Y Học Thường Thức - Chóng Mặt - Bác Sĩ Đinh Đại Kha

 Y HỌC THƯỜNG THỨC 

Chóng Mặt -  Bác Sĩ Đinh Đại Kha 

Đại cương 

Bệnh nhân thường dùng danh từ chóng mặt để diễn tả nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau: 

-Cảm tưởng ngay lúc sắp bị ngất. 

-Cảm tưởng mình sắp bị ngã. 

-Người đứng không vững, mất thăng bằng. 

-Mất cảm nhận ngoại cảnh trong ít giây đồng hồ. 

Trong trường hợp này, bệnh nhân thường kể bệnh: “Tôi chóng mặt như không biết trời đất gì nữa, nhưng rồi tỉnh lại ngay”. 

-Nhìn thấy mọi vật xoay vòng tròn quanh mình. Người mắc chứng chóng mặt có thể đồng thời bị ói mửa hoặc đi không vững. Chóng mặt nhiều khiến bệnh nhân không hoạt động gì được, phải nằm hoặc ngồi một chỗ. Y học phân chia ra 2 loại chóng mặt: có hoặc không có kèm theo triệu chứng thấy mọi vật xoay quanh. 

Nguyên nhân 

Chóng mặt kèm theo triệu chứng mọi vật xoay: Thông thường là bệnh lý tại tai trong hoặc thân não hoặc tiểu não, gọi chung là rối loạn tiền đình. Có một loại bệnh thiên đầu thống (nhức đầu một bên) cũng gây chóng mặt. Loại chóng mặt này thường không nguy hiểm. 

Chóng mặt không có triệu chứng mọi vật xoay: Thường do phản ứng phụ của rất nhiều loại thuốc bào chế. Trường hợp cơ thể thiếu ô-xy và đường glu-cốt do bệnh tim mạch, bệnh phổi hoặc thiếu máu nghiêm trọng.

Các nguyên nhân gây chóng mặt ít khi xảy ra: 

-Khối u tai trong, thân não, tiểu não 

-Đột quỵ 

-Chấn thương sọ não -Bệnh đa xơ cứng 

-Đường huyết quá thấp 

-Thai kỳ 

Các dấu hiệu báo nguy 

Chóng mặt kèm theo các tình trạng sau đây báo hiệu bệnh lý nghiêm trọng: 

-Nhức đầu mạnh. 

-Đau dây thần kinh, đau cơ bắp vùng cổ. 

-Đi không vững trong nhiều phút. 

-Ngất. 

-Có ít nhiều các triệu chứng thần kinh trung ương: trở ngại nhìn, nghe, phát âm, nuốt, cử động tứ chi  

Khi cần gặp bác sĩ ngay 

Những trường hợp cần trị liệu khẩn cấp bao gồm: 

-Khi có dấu hiệu báo nguy. 

-Khi chứng chóng mặt vừa phát khởi đã xảy ra rất mạnh. 

-Khi chứng chóng mặt kéo dài không ngừng trong hơn 1 tiếng đồng hồ. 

-Khi chóng mặt kèm theo ói mửa trong nhiều phút. 

Ngoài ra các trường hợp khác cũng cần khám lâm sàng để chẩn đoán cho chính xác. 

Xét nghiệm 

Chóng mặt thông thường, khởi đầu dùng các xét nghiệm sau đây: 
-Đo ô-xy trong máu: dùng dụng cụ điện tử đeo ở đầu ngón tay. 
-Đo đường huyết. 
-Phụ nữ cần thử thai. Khi có dấu hiệu báo nguy, cần chụp hình cộng hưởng từ tính vùng đầu. 

Ngoài ra còn có các xét nghiệm khác: 
-Khám lâm sàng thần kinh về sự thăng bằng và bước đi của bệnh nhân.
-Xét nghiệm chức năng tiền đình. 
-Xét nghiệm nhịp tim. 

Trị liệu 

Trị liệu chứng chóng mặt tất nhiên là trị liệu nguyên nhân. 
Các thành phần trị liệu khác bao gồm: 
-Loại bỏ thuốc bào chế có phản ứng phụ gây chóng mặt. 
-Dùng thuốc để trị liệu triệu chứng: thuốc chống ói mửa, thuốc điều hòa chức năng tiền đình. 

Các phương cách trị liệu phụ thuộc: 

-Tránh ngước mắt nhìn lên phía trên, tránh cúi đầu xuống. 
-Đứng dậy từ từ khi đang ngồi hoặc đang nằm. 
-Cử động tay chân vài phút trước khi đứng dậy.
 -Dùng vật lý trị liệu đặc biệt chuyên về phục hồi chức năng tiền đình. 

Trường hợp người già bị chóng mặt Các chức năng thần kinh của người già vì lão hóa mà yếu kém, cho nên khi bị chóng mặt thì họ có triệu chứng nặng hơn người trẻ và cũng khó phục hồi hơn. Người già dễ bị ngã, có thể dẫn tới các biến chứng nguy hiểm. Nếu họ chóng mặt thì nguy cơ bị ngã còn nặng hơn. Vậy thì điều quan trọng khi trị liệu chóng mặt cho lão niên là tránh ngã, áp dụng các phương cách sau đây: Thể dục nhẹ nhàng thường ngày giúp bước đi vững hơn. Chống gậy nếu cần. Dùng thiết bị trợ giúp đi bộ, loại lớn có bánh xe và bộ thắng, còn an toàn hơn là chống gậy. 

Tóm tắt 

Chứng chóng mặt có khi kèm theo triệu chứng mọi vật xoay, có khi không. Nguyên nhân gây chóng mặt là: 

-Bệnh lý tại tai trong, thân não, tiểu não. 

-Phản ứng phụ của nhiều thuốc bào chế. 

Các triệu chứng kèm theo chứng chóng mặt: 

-Ngất -Mất thăng bằng -Mọi vật xoay quanh 

-Nhận biết mơ hồ: mơ mơ, màng màng, không nhận xét rõ được mọi vật quanh mình Chóng mặt kèm theo nhức đầu mạnh hoặc trở ngại chức năng thần kinh trung ương là dấu hiệu báo nguy. Cần trị liệu khẩn cấp, chụp hình cộng hưởng từ tính vùng đầu. Thuốc trị liệu triệu chứng khi chóng mặt: thuốc chống ói, thuốc điều hòa chức năng tiền đình. 

Đối chiếu danh từ y học Việt-Anh 

Chứng chóng mặt Dizziness 

Mất cảm nhận ngoại cảnh Spaced-out 

Thấy mọi vật xoay quanh Vertigo 

Rối loạn tiền đình Labyrinthitis 

Bệnh đa xơ cứng Multiple sclerosis (MS)

Bác Sĩ Đinh Đại Kha