Vạn Dặm Vô Thường - Tình Khúc Tế Luân

Thơ:Tế Luân

Nhạc: Lê Tuấn

Dửng Dưng Chị Bỏ Nụ Cười Mà Đi

(Thương nhớ chị Trương Hương Lan)

Khóc cười cái số long đong
Chị gom lỡ dở ngồi hong gió trời
Hong bao nhiêu đận miệng đời
Vẫn chưa lấp đủ mấy lời gió mưa

Chị chờ chuyến vét đò trưa
Mà thăm thẳm đợi như thừa bão giông
Người ta dư dả vợ chồng
Chị chỉ khát chút "đeo gông" để cười...

Thế gian thì lắm hạng người
Mà chị lại cứ như người trên mây
Chịu bao cay đắng oan đày
Chị chỉ lặng chuốt cho gầy tiếng nhơ

Chị ngồi vá víu ước mơ
Gạn trong từ đục che hờ nỗi đau
Ngậm ngùi thương nửa đời sau
Chồng con là cái nợ đau của đời

Chiều qua mưa sập cổng Trời
Dửng dưng Chị bỏ nụ cười mà đi.

Hà Nội, 4:40/09 tháng 10/2023
Đặng Xuân Xuyến

Nhớ Ngày Tháng Cũ

Nghe tiếng đàn ai dạo phím tơ
Ngậm ngùi nuối tiếc chuỗi ngày mơ
Sông xa thuyền giạt chưa về bến
Chốn cũ người đi đã khuất bờ
Một cõi hồn hoang sầu lắng đọng
Hai hàng cây lặng đứng trơ vơ
Bao mùa tiếp nối gây thương nhớ
Để khách phong trần nặng với thơ

Thơ vẫn theo từng bước viễn phương
Nửa vòng trái đất, mấy trùng dương
Chẳng quên áo trận thời chinh chiến
Và nhớ sân chơi chốn học đường
Có kẻ tha hương sầu mất nước
Hận ngày lịch sử giở sang chương
Ba mươi năm lẻ còn luân lạc
Mái tóc xanh giờ đã điểm sương

Sương đêm hiu hắt lạnh lùng rơi
Nhớ cảnh càng thêm chạnh nhớ người
Tâm sự mênh mang trầm lắng xuống
Giòng đời nghiệt ngã lặng lờ trôi
Ôi hình ảnh cũ còn nguyên vẹn
Mà ý thơ suông khéo vẽ vời
Lòng đã bao lần như muốn hỏi
Sao còn biền biệt cách đôi nơi ?

Nơi ấy ra đi tận xứ này
Nào ai cùng nhắp chút men say
Đồng tâm thuở trước còn bao kẻ ?
Tri kỷ bây giờ được mấy tay ?
Thân phận lưu vong nhòa mắt lệ
Tình người lữ thứ giạt bèo mây
Tranh danh, đoạt lợi cùng xâu xé
Thì cảnh đoàn viên chẳng đến ngày

Ngày xưa...cùng đứng dưới cờ vàng
Khói lửa tơi bời lúc hạ sang
Đã chẳng sá gì bom đạn nổ
Nào còn quản ngại nắng mưa dang
Binh hùng nên nỗi khi tàn cuộc
Tướng giỏi vì đâu phải rã hàng
Đất nước thanh bình , ôi thống nhất !
Dân lành thống khổ khắp thôn trang

Trang thơ viết vội lúc chong đèn
Thơ viết chưa rồi, dạ chẳng yên
Ý vẫn rạc rời toan gác bút
Lời càng chua xót để sầu nghiên
Phương xa vời vợi chìm tăm cá
Chốn cũ cơ hồ bặt dáng quyên
Biết đến bao giờ ta trở lại
Tìm trong giấc mộng cũng hư huyền

Huyền hoặc bao lời nói, cũng nghe
Người đi lắm kẻ đã quay về
Nương thân tị nạn còn say đắm
Quên kiếp dân lành vẫn thảm thê
Nhìn giặc tham tàn trên khắp cõi
Mặc ai điêu đứng đủ trăm bề
Đổi đời, mục tử lên ngôi chủ
Dép lốp tha hồ dẫm nát quê

Quê vẫn là quê lúc tuổi hoa
Những ngày tháng cũ đã lùi xa
Thu sang chớm có hơi may thổi
Đông đến đâu nhìn sương tuyết pha
Đón hạ nở bừng bao cánh phượng
Vui xuân thưởng ngoạn mấy tranh gà
Bạn bè ai mất, ai còn nhỉ ?
Vó ngựa thời gian vụt lướt qua

Qua rồi kỷ niệm thuở xuân xanh
Như thể song thưa gió lọt mành
Đã chẳng đi xa tìm gác tía
Sao đành quên lúc ở chòi tranh
Dẫu đem thân nọ vùi chăn ấm
Vẫn nhớ năm nào ngủ chiếu manh
Khúc nhạc ly hương buồn bã thế ?
Cho lòng xao động giữa đêm thanh

Thanh vắng từng đêm ở xứ người
Bao giờ mới thấy ánh xuân tươi
Những năm luân lạc sầu khôn dứt
Một thuở lưu đày hận khó vơi
Ai vẫn đợi chờ trên bến nước
Ta đang phiêu bạt ở bên trời
Gửi niềm tâm sự qua trang giấy
Nghe nỗi u hoài chợt réo sôi.

Nguyễn Kinh Bắc

I Have a Dream /Abba - Tôi Có Một Giấc Mơ(ChinhNguyen/H.N.T)

 

1*I Have a Dream, a song to sing
To help me cope, with anything
If you see the wonder, of a fairy tale
You can take the future, even if you fail

2*I believe in angels
Something good in everything I see
I believe in angels
When I know the time is right for me

I'll cross the stream, I Have a Dream

3*I Have a Dream, a fantasy
To help me through, reality
And my destination, makes it worth the while
Pushin' through the darkness, still another mile

4*I believe in angels
Something good in everything I see
I believe in angels
When I know the time is right for me
I'll cross the stream, I Have a Dream
I'll cross the stream, I Have a Dream

5*I Have a Dream, a song to sing
To help me cope, with anything
If you see the wonder, of a fairy tale
You can take the future, even if you fail

6*I believe in angels
Something good in everything I see
I believe in angels
When I know the time is right for me
I'll cross the stream, I Have a Dream
I'll cross the stream, I Have a Dream

Source: Musixmatch
Songwriters: Benny Goran Bror Andersson / Bjoern K. Ulvaeus / Buddy Mccluskey / Mary Mccluskey
I Have a Dream lyrics © Universal/union Songs Musikforlag Ab
***
(Phỏng dịch:

1-

Tôi Có một Ước Mơ,
một bài ca để hát
Nó giúp tôi đối phó
với mọi thứ trên đời
Khi thấy sự kỳ diệu
trong câu chuyện thần tiên
Là ta đã nắm được
tương lai dù thất bại

2-

Tôi tin các thiên thần
nơi có điều đẹp tốt
Khi biết đúng thời gian
tôi sẽ vượt qua suối

3-

Tôi có một ước mơ
_một tưởng tượng phiêu lưu
Nó giúp tôi vượt qua
thực tế và bóng tối
Làm điểm đến xứng đáng
đạt đích chẳng còn xa

4- Tôi có một ước Mơ

Ôi! ước mơ của tôi

CN-HNT, 

Dec.21.24 (677)

Những Chuyện Đau Lòng Về Chữ Hiếu

 

Cha và mẹ của học sinh 15 tuổi ở Michigan đã bị tòa tuyên án từ 10 tới 15 năm tù vì tội đã mua súng cho con trai và cậu này đã dùng nó để thảm sát bốn học sinh tại Oxford High School. Còn cậu bé bị án tù chung thân không ân xá. Công tố viên đã buộc tội cặp vợ chồng này đã không để súng tại một nơi có khóa an toàn và không có hành động ngăn cản khi có biểu hiện con mình sẽ có hành động điên cuồng.

Đúng là “Con dại cái mang”. Đẻ con ra cưng như cưng trứng, hứng như hứng hoa, mong cho nó khôn lớn nên người. Ngờ đâu mới 15 tuổi mà nó đã hung hăng, tiêm nhiễm bởi những phim ảnh bạo lực, xách súng vào trường giết luôn bốn bạn học chỉ vì một xích mích nhỏ nhặt. Không biết kiếp trước cặp vợ chồng này đã làm gì nên tội mà oan hồn đầu thai vào nhà để báo oán? Sau 15 năm tù cặp vợ chồng này còn gì? Có khi bỏ nhau chỉ vì tranh cãi tại ông hay tại bà quá nuông chiều con. Vị thẩm phán đã lau nước mắt nhiều lần khi tuyên đọc bản án này.

Rồi một thảm kịch rơi nước mắt khác là một cậu con trai ở Florida đang học lớp dự bị y khoa đã dùng dao đâm mẹ mình 70 nhát khiến bà là một giáo viên dạy Lớp Hai, gục chết với lý do rất giản dị “ Bà ấy làm tôi bực mình”.

Hiện nay có một hiện tượng đáng sợ là con cái giết cha mẹ ở Mỹ cũng như ở Việt Nam. Thông thường vợ chồng sinh con thì mừng rỡ biết bao. Thế nhưng theo giáo lý nhà Phật thì con cái chưa hẳn là hạnh phúc mà có khi là tai họa. Nó thành công chưa chắc mình được hưởng mà hễ nó làm bậy một cái thì cha mẹ gánh hết.

Thế giới ngày hôm nay tiến quá nhanh, trẻ con được luật pháp bảo vệ và nuông chiều. Trong khi đó thì trên hệ thống liên mạng toàn cầu, có quá nhiều hình ảnh tác động tới trẻ con, tốt thì ít mà xấu thì nhiều. Có thể nói trẻ con ngày nay rất tự ái, tự kiêu, nóng nảy, tinh khôn và hung dữ. Chính vì lo lắng về thảm họa này khiến nhiều cặp vợ chồng trẻ đã không chịu sinh con…vừa bận bịu, tốn kém và trách nhiệm rất nặng nề. Luật bảo vệ thiếu nhi đã khiến nhiều cha mẹ ngồi tù vì con cái.

Là phụ huynh thuộc tầng lớp cổ hủ và lạc hậu, chúng ta phải làm sao để cứu vãn? Nhà thờ, trường học, gia đình đã hoàn toàn bất lực. Thống kê mới nhất tại Tiểu Bang Missouri cho thấy đa số giáo chức muốn bỏ nghề vì lương thấp, áp lực và nhất là học sinh rất hỗn hào.

Học sinh ngày nay chẳng coi dạy học là chức năng cao quý mà chỉ là một nghề để kiếm sống mà thôi, chẳng có “tôn sư trọng đạo” gì hết. Cãi lại thầy/cô, túm tóc đánh cô giáo ngay trong lớp học là chuyện thường. Chúng ta cứ lên án Khổng Tử là lạc hậu thế mà dưới sự giáo dục của Nho gia, đất nước Việt Nam và Trung Hoa xưa đã sản sinh bao nhà tư tưởng, trạng nguyên, tiến sĩ, cử nhân đã đem tài ra giúp nước qua đạo Tu Thân-Tề Gia-Trị Quốc-Bình Thiên Hạ và biết bao người con hiếu thảo. Nho gia ngày xưa coi thầy còn trên cha mẹ mình. Tiến sĩ về làng phải xuống ngựa. Nhiều khi thầy chết học trò phải để tang. Chúng ta chê trách và khinh thường Đạo Khổng vậy thì ngày nay chúng ta xây dựng đạo gì để: Con cái hiếu thảo biết vâng lời cha mẹ, học trò biết kính trọng thầy cô và coi trường học là lò giáo dục và đào tạo con người? Dường như chẳng có đạo nào để thay thế Đạo Nho cả mà chỉ có đạo bạo lực và đạo nhố nhăng trên Internet mà thôi. Nước Mỹ có ngày Mother’s Day và Father’s Day nhưng không bao giờ dạy dỗ về lòng hiếu thảo, “Công cha như núi Thái Sơn. Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”.

Tôi năm nay đã 83 tuổi rồi, nhưng nhớ lại thuở xưa, vẫn kính trọng và biết ơn tất cả thầy/cô đã dạy dỗ tôi từ bậc Tiểu Học tới Đại Học. Tôi có một kỷ niệm còn nhớ mãi trong đời. Năm 1974 tôi là phó tỉnh trưởng Tỉnh Kiến Hòa, về Sài Gòn công tác. Xe có tài xế lái, chẳng may bị một xe taxi quẹt vào tại Đường Hai Bà Trưng gần Chợ Tân Định. Tôi nhảy xuống coi sự thể thế nào. Nhìn vào xe tôi xúc động quá. Người đàn bà ngồi trong xe là Cô Ngữ dạy Anh Văn của chúng tôi. Ngày xưa tóc của cô còn xanh, ngày nay tóc của cô đã bạc trắng. Tôi xúc động nói, “Cô…cô…con là học trò của cô năm xưa đây!”. Cô Ngữ vô cùng ngạc nhiên vì làm sao cô có thể nhớ hết cả trăm học trò? Và cô cũng chẳng nói nên lời. Học trò nhớ thầy/cô chứ thầy/cô làm sao nhớ hết học trò. Trước sự ngạc nhiên của cô, tôi quay qua nói với người tài xế taxi, “ Đây là cô của tôi, thôi bỏ qua nghe chú.”. Rồi hai xe chạy đi như không có chuyện gì xảy ra. Đấy tình nghĩa thầy trò ngày xưa là như vậy.

Thế nhưng quan điểm này nếu nói với bọn trẻ ngày hôm nay, chúng nó sẽ nhún vai và tự hào về một nền văn minh và lối sống mới của chúng nó. Chúng ta biết làm sao? Thôi thì quay lại với lời dạy của Đức Phật, vạn hữu vốn vô thường. Thời mạt thế thì hiền thánh ẩn phục hoặc im hơi lặng tiếng, đạo lý suy đồi còn các tầng lớp của thời đại mới thì hãnh diện với thời trang, nhạc Pop, nhạc Rap, Football. Chúng biết rành rẽ những trò chơi quái đản trên facebook, twitter, tiktok và hễ trái ý một cái thì rút súng ra bắn chết liền dù đó là cha mẹ, anh em, thầy cô, bạn bè, bạn đồng sự…và chấp nhận án tù chung thân hay tử hình để thỏa mãn Cái Tôi vĩ đại.

Theo tôi nghĩ, để cứu vãn phần nào thảm kịch gia đình của thời đại chỉ còn cách đưa giáo lý Tứ Trọng Ân bao gồm “Ơn cha mẹ, ơn thầy cô, ơn đồng loại và ơn tổ quốc” của nhà Phật vào chương trình giáo dục từ bậc Tiểu Học. Nhưng làm thế nào để một quốc gia mà nền tảng tâm linh là Thiên Chúa Giáo có thể chấp nhận một giáo lý của Phật Giáo mà họ gọi là ngoại đạo. Và nhất là trong một xã hội mà tất cả các nhà trí thức lỗi lạc đều coi phát triển tự do cá nhân là nền tảng của sự phát triển con người. Tôi đã từng phục vụ cho một học khu ở California 19 năm trời. Thấy các bảng “I am unique” long trọng treo ở trên tường của các trường học tôi “ớn lạnh”. Nếu tôi là độc đáo, tôi là duy nhất thì cha mẹ, anh em, xóm làng , đất nước ở đâu? Cái Tôi phải chan hòa với mọi người chứ?

Thôi thì nghiệp lực của chúng sinh đang chùng chùng chuyển động như một dòng thác. Dù chúng ta có tâm thiện lành cũng không thể lay chuyển được nghiệp lực. Nghiệp này do chính chúng sinh - tức chúng ta tạo ra. Chính chúng ta phải giác ngộ và quyết tâm chuyển nghiệp. Cầu cứu, van vái thần linh, ngồi đó than vãn - tức là thấy chết mà không cứu, như đà điểu chui đầu vào cát và chỉ làm cho nghiệp trầm trọng thêm.

Đào Văn Bình

Em Vẫn Đi Về - Thơ, Nhạc & Đàn Hát: Suối Dâu

Thơ, Nhạc & Đàn Hát: Suối Dâu

Thơ Tranh: Mùa Thu Không Trở Lại

 

 

Thơ:Sao Khuê
Thơ Tranh: Therese Huỳnh

Từ Độ Thu Tàn

 

Cảnh vật mùa thu buồn ảm đạm
Nhưng sao ta lại thích mùa thu
Lá vàng lãng đãng bay trong gió
Thoáng thấy...nghe lòng trổi ý thơ

Chẳng trách thi nhân hay mộng mơ
Nỗi vui, nỗi nhớ, nỗi mong chờ
Gửi theo sương đọng ngàn cây cỏ
Trải cả tâm tư...vạn bến bờ...

Bốn chục mùa thu giữa xứ người
Chập chùng mây trắng chập chùng trôi
Vẻ vời cũng chỉ là hư ảo
Tìm cuối chân trời...áng nguyệt rơi

Nhờ ánh trăng soi hai lối xưa
Biển non thề hẹn trắng mùa mưa
Thu nay có kẻ hoài công đợi
Đâu nữa thiên đàng ...buổi đón đưa !

Kỷ niệm mùa thu trong giấc mơ
Ân tình xoáy đọng những dòng thơ
Cung đàn dang dở duyên tương ngộ
Từ độ thu tàn ...những ước mơ ...

nguyễn phan ngọc an 

thu buồn 2025

Lũng Tây Hành Kỳ Tam - 隴西行其三 - Trần Đào(Vãn Đường)

Trần Đào 陳陶 (khoảng 812-885) tên chữ là Tung Bá 嵩伯, một thi nhân thời Vãn Đường. Ông nổi tiếng nhất ở dòng thơ phản chiến (4 bài Lũng Tây Hành kỳ 1-4).

Nguyên tác Dịch âm

隴西行其三 Lũng Tây Hành Kỳ 3

隴戍三看塞草青 Lũng thú tam khan tái thảo thanh,

樓煩新替護羌兵 Lâu Phiền tân thế hộ Khương binh.

同來死者傷離別 Đồng lai tử giả thương ly biệt,

一夜孤魂哭舊營 Nhất dạ cô hồn khốc cựu doanh.

Lâu Phiền: Chúa của rợ Khương

Dịch thơ

Bài Điếu Lũng Tây Kỳ 3

Ải Lũng ba năm cỏ mọc xanh

Lâu Phiền tu chỉnh lại Khương binh

Cô hồn tử sĩ sầu ly biệt

Một tối thành xưa khóc khiếp kinh

Lời bàn:

Mục tiêu phản chiến của bài thơ rất rõ ràng.

Câu 1:

Sau 3 năm, cỏ ở ải Lũng đã xanh trở lại (cuộc chiến khốc liệt ở nơi này đã chấm dứt được 3 năm)

Câu 2:

Tướng Lâu Phiền đang tu chỉnh lại Khương binh (ngụ ý nguy cơ chiến tranh vẫn quanh quẩn đâu đây, có thễ đột phát bất cứ lúc nào)

Câu 3 & 4:

Cô hồn tử sĩ buồn cảnh ly biệt, một đêm khóc thê thảm trong thành cũ. Tác gỉa không nói rõ cô hồn tử sĩ của phía nào, điều này cho biết mục tiêu của bài thơ không trụ ở lòng ái quốc mà là phản chiến. Họ Mạnh chê cả hai bên (Hán và Hồ) không biết thương lượng để tạo hòa bình, chỉ lo chiến tranh làm muôn dân chết chóc.

Bài này và bài Lũng Tây hành kỳ 2 (LTCD thế kỷ 21 số 308) là thơ phản chiến; chỉ phục vụ nhân dân (của cả đôi bên), không phục vụ Tổ Quốc.

Con Cò

***

Đến Lũng Tây, Kỳ 3.

Ải Lũng ba năm cỏ mới xanh,

Lâu Phiền chỉnh lại lính Khương thành.

Người còn kẻ mất buồn tan rã,

Đồn cũ hoang hồn khóc trắng canh.

Mỹ Ngọc phỏng dịch.

Oct. 18/2025.

***

***

Lũng Tây Hành Kỳ 3

Lũng Tây xanh cỏ đã ba lần

Biên giới sa trường đổi trú quân

Chết chóc chia ly sao thảm khốc

Đêm về rên rỉ những hồn oan

Thanh Vân

***

Lộc Bắc hiểu chữ 護 Hộ ở đây có nghĩa là 都護 đô hộ = thống trị khác với giúp đỡ nên diễn giải nghĩa của bài như sau:

Lâu Phiền là đất cũ của người Khương bị các thế lực trung nguyên chiếm đoạt, người Khương phải di chuyển đi nơi khác và gia nhập với Hung Nô chống lại. Để bảo vệ vùng đất chiếm được, nhà Hán đóng đồn tại Lâu Phiền. Theo bài này thì lính thú tại Lâu Phiền được thay phiên sau ba năm phục vụ. Ngày về, bạn bè đến cùng phiên hồi hương tứ xứ bỏ lại mộ phần của đồng đội xấu số. Cuộc chia tay thật đau đớn. Buổi tối hôm trước oan hồn của tử sĩ tụ tập khóc than thê thiết!

Lũng Tây Hành Kỳ 3

Ải Lũng ba lần cỏ mướt xanh

Lâu Phiền thay lính chống Khương binh

Bạn cùng còn-mất đau ly biệt

Một tối hồn ma khóc cổ thành!

Ba lần cỏ Lũng biếc xanh

Lâu Phiền lính mới Khương binh đối đầu

Người còn, kẻ mất lòng đau

Cô hồn đêm tối khóc gào thành xưa!

Lộc Bắc

***

Nguyên tác: Phiên âm:

隴西行其三-陈陶 Lũng Tây Hành Kỳ 3 - Trần Đào

隴戍三看塞草青 Lũng thú tam khan tái thảo thanh

樓煩新替護羌兵 Lâu Phiền tân thế hộ Khương binh

同來死者傷離別 Đồng lai tử giả thương ly biệt

一夜孤魂哭舊營 Nhất dạ cô hồn khốc cựu doanh

Bài thơ có mộc bản trong các sách:

Vạn Thủ Đường Nhân Tuyệt Cú - Tống - Hồng Mại 万首唐人绝句-宋-洪迈

Đường Thi Phẩm Hối - Minh - Cao Bính 唐诗品汇-明-高柄

Ngự Định Toàn Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御定全唐 诗-清-圣祖玄烨

Ghi chú:

Lũng Tây: tỉnh Cam Túc ngày nay

Lũng thú: binh lính phòng thủ Lũng Sơn, Lũng Tây.

Tam khan: nhìn thấy ba lần/nhiều lần, ngụ ý rằng biên giới đã được lính canh gác trong nhiều năm.

Tam三=ba; theo Thiều Chửu Hán Việt Tự Điển, một âm là tám=hai ba lần, đọc đi đọc lại

Khán看=coi, xem; một âm là khan, cần xài thanh bằng ở đây cho đúng niêm luật thơ Đường.

Lâu Phiền: tên của một bộ tộc cổ xưa ở phía bắc Trung Hoa, tên một vùng/quốc gia thời Xuân Thu và Chiến Quốc, bị Hung Nô đô hộ vào cuối thời Tần; ở đây, ám chỉ khu vực biên giới bắc Trung Hoa, có nơi cho là tên Chúa Hung Nô, người lên thay thế Thiền Vu thứ 2 Mặc Đột, thường gọi là Lâu Phiền Vương; nhưng trong bài thơ nghĩa này không phù hợp.

Hộ Khương binh: Nhà Hán lập ra một đội Hộ Khương Tiểu Vệ đóng tại Lũng Tây để trấn áp người Khương, chỉ quân đồn trú.

Dịch nghĩa:

Lũng Tây Hành Kỳ 3

Lũng thú tam khan tái thảo thanh Những người lính phòng thủ Lũng Sơn đã ba lần thấy cỏ xanh nơi biên giới,

Lâu Phiền tân thế hộ Khương binh Lính Lâu Phiền mới đã thay thế những người lính Khương ban đầu.

Đồng lai tử giả thương ly biệt Một số người cùng đến đây với họ đã tử trận, cảm giác chia ly thật buồn bã,

Nhất dạ cô hồn khốc cựu doanh Ban đêm có những linh hồn cô đơn khóc than nơi doanh trại cũ.

Dịch thơ:

Lũng Tây Hành Kỳ 3

Cỏ xanh um núi Lũng bao lần,

Canh giữ thành, Phiền thế binh Khương.

Biệt ly buồn bã vấn vương.

Trại cũ hồn khóc thảm thương đêm dài.

Journey to Longxi No. 3 by Chén Táo

The soldiers defending Longshan had already seen the green grass of the frontier three times.

New recruits from Loufan replaced the Qiang soldiers who had previously defended the fort.

They were saddened by the separation with the dead who had come with them,

And at night their lonely souls wept in the old camp.

Phí Minh Tâm:

 ***

Góp Ý Cho Bài Lũng Tây Hành Kỳ 3 Của Trần Đào.

Trần Đào là nhà thơ được người Hoa xếp vào phái Biên Tái, làm nhiều thơ nói về chiến tranh Hồ Hán nơi biên giới. Ông có 4 bài Lũng Tây Hành, bài 1 và 4 thì vậy vậy, bài số 2 là hay nhất, ý lạ, được nhiều sách dịch, bài số 3 kỳ này đọc thấy rất thảm.

Trong lần gặp nhau ở Quận Cam, ÔC và BS đã bàn bạc về văn chương cả ngày, có nói tới bài Lũng Tây Hành kỳ 2, và bài này đã post rồi.

Thi Viện có rất ít chi tiết về Trần Đào, và ghi 812-885. Sách của Trần Trọng San khá hơn một chút: Ông sinh hay mất năm 841, tự là Tung Bá, người đất Kiếm Phố, huyện Bà Dương, tỉnh Giang Tây. Thi nhiều lần không đậu, ông về ở ẩn, tự xưng là “tam giáo bố y“, kẻ áo vải của ba giáo (Nho, Đạo và Phật giáo).

Đến đời Đường Tuyên Tông, ông tránh loạn ở núi Tây Sơn, Hồng Châu, cũng thuộc Giang Tây. Tới đây, vì cẩn thận, BS coi Wikipedia về Đường Tuyên Tông, thì thấy ghi là ông này làm vua từ 846 tới 859. Vậy là không ổn:

Nếu sinh năm 841, thì đời Tuyên Tông, ông mới 5 tuổi.

Nếu mất năm 841, thì ông mất trước khi Tuyên Tông lên ngôi.

Bèn đi tra lại mấy cuốn Đường Thi mình có, thì thấy:

- Trần Trọng Kim ghi rất sơ sài.

- Trương Đình Tín, Nguyễn Đức Lân không ghi năm.

- Chi Điền cũng ghi 841, nhưng thêm một giai thoại rất vui: Tiết Độ Sứ Giang Tây là Nghiêm Soạn thường tới đàm đạo cùng Trần Đào, lại cho kỹ nữ Liên Hoa đến hầu, nhưng ông chỉ cười, không thân mật với người đẹp. Liên Hoa làm thơ từ biệt, có 2 câu:

Xử Sĩ bất tri Vu Giáp mộng,

Hư lao vân vũ há Dương Đài.

Xử sĩ chẳng hay Vu Giáp mộng,

Mây mưa luống uổng xuống Dương Đài.

Sách Chi Điền ghi là của Trần Trọng San, nhưng trong sách của BS, in tại Toronto, không có chi tiết này, có thể ở trong sách in tại Việt Nam.

Như vậy thì năm sinh, năm mất trong Thi Viện là hợp lý.

Bài này không nhiều chữ khó:

- Lũng là Lũng Tây, phía tây bắc của Trung Hoa.

- Thế là bỏ phế hay thay thế. Ở bài này là thay thế. Lâu Phiền tân thế có nghĩa là Lâu Phiền, người mới thay thế vua cũ của rợ Khương. Hiểu theo cách này thì không hợp với góp ý của anh Giám.

- Hộ là giúp đỡ, bảo lãnh, bảo vệ, che giấu, như hộ đoản là che giấu cái kém cỏi của mình. Ở đây là giúp.

- Giả là chữ thay thế cho người hay vật, như nhẫn giả. Chữ trợ từ. Đồng ý, vâng.

Đặt sau một số chữ để tả, biểu thị các việc đã kể. Họ người, như Giả Sung.

-Thương: vết đau, làm hại, lo buồn, đi điếu tang.

Bài này, BS hiểu là người lính ở biên cương đã 3 năm, tuy không có chiến tranh, nhưng chúa mới Lâu Phiền đang giúp binh Khương tập luyện. Người lính thú nghĩ rằng các tử sĩ cả 2 bên gặp nhau rồi buồn rầu chia tay. Cứ đêm xuống là nghe cô hồn than khóc ở doanh trại ngày xưa…. Nghe sao mà thảm thiết.

Bài Hành Lũng Tây Kỳ Ba.

Đất Lũng ba năm thấy cỏ xanh,

Vua mới Lâu Phiền giúp Khương binh,

Gặp nhau, kẻ chết buồn ly biệt,

Đêm tối cô hồn khóc trại dinh.

Bát Sách.

(Ngày 21/10/2025)

***

Góp ý:

三看陇戍三看塞草青=Lũng thú tam khán tái thảo thanh

Lũng là từ viết tắt cho Lũng Tây quận (隴西郡). Địa danh phản ảnh sự kiện rằng nó nằm hướng tây của Lũng san (陇山, phần phía nam của 六盘山=Lục bàn San); nó ở trong tỉnh Cam Túc.

Từ 看=khán vẽ hình một bàn tay che con mắt để diễn tả ý niệm nhìn xa. Tam khán thảo thanh nghĩa là đã thấy cỏ xanh (lục) ba lần nên người lính thú đã ở Lũng Tây ba năm.

Từ 塞 có hai lối phát âm, lối thứ nhì là ‘tái’, với các nghĩa vùng đất hiểm trở, biên giới, ải địa đầu, v.v… và đây là những nghĩa dùng trong cụm từ (thi văn) ‘biên tái’.

樓煩新替護羌兵=Lâu Phiền tân thế hộ Khương binh.

Lâu Phiền là một quốc gia cổ thời Chu, tọa lạc tại Sơn Tây và Hà Sáo bây giờ. Nhà Triệu chiếm đóng phần đất Sơn Tây, rồi nhà Tần chiếm vùng Hà Sáo nên người dân ở đó dời về phương Bắc và gia nhập người Hung Nô, trở thành một chư hầu của Hung Nô. Sau khi nhà Hán đánh bại Hung Nô, tàn tích của Lâu Phiền thành người Hán hay người Hung Nô.

Từ 羌=Khương là tên của sắc dân cổ của Lâu Phiền nhưng bây giờ là từ để chỉ nhiều sắc dân khác nhau phía bắc Hoa Lục. Từ 羌 là một từ vừa hội ý, vừa hài thanh vì nó gồm bộ 羊=dương và chữ 人=nhân. Người Hán ngày xưa nghĩ rằng người Khương nuôi dê và đội sừng dê trên đầu, Tên các sắc dân tứ di đều có những từ-tên súc vật chỉ nghĩa (Mân có bộ trùng, Địch bộ khuyển, Hạc bộ trĩ và Khương bộ dương), Sự kiện rằng tên người Khương có bộ dương cho người thời sau hiểu là người Hán thời Thương xem là giống man rợ và thường bắt trói làm vật tế thần. Điều này được phản ảnh trong các chữ giáp cốt văn cho Khương với sự hiện diện của các bộ 糸=mịch và 火=hỏa rằng người Khương đã bi nhà Thương trói và hỏa thiêu. Và cũng vì thế một số nhà nghiên cứu nghĩ rằng tổ tiên của người Khương là hậu duệ của nước Hạ (夏) đã bị nhà Thương diệt. Và thế có nghĩa rằng người Khương xem Hán là kẻ thù truyền kiếp và giúp Hung Nô chống lại quân Hán.

Ngoài chuyện chống chiến tranh và chống chính phủ, nhà thơ Trần Đào muốn nói gì khi dùng các địa danh và nhân danh đã đi vào lịch sử một phần vì nhân loại bất công và tàn nhẫn với … đồng loại?

Huỳnh Kim Giám

Tháng Mười Nghe Mưa Rơi

 

Đây là bài số bảy trăm támmươi bốn (784) của người viết về chủ đề Thiền Nhàn trong khu vườn Một Cõi ThiềnNhàn của trang văn nghệ ORTB.

Portland tháng Mười có những cơn mưa lạnh. Sáng nay tôi có cái hẹn đi khám sức khỏe định kỳ nên dù trời mưa tôi cũng phải lái xe đến Northwest Primary Care Clinic ở Milwaukie để gặp bác sĩ gia đình của tôi.

Về đến nhà, trời vẫn còn mưa. Tôi đứng trong nhà nhìn ra sân vườn sau nhà tôi ngắm cây hồng mềm sai trái của tôi trong mưa đẹp lung linh huyền ảo như cõi thần tiên.

Mời bạn xem nét đẹp trái hồng trong mưa qua mà tôi đã thực hiện trong ngày mưa Chủ Nhật tuần rồi 10-12-25:

Youtube Cây hồng mềm nhà Sương Lam ngày mưa10-12-25

Cây hồng mềm nhà Sương Lam ngày mưa 10 122025

Những lúc trời mưa rơitôi thích đứng bên cửa sổ ngắm mưa rơi bên ngoài.

Cảnh trời mưa thường buồn hơn là vui và cũng có vẻ lãng mạn tình tứ hơn. Trong các phim tình cảm Đại Hàn hay Đài Loan thường có màn anh nắm tay em chạy đụt mưa dưới hè phố hay anh che dù cho em cùng em đi dưới mưa! Ôi chao!Thật tình tứ! Thật lãng mạn! Thật ấm áp quá! Phải không bạn?

Người viết lại xúc cảnh sinh tình nhớ đến những cơn mưa Sài Gòn năm cũ.

Mời Bạn đọc để cùng cảm thông với tôi nên đã thả bút đề thơ bài thơ dưới đây:

Tháng Mười Nghe Mưa Rơi

Trời Tháng Mười, Portland mưa nhiều lắm

Mưa ban ngày, mưa luôn cả ban đêm

Nằm lắng nghe mưa đổ nước bên thềm

Lại chợt nhớ những cơn mưa ngày cũ

Tuổi mười tám, những mộng mơ ấp ủ

Tuổi học trò, tôi thích ngắm trờimưa

Bên người yêu, mưa rơi nhẹ cho vừa

Đủ ướt áo cho anh truyền hơi ấm

Bên hè phố đôi ta cùng lặng ngắm

Những giọt mưa rơi tí tách trênđường

Mưa lạnh buồn, mưa tạo mối yêuthương

Dưới dù nhỏ, đôi ta cùng chung bước

Rồi chinh chiến, nào ai mà biếttrước

Những chia ly cách biệt, biệt trùngxa

Mưa xứ người càng gợi nhớ quê nhà

Nhớ bè bạn, nhớ mẹ cha, kỷ niệm

Lục ảnh cũ để chỉ mong tìm kiếm

Những hương xưa, tình cũ những ngàyqua

Đã mất rồi những ngày tháng ngọc ngà

Khi đã mất mới thấy là đáng quí!

Dẫu buồn lắm nhưng ta không ủy mị
Mà quên đi những ngày đẹp đang chờ
Cuộc đời này vẫn tươi đẹp nên thơ
Khi ta biết vững niềm tin hiện tại

Dẫu sung sướng hay đau buồn vẫn phải
Sống thế nào không thẹn với lươngtâm
Vẫn tự tin, vẫn hy vọng nhủ thầm:
“Hết mưa lạnh ngày mai trời lạisáng”

Hy vọng đó tôi xin trao cho Bạn
Đừng lo chi chuyện không có, cókhông
Hoa rụng rồi hoa lại nở trong lòng
Hết Đông lạnh là Xuân về, mai nở.

SươngLam

Những cơn mưavào mùa Thu cũng khiến ta nhớ đến nhạc phẩm Giọt Mưa Thu là nhạc phẩm cuối cùngcủa cố nhạc sĩ Đặng Thế Phong được xếp vào những ca khúc hay nhất của tân nhạcViệt Nam

Giọt Mưa Thu

“….Ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi
Trời lắng u sầu mây hắt hiu ngừng trôi
Nghe gió thoảng mơ hồ
Trong mưa thu ai khóc ai than hờ...”
Vài con chim non chiêm chiếp kêu trên cành
Như nhủ trờixanh
Gió ngừng đi
Mưa buồn chi
Cho cõi lòng lâm l Hồn thu tới nơi đây gieo buồn lây
Lòng vắngmuôn bề không liếp che gió về
Ai nức nởthương đời
Châu buông mau
Dương thế baola sầu
Người mongmây tan cho gió hiu hiu lành
Mây ngỏ trời xanh
Chắc gì vui
Mưa còn rơi
Bao kiếp sầuta nguôi
Gió xa xôi vẫn về
Mưa chăng mù lê thê
Đến bao năm nữa trời ...
Vợ chồng Ngâuthôi khóc vì Thu

Mời xem Youtube Giọt Mưa Thu | Khánh Hà | OfficialLàng Văn (Lyrics)

(Nguồn: Sưu tầm trên internet)

Tôi thích Mùa ThuTrong Mưa nên đã yêu cầu cô em văn nghệ Ngọc Huyền cùng sinhhoạt trong Nhóm Cô Gái Việt ( For Women only) hát tặng tôi đểtôi thực hiện youtube Mùa Thu Trong Mưa làm kỷ niệm.

Cô em văn nghệnày ở Canada, có trái tim tình cảm cùng nhịp đập với tôi, là một casĩ được nhiều bạn hữu mến mộ trong các sinh hoạt văn nghệ tại Montreal.

Mời quý bạnthưởng thức tiếng hát Ngọc Huyền qua ca khúc Mùa Thu Trong Mưa qua youtubedưới đây:

Mùa Thu Trong Mưa- Trường Sa -tiếng hát Ngọc Huyền

https://www.youtube.com/watch?v=yUrebZeRSr8

Cảm ơn Ngọc Huyền rất nhiều nhé.

Xin chúc quý bạn cónhiều sức khỏe, thân tâm an lạc, sống vui từng ngày trong hiện tại với duyênnghiệp của mình nhé.

Người giữ vườn Một Cõi Thiền Nhàn

Sương Lam

(Nguồn: tài liệu và hình ảnh sưu tầmtrên internet, qua email bạn gửi-MCTN784-ORTB 10-122510-28-25)

Thơ Tranh: Lời Mẹ Cha - Lê Kim Hiệp

 

Thơ: Lê Kim Hiệp

Hình Ảnh: Kim Phượng

Thơ Tranh: Kim Oanh

Ba Ơi Tháng Mười

 

Tháng Mười
Ba ơi
Cảm ơn vườn nở cành mai
Ánh xuân ban sớm đầu ngày quanh đây
Với ngày lại đếm từng ngày
Muộn màng hơi ấm mai gầy hơn xưa
Tháng Mười lá biếc giọt mưa
Nỗi buồn sót lại vườn thưa hoa vàng
Hỡi xuân thanh sắc dung nhan
Áo hoa khép muộn lệ tràn nhớ Ba

Tháng Mười
Ba ơi
Cành mai chớm tỏa nồng nàn
Thả lòng nỗi nhớ dặm ngàn đón Ba
Hiu hiu nắng đọng chiều tà
Khoảng trời vắng lặng ơi Ba tháng Mười
Ba ơi về lại tháng Mười
Tặng vườn con sớm nụ tươi mai vàng

Nơi này
Ba về
Nơi một thời ba đã
Mãi âm thầm ấm hơi ba
Hương nghiêng nghiêng cánh mai gầy

Thơ & Ảnh: Kim Phượng
30.10.2025
Lần Giỗ Thứ 28 Của Ba

Đón Mùa Xuân Mới!

 

 ( Mùa xuân đón Ba)

Ba thương yêu ơi!

Mùa mới lại trở về trong khu vườn nhỏ, hoa muôn màu khoe sắc, chim hót líu lo.

Bên hàng hiên, có một ​"con bé​" ngồi nhâm nhi cà phê nhớ về ba của mươi năm trước. Đúng là với ba con cái lúc nào cũng bé bỏng phải không ba. Ba ơi, ba cùng con đón mùa Xuân mới nha ba.

Ngay cả cây hoa giấy của má tặng cũng đơm hoa tươi cười trong nắng sớm. để cùng ba vui với ngày mới đón xuân sang.

Con nhẹ lật trang ký ức, kỷ niệm lại ùa về.

Xuân đã về trên ngàn cây nội cỏ

Như tình yêu con bày tỏ cùng Ba

Vườn nhà xinh lắm nở rộ muôn hoa

Trang ký ức bao thiết tha trìu mến.

(Hoa Biện Lý - Quà của má cho con)

Hồi xưa khi ngày đầu con đi học, lớp vỡ lòng do thầy Suốt dạy, lớp học cũng là nơi nhà thầy ở, con đường đất đến nhà thầy nhộn nhịp học sinh. Ba má sắm cho con cái cặp đệm (đan bằng lát), chiếc nón xếp thật gọn để vào cặp, khi tan học trời nắng mới mở bung ra, vành rộng mát mẻ vô cùng.

Mới vào học đã có nhỏ bạn Bé Em, con của chú Ba Dẫn tiệm Tạp Hóa đối diện nhà. Bé Em rất thích con, nên thường lén lấy kẹo cho, con giấu đầy trong ngăn cặp. Một hôm má soạn cặp và thấy sao mà nhiều kẹo, má tra hỏi con, má bắt con trả lại và ba má quyết định không cho đến lớp nữa, chỉ trong một tuần ngắn ngủi.

Thế là từ đó Lớp vỡ lòng tại gia, thầy cô giáo chính là ba má của con.

Con học ở nhà cho đến lớp Ba mới xin vào trường Tiểu Học Giồng Ké.Ba là người đầu tiên đưa con vào lớp.

Biết học nhảy nửa chừng, ba má sợ con không theo kịp chúng bạn, nên dạy trình độ rất cao. Ba má ơi, nhờ vậy mà học lực xếp giỏi, con được thầy cô thương yêu, suốt những năm Tiểu học, thầy cô chọn con là người mang về nhà, Sổ Điểm, Sổ Điểm Danh, phấn viết bảng.. Con “oai”  quá phải không ba, con cám ơn “ thầy cô ba má “ của con nhiều lắm.

Trong lớp bạn bè thương, hai nhỏ bạn Đậm và Phấn từ ruộng ra học, ngày nào cũng mang cho con những trái Me Keo bùi bùi, trái Ô Môi thơm ngon. Lần này hết bị má bắt rồi, vì chúng con ăn sạch giờ ra chơi… con gái ba ranh mãnh quá phải không ba hihihi…

Xong hết năm tiểu học, con đậu và Đệ Thất trường Trung Học Tống Phước Hiệp. " chính má may từng chiếc áo dài, lần đầu mặc áo dài đi học, con run run xúc động không cài nổi nút áo. Tay má nâng niu cài từng nút áo cho con. Xong má vuốt ve từ vai xuống vạt áo, mỉm cười "con gái má như con chim bồ câu trắng vậy, ráng học nhen con". Nhớ hoài hình ảnh ấy, làm sao con quên được má phải không ba.

Năm 69 đậu vào Đệ Thất

Ngày tựu trường. Ôi ngây ngất lòng tôi!

Mặc áo dài sao lòng bối rối

Mẹ vui say, nút áo vội cài thay

Trong gió tà áo mới bay bay....

( Lớp Đệ Thất /8 - Kim Oanh đứng hàng đầu từ trái, mặc chiếc áo dài Má may)

Buổi tựu trường đầu tiên ấy, ba đèo xe đạp chở con đi học, con hỏi sao ba không chở con đi xe gắn máy. Ba bảo, có nhiều điều ba muốn căn dặn con. Đúng rồi đi xe đạp thời gian dài hơn. Cũng nhờ vậy con được ôm vòng eo ba, áp mặt vào lưng ba, ôi mùi thơm mồ hôi đặc biệt của ba.

Ba đèo xe nhỏ nhẹ dạy từng lời

Đôi tay nhỏ đẫm mồ hôi

Ôm eo ba tim reo… hồi hộp lạ

“ Con nhớ học chớ lo ra

Giỏi ngoan cuối năm Ba Má thưởng quà

Đừng theo bạn bè chọc phá

Tan Ba đón, Má ở nhà chờ nhe….”

"Dạ thưa Ba, con đã nghe!"

Bước vào trường, con phập phồng, hồi hộp, ngoái lại nhìn, ba vẫn đứng ở cổng cười vẫy vẫy tay, như truyền cho con sức mạnh và nghị lực để bước theo lối dẫn vào lớp, rợp bóng mát với những hàng cây Huỳnh Đàn, Phượng Vỹ. Con tự tin hơn và vui vẻ, rộn ràng bước đi trên con đường thêu hoa nắng.

Sân trường xanh màu ngăn nắp hàng cây

Xoay lại nhìn Ba vẫn đấy

Nhìn con cười tay vẫy vẫy… thương yêu

Bớt âu lo bớt sợ đi nhiều

Tự tin bước trên đường thêu hoa nắng.

Má còn kèm dạy tiếng Pháp cho con đến năm Đệ Ngũ, hết khả năng của má, thì ba là người kèm tiếng Pháp cho con đến năm Đệ Nhất. Ba đã cho con nên vóc nên hình và nắn nót con có một trí khôn để bước ra đời không nghi ngại.

Mỗi dịp hè, ba má khuyến khích cho con lên Sài Gòn trau dồi Sinh ngữ, nơi đó có đủ nhu cầu, trình độ cao hơn, tiến bộ hơn. 

Ba dẫn đưa con từng bước khởi đầu….Mọi khó khăn, mọi nghịch cảnh, cùng tình yêu thương vô bờ bến, ba má đã dẹp sạch những con đường đầy chông gai, sỏi đá… để bước chân con được ung dung, tâm yên lành vững tiến đến tương lai. 

Con là con chim mới ra ràng,  sống hồn nhiên trong chiếc lồng son êm ái…dù qua bao nhiêu giông bão  vẫn đủ lớn chấp đôi cánh bay xa...vào khu vườn  Đại Học c đầy hoa thơm cỏ lạ... Một khung trời mới tươi sáng. Ôi đẹp sao!

Tình Cha nghĩa Mẹ đẹp sao

Mẹ thao thức hát ca dao canh tàn

Gian lao khổ nhọc Cha mang

Mong con hạnh phúc vô vàn giấc say!

Ba ơi, bao yêu thương, bao tâm tình con còn ghi khắc mãi không quên. hôm nay tưởng nhớ 28 năm ba rời xa con cháu, con lật từng trang... từng trang ký ức để kể cho con cháu nghe, cũng như nhắc nhỡ chính bản thân con. Con sẽ cố gắng sống sao cho đẹp lòng ba má và ….

Gom yêu thương con gói trọn tâm tình

Dâng tất cả đến hồn linh Ba má

Công dưỡng nuôi lòng con xin cảm tạ

Ân nghĩa dầy tấc dạ chẳng hề phai!

Con cảm ơn ba má đã cho con được làm con của ba má…trước cũng như sau và mãi mãi…. 

Thương yêu con gái 9 gửi về Ba

Lê Thị Kim Oanh

Melbourne 30.10.2025

Giỗ lần thứ 28 của Ba.

Lời Mẹ Ru

 

(Họa Sĩ Lê Phổ)

Quê người…nhớ quá Mẹ ơi!
Hình bóng của Mẹ…một trời ước mơ!
Nhà tranh, vách đất đơn sơ!
Đường làng, chân đất…nét thơ tuyệt vời!

Lời Mẹ ngọt lịm chơi vơi!
Không gian yên tỉnh, đất trời thương yêu!
Vòng tay âu yếm…nương chiều!
Thân con thuở ấy…lụa điều bọc quanh!

Thương Mẹ cố gắng học hành…
Kính Thầy,mến Bạn…bức tranh vào đời…
Mặc dù sóng gió nổi trôi
Công thành danh tọa…xứng người Mẹ thương.

Theo mắt Mẹ con lên đường
Ơn nhà, nợ nước…bốn phương thi tài
Lời ru văng vẳng bên tai
Băng rừng vượt suối…kề vai chung tình.

Mẹ ơi nhớ mãi quê mình
Nhớ lời ru mẹ…lung linh mây ngàn!
Chiều quê sóng lúa rộn ràng!
Bao la, bát ngát…ngập tràn Đại Dương!!

Tô Đình Đài

Mừng Mẹ Tròn Duyên

Nhờ ơn Tam Bảo khắp mười phương
Mẹ con thấu đạt lẽ vô thường
Từ vô lượng kiếp gây nên nghiệp
Một thoáng phù sinh cũng trả xong

Mặc dù cơ thể đầy thương tật
Riêng mình gánh chịu chẳng than thân
Hằng ngày biết có người đau khổ
Tay lần chuỗi hạt miệng cầu Kinh

Nguyện cho bá tánh chưa quen biết
Cho chúng con, Ba với họ hàng
Không ham danh lợi vui mùi đạo
Chẳng thích bon chen, chán bạc tiền

Áo mặc đơn sơ vừa đủ ấm
Hoắc lê thanh đạm lấy làm ngon
Lăn xe qua lại nơi thờ phượng
Lắng tiếng chuông ngân dứt muộn phiền

Mong một ngày kia xong hết nghiệp
Đài Sen Xanh gặp Cỏ Vườn Tiên
Bây giờ Mẹ đã theo chân Phật
Chúng con mừng Mẹ được tròn duyên…

ThanhSong ntkp

2004

Cánh Hạc Về Đâu

Nhớ xưa cánh hạc bay về
Ngõ qua trúc đứng cận kề với mai.
Chao ơi đẹp lối thiên thai
Đời vào cõi mộng chốn nào vui hơn.

Dòng kinh sen thắm màu son
Xa xa mây tỏa núi non chập chùng.
Tuyệt vời giữa cõi non bồng
Tình thơ ý nhạc trọn lòng ước mơ.

Tưởng rằng tương ngộ mùa thương
Thuyền trăng cập bến sông tương vạn chiều.
Ngờ đâu bến mộng tiêu điều
Gió mưa dồn dập hắt hiu cõi sầu.

Giờ đây cánh hạc về đâu
Trúc mai nay cũng bạc màu thê lương.
Non bồng hóa một cõi buồn
Thiên thai còn nẻo đoạn trường chia xa!

Hàn ThiênLương

12-10-2025

Bố Tôi

(Ảnh: Tác Giả gửi)

Ba năm sau khi Sao Khuê chào đời thì bố mẹ Sao Khuê được ông bà cho ra ở riêng tại quê của bà nội, làng Đồng Xâm, tỉnh Thái Bình để trông nom ruộng đất mà bà nội được thừa kế từ các cụ. Làng Đồng Xâm thuộc xã Hồng Thái có đền thờ Triệu Vũ Đế tức Triệu Đà và hoàng hậu Trình thị, người làng Đồng Xâm. Làng có nghề truyền thống là nghề chạm vàng bạc, thờ ông tổ Nguyễn kim Lâu.

Sao Khuê được ở lại với ông bà nội và hai cô tại làng Trình Phố. Thỉnh thoảng bố trở về làng Trình Phố và chở Sao Khuê về thăm nhà của bố mẹ. Ở đó cái gì cũng nhỏ, căn nhà nhỏ có cái sân cũng nhỏ và có cái bể nước cũng nhỏ, cái cổng cũng sơ sài so với cổng tam quan nhà ông bà nội và Sao Khuê cũng không lưu luyến gì căn nhà nhỏ này. Giản dị vì khi ở với ông bà nội thì Sao Khuê là cô công chúa nhỏ còn về ở với bố mẹ thì con bé nhỏ mới 4 tuổi hay bị sai vặt đi lấy tăm, lấy nước, quét nhà sau đó còn phải coi em cho nên Sao Khuê chỉ mong mau mau được trở về nhà bà nội trên cái thanh ngang của cái xe đạp course mà bố dùng để di chuyển. Bố kể lại rằng trên quãng đường đi không dài lắm đó, có lần bố hỏi:

- Nếu bây giờ mà ba chết thì con tính sao?

Lúc đó Sao Khuê bù lu bù loa khóc và nói bố phải cho con về nhà bà nội rồi mới được chết!

Sau đó bố cũng hỏi y chang câu này với con em thì nó cũng bù lu bù loa khóc nhưng mà nó lại nói:

- Ba ơi, ba đừng chết, ba đừng bỏ con một mình.

Bởi vậy bố thương nhỏ em này lắm.

Rồi Việt Minh nổi lên. Họ thủ tiêu những người trí thức không theo họ. Một đêm họ đến bắt bố, may quá, bố vừa đạp xe về thăm ông bà nội. Hôm sau thì xác ông lý trưởng bị thả trôi sông Trà Lý. Mẹ nhắn về Trình Phố. Và bố vội trốn ra tỉnh…

Năm lên chín tuổi Sao Khuê mới thực sự ở với bố mẹ vì cả nhà đã phải từ bỏ ruộng vườn nhà cửa to lớn mà chạy ra tỉnh sống trong một căn nhà nhỏ xíu, đã vậy lại là nhà gianh vách đất. Thế mà có yên đâu, chỉ một năm sau lại phải bỏ hết để bồng bế nhau vào Nam.

Khi mới vào Nam, bố đi dạy học ở trường tư. Sao Khuê còn nhớ ngôi trường nhỏ mang tên là trường Phan đình Phùng nằm gần trường tiểu học Võ di Nguy ở Phú Nhuận. Thời gian ngắn sau, không đủ học trò, trường đóng cửa, bố Sao Khuê được bộ Giáo dục bổ nhiệm dạy một trường trung học công tại Sóc Trăng. Mẹ Sao Khuê làm thư ký đánh máy tại sở Công binh nên Sao Khuê lang thang tự đi xin học vào lớp đệ thất hết trường nọ đến trường kia. Quý vị nhớ là con bé còm nhom mắt ngố, 10 tuổi, tự- tự- mình ên à nghe, dẫn mình đi thi tiểu học rồi đi xin học. Sao Khuê di cư muộn, 1955, thi rớt vào đệ thất trường Trưng Vương nên phải lang thang xin đi học trường tư. Sau trường Phan đình Phùng là trường Thống Nhất có chú của Sao Khuê dạy học. Trường Thống Nhất đóng cửa,

Sao Khuê xin học trường Hoài An mới mở. Tại đây Sao Khuê an tâm dùi mài kinh sử đến khi đậu trung học Đệ nhất cấp thì Sao Khuê vào trường Gia Long học tiếp, thi tú tài rồi vào trường Dược học ra dược sĩ. Nhưng mà Sao Khuê học dốt lắm cơ, nói đúng ra Sao Khuê học cũng... giỏi nhưng lận đận khi thi cử. Chuyện, người ta đã nói học tài thi phận mà.

Có bao giờ quý vị tin là Sao Khuê thi rớt vì bài thi quá dễ không? Ỉ i mà, chỉ ôn bài khó thôi. Một lớp có sáu mươi hai học trò, lớp giỏi của trường Gia Long hồi dó mà một đứa lên bảng danh dự đều đều lại ở trong số 10 đứa thi rớt của cả lớp! Sao Khuê phải thi kỳ hai. Khi thi kỳ hai, gặp thầy toán đi ngang, thầy hỏi

-Đi đâu đây?

Sao Khuê cúi gầm mặt không dám trả lời.

Chưa hết đâu, Sao Khuê còn rớt nữa, rớt bốn lần trong đời lận. Hai cái rớt sau không oan tí nào vì không học bài hay không cách nào học thuộc nổi bài. Hừm, đang học toán ban B, bố bảo chuyển sang ban A để đi học dược.

Sao Khuê nhớ mãi cái bài học đầu tiên của quyển vạn vật đệ nhất là bài “Chất sống”, nó dài và khó hiểu, Sao Khuê học một tháng không cách nào thuộc nổi trong khi cả quyển sách toán Sao Khuê có thể thuộc từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên. Không thuộc nên Sao Khuê… quăng sách vào gầm giường, hóc hu hu không thèm học nữa. Sau khi thi rớt kỳ 1 năm tú tài 2, bố Sao Khuê bắt lấy giấy nháp viết lại bài và nộp cho bố. Kết quả là Sao Khuê đậu bình thứ (năm 1962) bởi vậy “không bố đố mày làm nên”, không đậu tú tài thì lấy chi mà học dược. Vậy thì bố được điểm A+ bù cho điểm E- vì bắt Sao Khuê đi lấy chồng.

Như đã nói, bố Sao Khuê dạy học ở Sóc Trăng, bây giờ thuộc tỉnh Ba Xuyên cách Saigon cả ngày xe nên lâu lâu bố mới về thăm nhà. Mỗi lần về thì bố - Sao Khuê khi gọi là ba, khi gọi là bố, bố mang về, chuối cau từng buồng, trứng gà từng thùng sắt tây loại đựng dầu con sò, con gà gì đó 20 lít, bao nhiêu là trứng mà ba chị em phải ráng ăn vì trứng để lâu cũng hư. Kết quả là Sao Khuê có thể chế tạo nhiều kiểu ăn trứng nhưng chuyện đặc biệt không phải thức ăn mà là chuyện bố bị các bà níu kéo xin làm bé!

Không hiểu sao mà bố Sao Khuê có nét lai nên đẹp trai tuy chưa cao bằng “ông Tây đen nằm trong cái đèn”. Đã đẹp trai lại còn xa nhà, đi ở trọ nên các bà goá, chủ nhà mê tít thò lò khiến bố cứ phải dời chỗ trọ. Bố kể có bà kia, mê bố quá, nhất định xin làm bé:

- Ông về nói với bả, tôi xin làm bé, tôi nuôi ông, lương ông mang về nuôi vợ con, chừng ông về tôi bù thêm quà cáp cho xấp nhỏ, bả đâu có thiệt hại gì?

Vậy mà ông già không ưng. Bà goá làm quá, bố phải viết thư kêu má xuống, lần đó má đi có rủ cô Út theo.

Bố dạy dưới tỉnh nên hai, ba lần bố đưa về Saigon mấy chị mà bố gọi là con nuôi. Thật ra không phải con nuôi, mà các chị đó muốn thay đổi hoàn cảnh nên nhờ bố đưa lên Saigon. Các chị làm công việc nhà, được trả công như người làm, nhưng được má hướng dẫn cho đi học nghề, học may, học chữ, học đánh máy… Khi đủ khả năng kiếm việc hay kiếm chồng thì các chị đó ra đi, bố lại mang về chị khác. Tóm lại hai bên cùng có lợi, các chị không sợ sa vào ổ nhện và má Sao Khuê có người giúp việc. Ngay khi ở miền Bắc bố cũng từng nuôi hai chị em và khi lớn cho về lấy chồng chứ không bắt ở cả đời như nhiều nhà khác. Dần dần, từ Sóc Trăng xa xôi, bố được chuyển về quận Cần Giuộc rồi Cần Đước rồi Bến Lức thuộc tỉnh Long An và sau cùng về dạy trường Petrus Ký, Sài Gòn.

Ở Cần Đước và Bến Lức, bố là hiệu trưởng nên bố kê cái giường nhỏ trong phòng để ngủ lại. Cũng “ghê ghê” vì ban đêm Việt Cộng có thể bắt ông “Bắc kỳ di cư” đi thủ tiêu, quăng xác ngoài quốc lộ kèm bản án đeo vào cổ như chúng đã làm, nên bố, khi ngủ lại, khi về ...thất thường và rất kín đáo như làm bộ ra về mà ngủ lại v..v..

Cái dở của bố là …cứng nhắc, không biết ngoại giao. Nắng Saigon mà không chịu mang ô, thanh liêm nên thanh bạch và hay bị đố kỵ. Ai mang quà biếu là Sao Khuê phải chạy theo trả lại cho bằng được.

Không học thuốc nhưng bố mát tay trị bệnh bằng “dầu nhị thiên đường” và “đánh cảm”. Mỗi khi có đứa con nào bị cảm thì đứa khỏe được ăn lòng đỏ hột gà luộc. Bố má có mấy đồng tiền từ thời Pháp thuộc làm bằng bạc. Luộc hai quả trứng gà, tách đôi, bỏ lòng đỏ cho đứa không bệnh cho vào miệng, rồi bỏ đồng bạc này vào giữa lòng trắng sau đó dùng khăn sạch bao lại và chà như cạo gió khắp người đến khi lòng trắng trứng nát ra hết thì bỏ đi.

Nếu bị cảm, đồng bạc sẽ đen. Lấy muối chà cho đồng bạc trắng ra và cạo tiếp với con trứng còn lại. Thường hai con trứng là hết cảm …

Trong túi bố bao giờ cũng có một chai dầu “Nhị thiên đường” nhỏ xíu. Khi bị trúng mưa sổ mũi chỉ cần cho một giọt dầu vào cái muỗng nhỏ, thêm tí nước, uống là bệnh tiêu tan.

Tội nghiệp bố, vất vả đi làm nhưng phương tiện di chuyển chỉ có có xe máy cũ trong khi hai ả tố nga, đứa nào cũng mua xe “gin” từ xe đạp đến xe gắn máy. Bố nhịn ăn, nhịn mặc, chăm lo cho con cái rất nhiều.

Năm 1975, VC vào. Trời! Sao Khuê phải len lén đốt bao nhiêu là giấy tờ sách vở thuộc loại phản động của bố. Má phải năn nỉ bố …im cái miệng đừng nói ngang hay công kích chính quyền.

Từ nhỏ bố đã không ngoan ngoãn hiền lành chỉ biết học hành như bác Cả. Bố diện và sừng sỏ ra gì. Các cô, bác và bạn bố kể lại: xe đạp xịn, đầu bóng loáng brillantine đến nỗi ruồi đi ngang là khỏi bay được nữa, học thì ít nhưng đua xe, bơi thi và đôi khi có dàn trận với bạn bè.

Sau khi lấy vợ, bố tu tỉnh làm ăn. Đầu tiên, năm 1944 bố phiên lưu vào Nam, nghe nói trong đó dễ làm ăn. Chả hiểu tại sao lại không làm cũng chẳng ăn được, bố đổ tại trong Nam, nghe nói Tân sơn Nhất là họ ghét nên bố bị vây đánh, phải nói là Tân sơn Nhứt. Sức mấy mà ông già gân chịu uốn lưỡi nói theo. Nhất là nhất, chứ Nhứt là cái giống gì, lại còn Mèn đét ơi…chu mẹc ơi. Thôi ta về ta tắm ao ta, bố về Thái Bình làm ăn.

Bố kể lại lần đầu bố đi buôn gạo. Gạo thì nhà ông bà có sẵn, chỉ đóng bao, xuống thuyền chở đi bỏ mối. Thế mà có xong đâu. Bao gạo lúc vào bao là hơn một tạ, lúc nhập kho, cân lại còn có 80-90 kí. Phu khuân vác khi vác gạo lên vai đã dùi vào bao để gạo từ bao tuôn vào cái túi họ đeo trong người nên qua hai ba lần khuân vác, bao gạo cứ hụt dần khiến không những mất tiền mà chủ thu mua cũng bực mình, không thu nữa. Nào, bây giờ hai bên nội ngoại chi viện cho ba mua xe đò. Coi bộ được à nghe, hợp với tính không điềm tĩnh của bố. Kết quả, bị tài xế và lơ xe lừa, tiền vé bị hao hụt mà tiền mua xăng thì tăng lên… Tóm lại bố không biết buôn bán, đó là lý do sau này bố cương quyết không gả con cho nhà buôn bán. Bác Cả mở trường trung học Bùi Viện ở Trình Phố nên khi ra riêng bố cũng mở lớp dạy học ở làng Đồng Xâm. Ông ngoại gửi hai cậu út cho bố đào tạo. Chiến tranh lan rộng, bố xém bị Việt Minh bắt thủ tiêu nên bỏ ruộng vườn nhà cửa, mọi người dắt díu nhau chạy ra tỉnh Thái Bình. Bác Cả lại mở trường, trường mang tên trung học Trần Lãm, có bốn lớp từ đệ thất đến đệ tứ mà sau này nhà văn Duyên Anh có nhắc đến. Bác dạy toán lý hoá còn ba dạy Anh Văn, đôi khi Pháp văn. Sách dùng hồi đó và cả sau này khi Sao Khuê học trung học là quyển “Practice English” nên từ nhà, sát trường Trần Lãm, Sao Khuê nghe:

Good morning class

Good morning teacher

How are you today ….

Khi vào Nam, dân Nam kỳ nói tiếng Pháp như gió; với giọng phát âm Bắc kỳ không Parisien mà lại Corseillais nên bố chuyển sang dạy Việt văn rồi sau đó trong nhiều năm liền bố làm hiệu trưởng…khai phá ( khi trường mới thành lập) tại quận Cần Đước và Bến Lức thuộc tỉnh Long An. Do thẳng tính, khí khái, thanh liêm và vụng về trong giao tiếp nên sau cùng bố được chuyển về dạy ở Petrus Ký đến khi về hưu, vài năm sau 1975.

Sau 1975, nhà giáo trung học cũng gọi là giáo viên, bị bắt làm “giáo án”. Giáo án là bài soạn với 5 bước lên lớp, chủ trương mang chính trị Mác Lê vào bài giảng. Hừm! bực mình lắm, bố len lén làm mấy câu thơ , Sao Khuê nhớ có câu Giáo án hay là án giáo đây… Đấy, tính bố như vậy, ngang ngang, thơ thẩn nên con giống cha, đầu lòng hai ả tố nga cũng ngang ngang và thơ văn.

Nào bây giờ đến chuyện “ Phi lạc sang Tầu”: ông Giáo sang Gia Nã Đại. Cuối tháng mười năm 1992, lá rụng gần hết, ông Giáo “dẫn” bà Giáo và hai con còn độc thân đi ngoại quốc. Căn nhà triplex Sao Khuê mua để đón gia đình với hai ấp không còn trống vì bà Giáo bị giữ lại một năm uống thuốc ngừa lao do khi chụp hình phổi bị mờ. Thế là tất cả chín người chung nhau ba phòng ngủ, một phòng khách vì lúc đó basement còn chưa sửa. Ai đã từng bảo lãnh gia đình mới hiểu nổi nỗi khổ và cái vui của Sao Khuê. Thời gian đầu, chuyện trò râm ran, cười đùa ầm ỹ sau đó thì nhức cái đầu.

Mùa đông về, basement sửa xong, sáng sủa, rộng rãi, khang trang cho ba, má và hai em ở. Ông chú họ từ Quebec lên Montréal chơi, ghé thăm cho biết là bố đã than phiền:

- “Nó” để bố nó ở dưới, nó đi trên đầu bố. Đã vậy còn phải ở gần chuồng xí!

Sao Khuê buồn cười nhớ lại phim “Le Roi et moi”.

Trời lạnh:

⦁ Bố ơi, hôm nay lạnh, bố đừng ra ngoài nhé.

Nhưng sau đó Sao Khuê nghe ầm ĩ dưới nhà, chạy vội xuống thì cái thảm mới toanh đang cháy: chả là bố ra đường, lạnh quá, vội trở về, cho vớ vào micro wave để sưởi nóng, khiến vớ bốc cháy, mẹ chỉ kịp gạt vớ khỏi micro wave.

⦁ Con đã dặn bố đừng ra đường mà.

⦁ Bố phải ra xem lạnh tới mức nào.

Việc này thì quả bố bắt chước con. Mùa đông đầu tiên năm Sao Khuê mới chui vào cái tủ lạnh khổng lồ Gia Nã Đại này, nó lạnh ơi là lạnh, không những thế còn vô cùng trơn trợt. Cô em họ ở Toronto bị té gẫy tay. Ngày hôm đó dự báo thời tiết nói trơn lắm, mọi người nên ở trong nhà. Vậy mà chả có việc gì phải ra đường nhưng Sao Khuê vẫn mặc áo ra xem đường trơn tới mức nào, may mà không té, không gãy tay.

Mùa đông, đường phố vắng tanh, bố bảo:

- Phố xá gì như tha ma buồn chết, sao cô không viết thư báo cho tôi hay?

- Con có nói bố đừng đi nữa, nhưng bố cứ đi đấy chứ.

- Tôi phải dẫn chúng nó sang chứ tôi đâu thèm ở cái xứ quái quỷ này…

Tin “Nó bắt tôi ở dưới hầm, gần chuồng xí” bay sang tận Mỹ, thế là hè năm đó cô Út bay sang xem cái hầm con gái nhốt bố và sau cùng khi có người trả nhà Sao Khuê đã vội vã di chuyển bố mẹ lên lầu theo “ thỉnh nguyện thư “ hai trang bố viết cho trưởng nữ.

Sao Khuê mua nhà để sửa soạn đón gia đình và dĩ nhiên trả góp nhưng dưới mắt bố, Sao Khuê giầu lắm nên bố ra lệnh:

- Cô mở cho thằng Út một tiệm kha khá để nó buôn bán.

Sao Khuê chỉ len lén liếc bố một cái thật dài.

- Cô xem có thằng bác sĩ nào thì gả em cô, nó cũng nhiều tuổi rồi.

- Bố à, nếu có bác sĩ chịu, con cũng lấy, đỡ cầy hai jobs trả nợ nhà.

Hè sang, thay đổi không khí, Sao Khuê chở bố đi chùa.

- Chùa này tôi đi rồi, sao đi mãi một chỗ vậy?

Sau cùng kiếm được cho bố cái computer cũ để bố làm việc và phải tạo điều kiện thuận tiện nữa cơ. Việc của bố là làm thơ, viết khảo cứu với bút hiệu là Trình Hương. Hương chắc là hương thơm, còn Trình từ tên quê nhà Trình Phố và chữ “cửa Khổng sân Trình” chỉ về văn học.

Ngoài làm thơ thì bố viết những nghiên cứu về Phật Giáo.

Hai năm sau, em trai lớn Sao Khuê cũng chui vào cái tủ lạnh, khoảng năm sau thuê nhà ở riêng. Từ đó bố mẹ ở với cậu trưởng nam. Sao Khuê rảnh rang đi cày liên miên trả nợ, một hay hai tuần mới đến thăm.

Vài năm sau thì đến lượt gia đình cô em gái, bốn người được qua Canada. Vậy là trừ cô em kế, toàn nhà Sao Khuê chui hết vào cái tủ lạnh. Bố ở với em trai, rồi em gái và khi nào không hài lòng thì qua nhà Sao Khuê.

-Thỏ có ba hang, bố cũng có ba nhà, chạy đi chạy về.

Em gái bán được nhà ở Saigon, mang tiền sang cho bố mẹ. Nhà lúc đó rẻ nên chỉ được hai chục ngàn Mỹ kim, em mượn để mua nhà nên bố mẹ có phòng riêng tại nhà em.

Khoảng năm 2002, bố làm chuyến Mỹ du thăm bà con bên Cali. Bố ở nhà cô em Út, khi về bố than phiền:

- Ngày nào cũng đói. Nhà 4, 5 miệng ăn mà cái nồi cơm chỉ nhỉnh hơn cái niêu.

- Sao bố không nói cô nấu thêm?

Đấy, người mình có lệ ăn nhiều cơm mà ít thức ăn. Ngày Sao Khuê mới qua Canada cũng vậy. Hai gia đình tám miệng ăn mà anh chị chồng nấu mỗi người một chén cơm, anh còn cười khì khì:

- Bên này ăn ít cơm lắm.

Cái nồi tí tẹo, muốn nấu thêm cũng không được, may mà chỉ ở chung có ba tháng.

Thiệt tình, ở Việt Nam thì “cơm ba chén, thuốc ba thang” và ông xã Sao Khuê ăn 6, 7 chén là thường nên từ ngày sang Canada ông mất bụng, ốm nhom.
...Cuối tháng 2 năm 2005 là ngày giỗ bố chồng, Sao Khuê mời bố sang ăn giỗ.
- Tôi bệnh, không đi được.
- Bố lại nhõng nhẽo.
Hôm sau, ngày 1 tháng 3, Sao Khuê lúc đó cũng đang nghỉ bệnh và ngày hôm đó còn giữ cháu ngoại cho con đi làm thì cháu trai gọi:
- Bác ơi, bác qua gấp. Mấy ngày nay ông không ăn và ông kêu mệt lắm.
Sao Khuê vội cùng cháu ngoại chạy sang. Thấy bố thở khó khăn: Bố hay bị nghẹt thở do khi trước hút thuốc lá nhiều. Sao Khuê xịt thuốc, bố dễ thở hơn, đói bụng và muốn ăn bánh mì chấm sữa đặc. Cô em gái mua thêm cả sữa ensure mang tới.
- Bây giờ bố có muốn đi nhà thương không?
- Cháu làm bác sĩ, sao phải đi nhà thương. Bảo chúng đến khám cho ông.
Sau đó bố kêu buồn ngủ và đi ngủ. Hai chị em rủ nhau đi ăn trưa. Khi Sao Khuê về nhà thì thấy cháu trai nhắn trong điện thoại:
- Ông thức dậy, đi tiểu rồi té trong phòng tắm, cháu gọi 911, họ đưa ông vào nhà thương Jean Talon.

Cùng cháu ngoại 5 tuổi, Sao Khuê chạy vội vào nhà thương. Họ cho biết đã chuyển sang nhà thương Saint Luc. Khi đến nhà thương thì thấy họ đang dùng “electrochoc” để hồi phục tim. Họ ấn cái máy như cái bàn ủi xuống ngực và người bố lại giật tung lên.

Một bà y tá nhìn Sao Khuê ái ngại và lắc đầu, mươi phút sau bác sĩ cho biết ngưng điều trị vì cho dù cứu sống được bố sẽ sống như thực vật do máu đã ngừng lên não lâu rồi.

Họ chuyển giường ra phòng ngoài. Em trai Sao Khuê cũng vừa đi làm về, chạy vào và hai chị em liên tục niệm Phật.Trong lúc miệng miệm “Nam mô A di đà phật”, mắt Sao Khuê chợt thấy ngón tay bố còn cái nhẫn vàng một chỉ mang từ Việt Nam sang. Miệng vẫn “Nam mô” nhưng tay Sao Khuê thì tìm cách tháo chiếc nhẫn ra. Tháo không được, xoa xà bông mấy lần cũng không xong.

- Bố à, bố để con tháo ra, lấy tiền cho người nghèo, bố giữ thì cũng sẽ bị người ta lấy mất thôi.

Ấy vậy mà sau đó Sao Khuê tháo ra dễ dàng. Bây giờ cái nhẫn còn nằm trong tủ ở nhà băng nhưng Sao Khuê cũng đã làm từ thiện với số tiền tương đương hay hơn.

Dù bố ra đi thình lình nhưng đám tang cũng được tổ chức long trọng.

Hồi đi “du học “ở Hà Nội, bác Cả và bố trọ học nhà cô Huyền, sau này cô là thanh tra sở Giáo dục và khá thân với gia đình, nhất là với bác Cả.

Nghe tin Bố mất, cô Huyền gửi lá thư trong đó có bài thơ:

Tiễn Bạn

Ôi thôi lão trượng đi rồi

Sao không gửi lại đôi lời tri âm

Lúc tại thế âm thầm học đạo

Đạo quả rồi, dịch sách, in kinh

Thiền sư dìu dắt chúng sinh...

Tây Phương thẳng tiến Niết Bàn gặp nhau

Hồn thiêng hẳn có anh linh

Xin về chứng dám tội tình thứ tha

Trăng xưa còn đó hững hờ …

Người xưa đi mãi xin chờ kiếp sau

(Nguyễn thị Huyền)

Con gái rượu và hai em gái, em trai của bố từ Cali sang tiễn bố. Bà con khắp nơi gọi, gửi thư hay phúng điếu.

Sau khi cô chú ra về, cậu em Sao Khuê mới hội họp gia đình, trình lá thư bố viết ngày hôm trước khi ra đi, nội dung:

“ Tôi có 10 ngàn Mỹ, cô QA mượn mua nhà, số tiền đó chia làm hai, cho hai con trai là … “

(Bố thiệt, lúc nào cũng cưng con trai.)

“Cô P còn giữ của tôi vài trăm tiền Mỹ mà các anh chị, các cháu cho lúc tôi qua Mỹ, cô P giữ để lo chia vui, chia buồn bên Mỹ. Cô Sao Khuê còn giữ của tôi 2672 $ tiền Canada và 425$ tiền Mỹ. Cô dùng tiền này lo ma chay cho tôi, thừa thiếu bao nhiêu cô chịu”.

Số tiền tang lễ thì nhiều nhưng Sao Khuê có mua bảo hiểm cho ba má và em trai cũng phụ vào cho đủ.

Hồi bố mẹ sang, Sao Khuê xem số tử vi của mình, thấy năm 1995 “Tang môn ngộ bạch hổ”, e có tang mà lúc đó nợ ngập đầu lấy tiền đâu mà lo nên bấm bụng mua hai bảo hiểm cho bố mẹ. Vì tuổi tác và vì bố đã hút thuốc lại bị bệnh nên bảo hiểm rất đắt. Mỗi tháng đóng gần 100$ và đóng gần 10 năm, tiền nhận lại cũng bằng số tiền đóng. Đúng là thầy bói mò.

Bố Sao Khuê chưa muốn chết. Bố muốn sống thọ, ít ra thì hơn ông suôi gia mất vào năm 91 tuổi nhưng bố lại mất lúc 85 tuổi. Trừ chứng bệnh phổi, ba Sao Khuê còn to lớn khoẻ mạnh, vững vàng và minh mẫn, bằng chứng là bố nhớ rất rõ số tiền mà Sao Khuê còn giữ của bố. Những năm sau cùng bố ăn chay trường nhưng không đọc kinh mà chú trọng tìm hiểu về giáo lý của đức Phật. Bố có viết và muốn in tập khảo cứu “ Đường vào cửa Không”. Đáng tiếc, lúc đó Sao Khuê vừa bệnh vừa nợ nhà chưa xong nên không giúp bố hoàn thành tâm niệm và bố thì nhất định không dùng tiền của mình để in, mặc dù Sao Khuê đã hứa là khi bố nằm xuống Sao Khuê lo hết, do đã mua bảo hiểm... Bây giờ Sao Khuê mới giải mã là cụ muốn để dành cho hai con trai.

Cũng như bà nội, bà nội biết rõ, rất rõ lúc ra đi. Bà vẫn khỏe mạnh và đang ở chơi nhà con gái. Tối đó, tháng 10 năm 1974, bà đòi con rể đưa về nhà bác Cả :
- Anh đón xe cho tôi về ngay, các Cụ cho người đến đón tôi rồi.
Khi về đến nhà, được đặt nằm trên giường, bà chắp tay và ra đi, thanh thản, bình an.
Bố, bố cũng có linh tính nên tối hôm trước bố đã viết và dặn dò hậu sự.
Khi bố ở nhà quàn, Sao Khuê có làm một bài thơ; ngày đó viết và in trong Đặc san Dược khoa Montréal chứ không có lưu như bây giờ nên khó tìm lại.
Dù sao chăng nữa, Sao Khuê có linh cảm rõ ràng là bố đã đi một mạch, đi không vương thê nhi, bố về một nơi rất an bình nên chẳng bao giờ Sao Khuê thấy bố trở về.

“Father’s day” đến… Sao Khuê nhớ bố. Chẳng bao giờ bố đánh đứa con nào, tuy la mắng khá dai khi Sao Khuê thi rớt.
Coi kìa, bố đang la:
- Cái con này, mang cả bố ra mà viết truyện, lại còn kể xấu nữa chứ…
- Con chưa kể ra hết đó, khi có dịp con kể thêm nữa…
Dù biết bố đi tuốt luốt nhưng lúc nào có trái cây mới, thức ăn ngon là Sao Khuê vẫn để trên ban thờ ông bà nội, ngoại, bố, bác, các chú, cậu em cùng bố mẹ chồng.
Mỗi lần vắng nhà đi chơi xa là Sao Khuê lại giao:
- Con đi chơi đây, bác và bố trông nhà đấy nhé.
Giao bác thì yên chí vì bác vốn cẩn thận, Giáo sư toán mà lỵ, không vơ vẩn thơ thẩn như bố...
Bố ơi! Con nhớ bố....

Sao Khuê 

 2023

Canh Chua Nhớ Má Quê Nhà!

Muốn ăn canh chua thì phải biết nấu. Mà muốn nấu thì phải biết gọi cho đúng tên, chớ không khéo làm cười ra nước mắt. Bởi một món ăn không chỉ có mùi vị, mà còn mang cả tiếng nói, văn hóa của vùng đất đã sinh ra nó. Canh chua là món của Miền Nam vậy mà không ít sách báo lại dùng chữ của miền Bắc mà gọi, khiến người đọc thấy trật lất. Chuyện tưởng nhỏ, hóa ra lại không nhỏ chút nào.

Canh chua – linh hồn của bữa cơm quê nhà năm cũ

Ở đất phương Nam, nhắc tới mâm cơm gia đình mà thiếu món canh chua thì coi như chưa trọn vẹn. Bởi nó vừa giản dị, vừa hào sảng như chính người miền Tây. Cá lóc đồng mới tát đìa lên, bạc hà, đậu bắp, cà tô mát (tiếng Pháp tomate; người Bắc gọi là cà chua vì nó chua he he), vài trái me chín dầm ra lấy nước. Nồi canh sôi lên bốc khói bắc xuống cá vừa chín tới, bạc hà, giá, cà tô mát chưa mềm ăn mới đã! Tô canh chua bên cạnh nồi cơm trắng bốc khói, thêm chén mắm nguyên chất giằm vài trái ớt hiểm hoặc ớt sừng trâu xắt lát. Chan canh và cơm, đời thấy bớt chua cay.

Canh chua không chỉ là món ăn, nó là ký ức tuổi thơ, là hình bóng má trong khói bếp chiều hôm, là buổi cơm chiều nhà đã đỏ đèn!

Xa quê rồi, nhớ món canh chua nhớ má và con khóc!

Nước dùng – nước lèo – nước canh?

Điểm cần nói cho ra lẽ là chuyện cái chữ. Tại sao lại gọi là “nước dùng”, trong khi người Nam ai cũng quen miệng gọi “nước canh”?

– Nước dùng: Đây là chữ phổ biến ở miền Bắc, mượn từ chữ Tây “fond de cuisine” – nghĩa là nước nấu từ xương, thịt, rau củ để làm nền cho món ăn. Người Bắc đi ăn phở thường nghe khen “nước dùng trong, ngọt, thơm mùi hồi quế”. Với họ, “nước dùng” có thể áp dụng cho cả súp, canh, phở, bún.

– Nước lèo: Ở miền Nam, “nước lèo” lại là thứ gắn liền với hủ tiếu, bún mắm, bún bò. Quán hủ tiếu Mỹ Tho thường rao “nước lèo trong vắt, ngọt xương heo”. Chữ “lèo” này không ai cắt nghĩa rõ, nhưng nó thành quen miệng bao đời. Nói “nước lèo hủ tiếu” thì ai cũng hiểu, nhưng nói “nước lèo canh chua” thì nghe gượng gạo, sai trật ý.

– Nước canh: Đúng nhất khi nói đến canh chua – hay bất cứ món canh nào của miền Nam – phải gọi là “nước canh”. Người Nam không ai bảo “nồi nước lèo canh chua”, cũng chẳng ai nói “nồi nước dùng canh chua”. Họ nói giản dị: “nồi canh chua cá lóc có nước canh trong veo, chua thanh, ngọt hậu”. Cái chữ “nước canh” mộc mạc, đúng chỗ, vừa phản ảnh ngôn ngữ, vừa giữ trọn hồn quê.

o O o

Câu chuyện dọc mùng và bạc hà.

Không chỉ nước canh, ngay cả rau củ cũng dễ gây hiểu lầm. Người Bắc gọi dọc mùng, trong khi người Nam gọi bạc hà hay môn bạc hà. Đây là loại cây họ ráy, cọng xanh trắng, giòn, nấu canh chua rồi đem đi đổ là có án mạng.

Vậy mà có kẻ lại giải thích bạc hà là… húng quế, làm rối cả lên. Đúng ra phải phân biệt: húng quế là rau thơm, còn bạc hà trong canh chua miền Nam chính là dọc mùng. Viết sai, gọi sai là đánh mất bản sắc ẩm thực.

Cách nấu dễ mà khó

Nồi canh chua ngon phải qua mấy bước: me dầm lấy nước chua, bỏ cà chua, thả cá vào, rồi thêm đậu bắp, bạc hà. Khi cá vừa chín tới, thả rau ngổ, ngò gai, vài lát ớt. Thế là xong. Dễ vậy, nhưng khéo léo hay không lại tùy tay người nấu. Có bà nội trợ thêm chút đường, người khác phi mỡ tỏi cho thơm. Mỗi nhà mỗi kiểu, nhưng cái cốt lõi vẫn là vị chua thanh, ngọt tự nhiên.

Cá nào hợp với canh chua?

Cá ba sa, cá hú, có tiền kha khá thì cá bông lau sang trọng, nhưng cá lóc đồng mới là linh hồn của canh chua Nam Bộ. Thịt cá chắc, thơm, hòa vào nước canh chua tạo nên vị đậm đà khó quên.

Ở quê nghèo, đôi khi chỉ con cá rô mề nhỏ xíu, nấu với me non và rau muống đồng, cũng đủ làm nên bữa cơm ngon đến mức nhớ cả đời.

Canh chua và nỗi nhớ xa quê

Người xa xứ, ở Melbourne hay Cali, có thể tìm cá ba sa trong siêu thị, me chua trong gói gia vị, bạc hà đông lạnh. Nấu ra, vẫn ngon, nhưng thiếu một cái gì đó. Thiếu tiếng gà gáy trưa, thiếu mùi lúa chín, thiếu hơi thở của nhánh sông quê. Nồi canh chua ngày nay chỉ để vơi nhớ, chớ không thể thay thế nồi canh chua ngày xưa – nơi có bàn tay má, nụ cười, tiếng em gọi má kêu về ăn cơm trời tối rồi

Kết

Ẩm thực không chỉ là chuyện ăn uống, mà còn là văn hóa, là ngôn ngữ. Viết về canh chua mà dùng chữ “nước dùng” thì hóa ra Bắc hóa món Nam. Gọi “nước lèo canh chua” thì cũng trật, vì nước lèo là của hủ tiếu, bún. Đúng nhất, tự nhiên nhất, chính là nước canh chua.

Một chữ thôi, mà sai là mất hồn. Cho nên, viết về món ăn phải “trâu nào chuồng nấy”, gọi đúng tên, giữ đúng chất. Như vậy mới làm sáng lên hương vị của canh chua – món ăn dân dã mà nặng tình, gói cả bầu trời thương nhớ của một kẻ xa quê.

Đoàn Xuân Thu

Thu Hải Đảo -Thơ: PhamPhanLang - Nhạc: Vĩnh Điện - Trình Bày: Đông Nguyễn

Thơ: PhamPhanLang
Nhạc: Vĩnh Điện
Trình Bày: Đông Nguyễn

Chỉ Có Một Mùa Thu

 

Ta về đón gió mùa thu
Nhìn trong cây cỏ sương mù rơi rơi
Non cao trên đỉnh mây trời
Nắng chiều hiu hắt chơi vơi nhạc sầu
Chạnh lòng cô lữ niềm đau
Nhớ mùa thu trước chia nhau ngọt bùi
Chàng từ chiến trận miền xuôi
Thiếp còn e ấp đơn côi cô phòng
Mùa thu với những sắc hồng
Mang người yêu tới trải lòng thi nhân
Để rồi ...chỉ một mùa thu
Sang mùa lá rụng ...trăng lu nguyệt tàn
Chàng theo gió bạt mây ngàn
Thiếp mang tình hận bẻ bàng xuân xanh
Thu này gợi nhớ tình anh
Giọt thương vẫn đọng trên cành tương tư !!!

nguyễn phan ngọc an 

thu buồn 1966...