lạnh giá
Đơị chờ đã mỏi,mắt u sầu
Canh tàn,trống điểm,nghe rời rạc
Đêm trắng,ngày lên,tắt nguyện cầu...


Thanh Hoà
***
Thuyền Tình

Thuyền trôi ,trôi mãi sẽ về đâu?
Hãy ghé nhà tôi sát mé cầu
Ôm ấp gối chăn tìm mộng ấm
Đượm nồng hương lửa giải cơn sầu
Tiện đây vầng Nguyệt soi làn nước
Sẵn có mái chèo khỏa bóng nhau
Mười bốn đèn trăng treo lấp lánh
Sóng tình loang loáng tỏa muôn màu


Songquang
20210226
***

Cách Một Nhịp Cầu

Chia tay ngày ấy biết về đâu!?
Bến Hải, Hiền Lương mấy nhịp cầu?!
Phúc Xá, Hồng Hà... bờ cát mịn,
Tây Hồ, Trúc Bạch... ánh trăng sầu.
Anh trai Hà Nội còn mơ tưởng!
Em gái Sài Gòn có nhớ nhau?
Nam Bắc vì sao mà cách trở,
Giang sơn một dải lụa phai màu


Texas, February 26th 2021
Hồ Công Tâm
***
Đợi Trăng

Hỏi xem trăng ngọc thượng nguyên đâu
Mà ánh lung linh sáng vạt cầu
Khiến khách chung tình ngồi đợi mãi
Thành người vẹn nghĩa phải buồn sâu
Bao năm đỉnh núi quên trông nguyệt
Mấy thủa đầu sông cạn nhớ nhau
Sóng bạc Quảng Hàn vương sắc tuyết
Sang mùa hoa quế đẹp tươi màu ...


Utah 26 - 2 – 2021
Cao Mỵ Nhân

***
Trăng Đã Phai Màu

Đây dòng tâm sự gửi về đâu?
Từ độ rời xa nửa địa cầu
Một bóng lênh đênh vời vợi nhớ
Từng đêm thao thức chứa chan sầu
Người ơi chẳng dễ mong tìm lại
Ta cũng thôi đành để mất nhau
Thương chiếc thuyền tình không bến đỗ
Vầng trăng thệ nguyện đã phai màu


Nguyễn Kinh Bắc
***

Ghẹo Trăng

Tháng giêng rằm hỡi trăng về đâu?
Sáng toả mênh mông đẹp bến cầu.
Sông nước in hình Nga quạnh quẽ,
Gió mây vờn bóng Nguyệt thêm sầu!
Quảng hằng cung thẩm nàng xây mộng,
Nhân thế đời vui phố rực màu!
Hãy xuống trần gian ta gặp gỡ…
Câu thơ tiếng hát quyện cùng nhau!


Liêu Xuyên
***
Bên Song

Trăng tà lãng đãng trốn nơi đâu
Chẳng đến cùng ta chung nhịp cầu
Bóng chiếc lao chao theo bướm lượn
Thân đơn tĩnh lặng nhắp trà sầu
Tuyết rơi tuyệt cạn bao hy vọng
Gió chở niềm mơ sẽ có nhau
Đêm trắng lệ trào thêm nỗi nhớ
Bên song mòn đợi tóc phai màu


Kiều Mộng Hà
Austin 26-2-2021
***
Vàng Phai

Trăng chở vàng gieo rải tận đâu
Mà sao tăm tối phủ quanh cầu
Sương sa đầu ngõ mờ tâm sự
Buồn rớt thềm trung chảy giọt sầu
Nhớ thuở chung trường đùa với phượng
Mơ thời đối bóng bỡn cùng nhau
Chừ xa nghìn dặm hồn tê tái
Mây gió sầu bi nguyệt đổi màu


Phương Hoa
FEB 26th 2021
***

Thuyền Trăng

Bốn sáu năm dài cố quận đâu
Hờn thay tạo hóa khéo cơ cầu
Người xa xóm cũ tâm hồn khổ
Kẻ bỏ làng xưa trí não sầu
Mấy thuở tình thâm còn cách trở
Bao giờ mẫu tử được gần nhau
Thuyền trăng chở nặng niềm thương nhớ
Ánh nguyệt buồn ai cũng úa màu


Thanh Song Kim Phú
CA Feb/26/2021
***

Trăng Rằm Tháng Giêng

Đêm rằm tháng một nghĩ về đâu
Thắp nến lung linh khởi nguyện cầu
Cửa dưỡng cơm ngon nhiều chặng nhớ
Dòng nuôi sữa ngọt lắm thời sầu
Loanh quanh bám mẹ lo công với
Luẩn quẩn đeo người phụ việc nhau
Kỷ niệm miên man nhoà cảm xúc
Vầng trăng chiếu xuống tỏa thanh màu


Minh Thuý Thành Nội
Tháng 2/25/2021
***

Tan Tác

Em vẫn chưa về em ở đâu
Để anh thơ thẩn mãi bên cầu
Ngày buồn đau xót hồn pha lụy
Đêm nhớ quạnh hiu dạ nhuốm sầu
Hạnh phúc chỉ khi mình kết hợp
Bẽ bàng là lúc ta xa nhau
Tấm thân cô lữ lòng xao xuyến
Duyên nợ từ nay phai sắc màu.


Toronto 26/2/2021
Nguyên Trần
***

Đêm Nguyên Tiêu

Thuyền trăng đầy khẳm chở về đâu?
Có ghé nhà ai phía dốc cầu
Thục nữ yêu kiều duyên đậm sắc
Thi nhân tuấn nhã áo phai màu
Trên lầu rãi gió cùng chung nguyệt
Dưới bến trao tình mãi nhớ nhau
Nguyện ước kề vai lời gắn bó
Nguyên tiêu rực rỡ giải cơn sầu


Chung Văn
***

Cô Đơn


Chiều hôm nắng quái buồn sao đâu
Chút phận bèo mây lỡ nhịp cầu
Xuân đến cỏ hoa khoe sắc thắm
Rèm buông tơ phím lặng cung sầu
Uyên ương chắp cánh người đâu tá
Hạnh ngộ chưa từng để luyến nhau
Lơ lửng thuyền hồn neo bến vắng
Phù dung nở muộn chóng phai màu


Yên Nhiên
***

Thuyền Trăng


Nhỏ bé thuyền kia biết tới đâu
Đừng quên đón nhé bạn trên cầu?
Tay như đang vẫy trong cô quạnh
Mắt thể mở to giữa thảm sầu
Chớ lách buông xuôi rồi mất dấu
Hãy mau ghé lại để gần nhau
Hầu làm tươi mát khung trời mộng
Trăng thệ xưa xa mãi thắm màu


Thái Huy
27/2/21
***
Thuyền Trăng  (2)


Đò đời trôi giạt đến nơi đâu
Trăng tủi bơ vơ dưới dạ cầu
Thệ ước thuyền quên câu thệ cũ
Sầu bi nguyệt nhớ mốí tình sầu
Đầu xuân hớn hở tròn duyên mộng
Cuối hạ đau buồn dứt nợ nhau
Dẫu biết vô thường anh tử biệt
Tình em trọn kiếp chẳng phai màu


Thanh Song Kim Phú
CA Feb/26/2021
***

Vừng Đông Hé Rạng

Thuyền trăng chở mộng sẽ về đâu ?
Ghé lại nhà tôi ở Bến Cầu...
Chỗ rộng giường đôi hiu quạnh tủi
Lầu cao bóng chiếc vấn vương sầu...
Duyên xưa đó đỡ nâng hình ảnh...
Nợ cũ còn nương tựa bóng nhau
Đối ẩm đêm tàn sương lấp lánh
Vừng ô hé rạng nắng lên màu...


Mai Xuân Thanh
Ngày 26/02/2021
***

Người Về


Người về, trăng cũ của ta đâu?
Chỉ thấy lung linh bóng chiếc cầu.
Lau lách đìu hiu chiều lặng lẽ
Hàng cây u ẩn dạ tương sầu.
Mênh mông sông nước dòng đôi ngả
Loang loáng thuyền mây núi một màu.
Khoang trống nguyệt đầy đêm tối ấy
Ngậm ngùi giây phút tiễn đưa nhau!


Mailoc
02-27-2021
***

Thuyền Đợi Trăng


Trăng vàng lạc lỏng chiếu nơi đâu,
Thảm cảnh thuyền nan đợi bến cầu.
Bờ cách mé sông chờ mỏn mỏi,
Người xa kẻ ngóng biết ai sầu?
Gió mưa là chuyện trời thay đổi,
Tơ Nguyệt đó lời lứa kết nhau.
Âu yếm nhớ nhung hồn dạ ngẩn,
Trăng chờ thuyền chở thấy gì đâu!


Hồ Nguyễn
***
Thuyền Tình

Như thuyền không bến biết về đâu
Lẻ bóng trăng thâu vẫn nguyện cầu
Có bạn tâm đầu hầu xẻ đắng
Gặp ai ý hiệp để chia sầu
Nên duyên, má ấp người chung dạ
Thành nghĩa, môi kề kẻ hợp nhau
Nếu phải trung nhân xin thệ ước
Một đời son sắt chẳng phai màu

Nhất Hùng

Nước Và Các Bến Đò

 

1. Dẫn nhập.

Nước Việt nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa nên mưa rất nhiều. Chỉ trừ vài vùng khô hạn như Phan Rang, Phan Rí còn ra thì mưa to nhưng mưa có mùa:
– có vùng mưa về mùa hè như Hà Nội, Saigon đúng như bài thơ:
Tháng sáu trời mưa, trời mưa không dứt /Trời không mưa tôi vẫn lạy trời mưa
hoặc :
Em đứng lên gọi mưa vào hạ, Từng cơn mưa, từng cơn mưa
-có vùng mưa về mùa thu như Trị Thiên, đúng như tục ngữ địa phương: “Ông tha mà bà chẳng tha/ Sinh ra cái lụt hăm ba tháng mười”
    Cũng vì vũ lượng cao nên nước Việt sông ngòi rất nhiều, chưa kể đầm, ao, trủng, bưng với kinh, rạch, suối. Người Việt nào cũng có kỷ niệm với dòng sông. Sông nước là nguồn cảm hứng dào dạt cho bao nhiêu nhạc sĩ, thi sĩ và để lại cho tâm thức những hoài niệm, trong đó thơ và nhạc luôn luôn nối kết lòng người và muôn đời nói lên tình yêu và thân phận. Nhà thơ Huy Cận thời tiền chiến viết về sông và bến đò:

Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song,
Thuyền về nước lại, sầu trăm ngả;
Củi một cành khô lạc mấy dòng.

Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều.
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót;
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu.

Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng;
Mênh mông không một chuyến đò ngang.
Không cầu gợi chút niềm thân mật.
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng.

Sông ngòi luôn luôn là nguồn cảm hứng vô tận cho thơ, văn, nhạc. Những bài thơ Đường, bài Tỳ Bà Hành của Bạch Cư Dị, bản nhạc Dòng Sông Xanh đều lấy sông làm nguồn cảm hứng.
Bến Tầm Dương canh khuya đưa khách
Quạnh hơi thu, lau lách đìu hiu
Người xuống ngựa, khách dừng chèo
Chén quỳnh mong cạn, nhớ chiều trúc ti

Lau lách đã làm nền cho cuộc chia li trong cái lạnh buốt của canh khuya bến vắng, cũng là nơi neo đậu cho tiếng đàn bạc mệnh của người tài nữ đánh đàn trên bến Tầm Dương, là chứng nhân cho một cuộc trùng phùng đầy bẽ bàng của những cố nhân một thời tao loạn. 

Sông ngòi luôn luôn là nguồn cảm hứng vô tận cho thơ, văn, nhạc. Nhà nhạc sĩ có ghi lại nét nhạc để đánh dấu kỷ niệm với các bến đò qua các bài hát như Bến Mơ, Bến Nước, Bến Hàn Giang, Bến Cũ, Bến Xuân, Con Thuyền Không Bến v.v.

Trong nhận thức của người Việt, sự hiện hữu của sông nước khẳng định sự tồn tại của sự sống, hay nói khác hơn, giá trị của nước chính là đem lại cuộc sống cho con người. Mỗi con người sinh ra đều gắn liền với một dòng sông, mà tất cả mỗi dòng sông đều có không dưới một bến đò. Mỗi đời người như một dòng sông chảy đi, chảy đi, rồi cũng có lúc trở về bến cũ với những kỷ niệm; hay ít nhất cũng giữ lại trong lòng bao ký ức không phai những bến nước, dòng sông với cô lái đò

2. Con đò và bến đò trong thi ca Việt.

Nói đến các dòng sông, ta liên tưởng ngay đến các bến đò. Thi sĩ Trần Thế Xương đã hồi tưởng dòng sông quá khứ:

Sông kia rày đã lên đồng
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai
Đêm nghe tiếng ếch bên tai
Giật mình mình tưởng tiếng ai gọi đò 

Thơ Hoàng Cầm cũng nhắc đến bến đò:

Nếu anh còn trẻ như năm ấy 

Quyết đón em về sống với anh 

Những khoảng chiều buồn phơ phất lại 

Anh đàn em hát níu xuân xanh 


Nhưng thuyền em buộc sai duyên phận 

Anh lụy đời quên bến khói sương 

Năm tháng... năm cung mờ cách biệt 

Bao giờ em hết nợ Tầm Dương?

 

Bài nhạc Cô lái đò của Đỗ Nhuận:

Xuân đã đem mong nhớ trở về, lòng cô lại ở BẾN sông kia
Cô hồi tưởng lại bao xuân trước  trên BẾN cùng ai đã hẹn thề 
Nhưng rồi người khách tình xuân ấy đi mãi không về với BẾN sông ..
Bỏ thuyền bỏ BẾN bỏ dòng sông, cô lái đò kia đi lấy chồng 

Con đường cái quan xuyên qua miền Trung không phải con sông nào cũng có cầu mà nhiều dòng sông phải có đò ngang, đò dọc  . Bài ca dao sau đây cũng nhắc đến các bến đò:

Cây đa bến cộ con đò năm xưa
Cây đa bến cộ còn lưa
Cô đò đã thác năm xưa tê rồi

Tình yêu chân thật, tình yêu không son phấn là những đề tài trong các câu hò dân gian:

Cây đa cũ, bến đò xưa,
Người thương có nghĩa, nắng mưa ta vẫn chờ
-Mười hai bến nước là duyên
Em cũng muốn bến hiền thuyền đậu
Nhưng em trách cho hai bên phụ mẫu
Làm cho hai đứa không nên thất nên gia
Xa cách này bởi tại mẹ cha
Làm cho nên nỗi bướm hoa lìa cành

Bến đò cũng là nơi chia ly:

Bến ấy ngày xưa người đi vấn vương biệt ly
Gió cuốn muôn phương về đây, thấy bóng người về hay chăng
Xa nhau bến xưa ngày ấy
Anh đi thế thôi từ đây
Sầu chết bên lòng
Hồn nặng nhớ mong

Nhà nhạc sĩ đứng trên bờ sông Thương ở đồng bằng sông Hồng dạt dào cảm xúc nên ghi lại trong bài nhạc sau:

Đêm nay thu sang cùng heo may 
Đêm nay sương lam mờ chân mây 
Thuyền ai lờ lững trôi xuôi dòng 
Như nhớ thương ai chùng tơ lòng
Trong cây hơi thu cùng heo may 
Vi vu qua muôn cành mơ say 
Miền xa lời gió vang thông ngàn 
Ai oán thương ai tàn mơ màng
Lướt theo chiều gió
Một con thuyền, theo trăng trong
Trôi trên sông Thương,
Nước chảy đôi dòng
Biết đâu bờ bến
Thuyền ơi thuyền trôi nơi đâu
Trên con sông Thương,
Nào ai biết nông sâu?
Nhớ khi chiều sương,
Cùng ai trắc ẩn tấm lòng.
Biết bao buồn thương,
Thuyền mơ buồn trôi xuôi dòng
Bến mơ dù thiết tha,
Thuyền ơi đừng chờ mong
Anh trăng mờ chiếu,
Một con thuyền trong đêm thâu
Trên sông bao la,
Thuyền mơ bến nơi đâu
Xa nhau bến xưa ngày ấy 
Anh như bóng mây hồng trôi 
Về chốn xa vời 
Lòng nặng nhớ mong
Cố quên sầu thương đi
Anh nguyện đi theo gió
Chớ buồn khóc chi
Càng khổ người đi
Bến ấy chiều sương 
chờ mong vấn vương lòng ta 
Gió cuốn mây trôi về đâu 
Cố nén sầu lòng bao năm

v.v.

Bến ấy ngày xưa người đi vấn vương biệt ly
Gió cuốn muôn phương về đây, thấy bóng người về hay chăng?
Xa nhau bến xưa ngày ấy
Anh đi thế thôi từ  đây
Sầu chết bên lòng
Hồn nặng nhớ mong

Biết đi sầu em mong
Nhưng ngàn dân đang ngóng
Dưới trời gió mưa
Làn gió chiều đưa

Xa nhau bến xưa ngày ấy
Anh như bóng mây hồng trôi
Về chốn xa vời
Lòng nặng nhớ mong

Cố quên sầu thương đi
Anh nguyền đi theo gió
Chớ buồn khóc chi
Càng khổ người đi 

Bến đò cũng để lại cho anh chàng đi thi những nỗi niềm thương nhớ qua ca dao :

Trăm năm dù lỗi hẹn hò
Cây đa bến cũ con đò năm xưa
Cây đa bến cộ còn lưa
Cô đò đã thác năm xưa tê rồi

Ca dao sau đây cũng nhắc đến bến đò:

Muốn ăn khoai sọ chấm đường
Xuống đây mà ngược đò Lường cùng anh
Đò Lường bến nước trong xanh
Gạo ngon, lúa tốt bến thành ngược xuôi

Nhạc sĩ Duy Khánh cũng nhắc đến bến đò qua bài hát:

Một lần chiến chinh
Quê hương khắp chốn điêu linh
Người đợi người giữa lúc xuân xanh

Nhớ ai trăng về bến cũ chiều nay
Sông nước Hương giang trở giấc lạnh đầy
Dù đời còn nhiều chông gai
Mà lòng người còn thương ai
Nên còn mong đợi từ đây... 

Hai nhà nhạc Văn Cao và Phạm Duy cũng nhắc đến bến nước qua bài sau:

Nhà tôi bên chiếc cầu soi nước
Em đến tôi một lần
Bao lũ chim rừng hợp đàn trên khắp bến xuân
từng đôi rung cánh trắng ríu rít ca u ú ù u ú
Cành đào hoen nắng chan hoà! 

Với bài Nhớ bến Đà Giang của Văn Phụng:

Tôi thương mái chèo lơi
Bên manh áo tả tơi
Những người lái con đò trên dòng nước
Ai xuoi bến Đà Giang
Nghe trăng gió thở than
Bâng khuâng ngắm dòng sông nước mơ màng

Đà Giang nước biếc
Thuyền theo sóng triền miên
Người ơi, có nhớ ?
Lòng ta vẫn mong chờ

Tôi mơ bến ngày xưa
Bên đôi mái chèo đưa
Nhịp nhàng gió ru hoa duyên tình nước
Ai xuôi bến Đà Giang
Ai qua chuyến đò ngang
Cho tôi nhắn niềm thương nhớ dâng tràn 


Thành phố Huế với chợ Đông Ba, bến đò qua sông Hương là những rung cảm, tiền đề cho bản nhạc Tiếng sông Hương của Phạm Đình Chương:

Phiên Đông Ba buồn qua cửa chợ
Bến Vân Lâu thuyền vó đơm sầu

Lê Trọng Nguyễn với bài Nắng chiều có nhắc đến bến nước:

Qua bến nước xưa lá hoa về chiều
Lạnh lùng mềm đưa trong nắng lưa thưa
Khi đến cuối thôn chân bước không hồn
Nhớ sao là nhớ đến người ngày thơ.

Anh nhớ trước đây dáng em gầy gầy
Dịu dàng nhìn anh đôi mắt long lanh
Anh nhớ bước em khi nắng vương thềm
Má em màu ngà tóc thề nhẹ vương.

Mà nói đến bến đò là hình dung ngay cô lái đò với các đò dọc, đò ngang  Nhiều khi đò ngang chở nhiều khách quá dễ xảy ra tai nạn nên ca dao có khuyên:

Thương em anh mới dặn dò
Sông sâu chớ lội, đò đầy đừng qua!

3. Sông nước trong văn học dân gian

Riêng văn học dân gian cũng có nhiều điệu hò trên sông nước. 

 Hò bảng lảng dọc triền sông, hò véo von trên những cánh đồng lúa chín mùa thu hoạch, hò xuất hiện trong sinh hoạt hàng ngày ở mỗi miền quê. Văn học dân gian được phong phú thêm với những hò Huế, hò Quảng, hò sông Mã v.v. Hò có nhiều loại tùy động tác như hò rời bến, hò đò xuôi, hò mắc cạn v.v.Nhạc điệu tùy lúc. Hò đò xuôi khi thuận buồm xuôi gió với nhạc điệu dài đều; hò mắc cạn thì khi dứt một câu hò thì trai đò phải đồng lên tiếng ‘vác’ đồng thời đem hết sức vác thuyền và cứ dứt một câu hò, thuyền nhích được một đoạn.Tại miền châu thổ sông Cửu Long với  vùng đất sình lầy quanh năm ngập nước, đường bộ rất ít nhưng kinh rạch thì dọc ngang. Kênh rạch đi vào tận trước cửa mỗi nhà ; mùa lũ và những đợt triều cường càng khó khăn cho người dân đi lại nên phương tiện chuyển vận là xuồng ba lá được coi là phương tiện mang tính văn minh sông nước ở một vùng phù sa trẻ, xứ ruộng sình kinh ngập, mùa mưa lũ kéo dài tới 6 tháng mỗi năm. Người dân vùng Đồng Tháp Mười còn nhớ Dẫu xuồng ba lá lênh đênh/ Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi/ Anh ơi chớ ngại ngần chi/ Ngồi xuồng ba lá giữa kỳ nước lên. 

Đò dọc có trong ca dao:

Em buồn thưa với mẹ em 
Cho em theo sông nước em đi em tìm 
Em theo sông nước đi tìm người thương!
Bao năm trường em theo đò dọc 
Mưa nắng hai mùa xuôi ngược Tiền Giang 
Mẹ già một nắng hai sương 
Mẹ thương con gái ngồi buồn mẹ ru:
Ầu…ơ…ơ… ơ…ơ…! Ầu…ơ…ơ…ơ…ơ!
Chớ trồng trầu mà thả lộn dây tiêu 
Con theo đò dọc, mẹ liều con hư!
4. Kết luận

Với dân số càng ngày càng tăng, với kỷ nghệ hoá, nhiều chất phế thải theo dòng nước thải đều chảy về chỗ trũng, nghĩa là các kinh mương rồi đến sông suối. Nhiều kinh rạch đầy lục bình cản trở lưu thông và thoát nước. Nhiều ao hồ có hiện tượng phù dưỡng (eutrophication) nên đầy rong rêu do chất photpho của các phân vô cơ trôi xuống. Ô nhiễm nước trở thành một vấn nạn nhức nhối cho người dân vì sức khỏe tùy thuộc nhiều vào nước uống. Với sự phá rừng, nhiều dòng sông có lưu lượng thấp hẳn, không đủ nước tưới miền đồng bằng, không đủ để đẩy nước mặn vào mùa nắng. Ghe thuyền xúc cát ngày đêm trên sông làm chế độ dòng chảy sông ngòi bị đảo lộn, gây nạn xói lở bờ sông, nhiều gia đình ven sông phải di dời đi chỗ khác . Chợt nhớ về bài hát:

Chúa đã bỏ loài người
Phật đã bỏ loài người
Này em xin cứu một người
Này em hãy đến tìm tôi
Vì những con sông đã cạn nguồn rồi
Vì gió đêm nay hát lời tù tội quanh đời
Về cùng tôi đứng bên âu lo này

Với biến đổi khí hậu, kỹ nghệ hoá, đô thị hoá, các vấn đề của những dòng sông càng ngày càng nhiều vì ô nhiễm, vì nước mặn xâm nhập, vì lượng nước ngầm ít đi. Mọi chất thải đều vứt xuống sông. Nước phế thải từ các nhà máy cũng như nước sinh hoạt đô thị cần được xử lý nghĩa là làm giảm bớt nồng độ các độc tố trước khi cho thoát ra kinh rạch vì nếu không sẽ nguy hiểm cho sự tồn vong nhiều loài cá, tôm.

Thái Công Tụng