Đức Phật Đã Giác Ngộ Tứ Diệu Đế Như Thế Nào

Đúng là chỉ nhờ Quán Tứ Niệm Xứ, Phật đã thấy:

Tất các pháp thế gian đều Vô Thường, Khổ, và Vô Ngã, sinh diệt biến đổi Tùy Duyên, không theo ý.muốn của mình ( Ngã )

Ý.muốn của mình là gi ? Ý.muốn của mình là kamachanda ( kama = khoái lạc, chanda = muốn ), luôn.muốn hưởng lạc, không muốn bị khổ. Trong khi ngồi Thiền và Quán, Ngài cũng đã thấy điều đó : có những lúc thấy Lạc, có những lúc thấy Khổ .Lạc hay Khổ đều sinh diệt biến đổi tùy duyên chứ không.theo ý.muốn của mình : 

-Lạc đủ duyên.mới sinh khởi, không còn đủ duyên thì diệt. Mình muốn.Lạc tới ngay cũng không được. Muốn Lạc ở lại với.mình lâu hơn cũng không.được:Bất Như Ý, Bất Toại Nguyện : Khổ Tâm. 

-Khổ, mình không.muốn Khổ tới  nhưng khi đủ duyên thì Khổ vẫn cứ tới. Mình muốn Khổ đi ngay, nhưng Khổ không đi ngay mà Khổ chỉ mất đi khi duyên tạo Khổ không còn. 

Cuối cùng thì Khổ vẫn vô thường biến đổi nhưng không biến đổi theo ý.muốn của mỉnh, tùy duyên.mà bệnh có thể bớt rồi dứt, nhưng cũng có thể tủy duyên.mà bệnh nặng.lên rồi chết : Bất Như Ý, Bất Toại Nguyện: Khổ Tâm

Và từ đó Phật  ngộ ra rằng : Khổ Tâm là do Vô Minh và Tham Ái. Tham Ái vì Vô Minh : không thấy rõ tính Vô Thường Tùy Duyên và Vô Ngã của tất cả các pháp thế gian. 

Do đó để không bị khổ thì phải diệt Vô Minh. Vô Minh diệt thì Tham Ái diệt.

Làm sao có thể diệt Vô Minh?

Thiền + Quán, như Phật đã làm, là con.đường đưa.tới Chánh Kiến (Tuệ) để thấy rõ 3 Chân Tánh của tất cả các pháp thế gian.

Phật cũng nhờ Thiền + Quán mả thấy rằng: khi còn tại thế cùng với Sắc Thân, thì không thể thoát khỏi Khổ Thân.

Rồi Phật nghiệm ra Lý Duyên Khởi của Thập Nhi Nhân Duyên và thấy Vô Minh diệt thì Tham Ái diệt, Tham Ái diệt thì Nghiệp Hữu diệt. Nghiệp Hữu diệt thì Không còn Tái Sinh: Thân diệt Tâm diệt. Không còn Khổ Thân vả Khổ Tâm. Tất cả Khổ đều diệt. Viên Tịch. Niết Bàn.

Phật Pháp chỉ có bấy nhiêu thôi! 

Nguyễn Thanh