Bán Mai Tết Ở Mỹ

Nghinh Phong Chiếu Thủy (cây Mai làm từ 1995 đến 2023; 28 năm vẫn còn tốt)

Hoa Mai được xem như là biểu tượng của VN, không phải chỉ vì đẹp mà vì nó còn có nét đẹp vương giả cao sang mà không loài hao nào có được. Đặc biệt loài hoa này chỉ nở đúng vào mùa Xuân, ngày đầu của Năm mới. Do đó, người Việt mình thường nhìn ngắm xem cây Mai do nhà trồng, hoa có nở đúng vào ngay trong Đêm Giao Thừa hay đúng ngày mùng Một Tết hay không (để đoán vận mệnh gia đình tốt hay xấu trong Năm tới), nếu hoa nở đúng thì Năm nay tấn tới tấn tài tấn lộc, hạnh phúc ngập tràn…mọi người đều tin tưởng và hy vọng như thế!

Ba tôi thường chăm chút cây Mai già trước ngõ, lặt lá đúng hạn kỳ (đầu tháng Chạp hay giữa tháng Chạp tức là vào tháng Mười Hai Ta, tùy theo năm Nhuận hay không Nhuận) để mong có hoa nhiều, hoa nở đúng ngay ngày đầu Năm.

XUÂN ĐIỂM

“Cội Mai già đứng đây

Cành tươm búp nụ dầy

Báo hiệu mùa Xuân tới

Hoa nở Phúc Lộc đầy”

(Hoàng Mai Nhất)

Khi Tết gần kề và đúng trưa ngày Ba Mươi Tết, sau khi cúng đón ông bà xong. Ông thường ra cắt vài cành Mai mà ông ưng ý nhất đem vô nhà, cắm vào một chậu sứ cổ, trong lòng chậu sứ có để một cục sắt tròn nhỏ gắn đầy đinh nhọn; và ông cắm theo thế “ hướng thiên chiếu thủy ” tức là một nhánh vươn lên cao, một nhánh uốn lượn ngã dài trên mặt nước; hay thế “nghinh phong chiếu thủy”tức là một nhánh hơi nghiêng ngả uốn lượn hướng trở lên và một nhánh uốn lượn trở xuống sao cho cân đối, đẹp hài hòa hay theo thế “mẫu tử” tức là hai nhánh cây tượng trưng cho mẹ và con đứng kề nhau; nhánh mẹ phải lớn hơn nhánh con, tùy theo sự cắt nhánh mà có thể cho mỗi nhánh ngả nghiêng đôi chút nhưng luôn ở thế nương tựa che chở…và đổ nước vào chậu sứ.

Và người Việt mình đón Tết,trong nhà ai cũng có một chậu cây Mai hay bình bông Mai để chưng ba ngày Tết, nếu không Tết sẽ vô vị không đúng là Tết. Cho nên, hể cứ nhìn thấy hoa Mai nở là biết mùa Xuân đã về, Tết đến rồi: |

“ Đồn anh đóng ven rừng Mai

Nếu mai không nở

Anh đâu biết Xuân về hay chưa…”

(Đồn vắng chiều Xuân / Tr.T.T.)

Bộ TTM/QLVNCH đã chọn hoa Mai làm biểu tượng cho cấp bậc (Rank) của Sĩ Quan QLVNCH từ cấp Thiếu Úy đến Đại Úy (bông Mai Vàng) và từ cấp Thiếu Tá đến Đại Tá (bông Mai Trắng). Ai đã chọn và đưa ra ý tưởng này thật hay và ý nghĩa vô cùng…thật đáng khâm phục.

* Cuối năm 1994, vừa tới Mỹ. Thấy trong chợ bán những cành Mai Tết, xỏ xâu như Mía ghim (những bông Mai được xuyên qua cây tre nhỏ,chuốc nhọn ở đầu cây, nhìn giống như các khoanh Mía tròn ghim vô cây bán ở các bến phà miền Tây VN, nên có tên là Mía ghim hay trông như là các miếng Thịt xắt nhỏ được xiên qua cây để nướng); thật là xấu gì đâu, làm mất hẳn cái vẻ đẹp đầy vương giả, thanh cao, tao nhã, của hoa Mai VN mình ngày Tết. Vì vậy tôi đã đi lượm những cành cây gảy rụng ở ven đường hay người ta đã chặt bỏ ở công viên, đem về ghép lại làm thành những chậu Mai giả như thật (vì là cây thật, cành nhánh thật ) đem ra bán ở bên đường,trước chợ Phước Lộc Thọ ở TP Seattle,TB WA. Và con gái tôi (cháu Thiên thanh mới 2 tuổi),đã theo Ba Má ra đứng bán Mai ở ven đường.

Cháu Thiên Thanh bán Mai cho Ba Má bên đường trước chợ Phước Lộc Thọ

(phía trong bên tay phải cháu Thiên Thanh là chợ PLT có mái nhọn Tam Giác)

MAI VÀ BÉ

“Con tôi bé bỏng thơ ngây

Tết về theo mẹ bán Mai đầu đường

Con tôi bé bỏng dễ thương”

Xứ người phụ mẹ đầu đường bán Mai”

Hoàng Mai Nhất

Thơ làm treo bán Mai Tết VN trước chợ Phước Lộc Thọ ở TP Seattle, WA (1995):

“Đón Xuân xa xứ xa nhà

Chọn cành Mai đẹp làm quà đầu năm”

Hoàng Mai Nhất

Xưa: “Kiếm báu trao gươm tráng sĩ

Nay: Hoa đẹp tặng người trăm năm“

Hoàng Mai Nhất

“Đào Mai rộ nở hương thơm ngát

Mỗi mỗi loài hoa một vẻ kiều”

Hoàng Mai Nhất

Và bắt đầu từ Năm sau (1996), trong các chợ VN, chợ người Hoa đều bắt đầu bán những chậu Mai giả bằng nhựa (công nhận người Hoa họ rất là nhạy bén trong kinh doanh, nên khi thấy tôi làm những cây Mai giả, bông bằng Nylon, cây là những cành cây thật, rất đẹp để chưng 3 ngày Tết, được ưa thích nên họ đã làm những chậu cây Mai giả lớn, vừa vừa mà chậu cây, thân cây, hoa Mai đều bằng Nylon, nhựa đặc) chớ không còn bán những cành Mai xỏ xâu như mía ghim

nữa.

Thú thật với quý vị là khi quyết định làm những cây Mai giả theo dáng Bonsai bằng cây thật để bán (vấn đề làm chậu cây lớn nhỏ vừa cũng tùy thuộc số cây kiếm được như thế nào).Lúc đó thật là gian nan, khó khăn vì tôi không biết sẽ đi kiếm cây ở đâu để đem về làm.Dụng cụ thì không có gì ngoài con dao chặt thịt ở trong bếp của vợ tôi.Mà cây Mai dù có giả thì dáng vẻ. cũng phải giống như cây thật mới đẹp.Thú chơi Mai cần đủ 4 yếu tố: 1/Gốc phải to chắc,nỗi bộ rễ càng tốt. 2/ Thân cây. 3/ Cái thế, dáng vẻ của cây. 4/ Bông nở đều, đẹp. 5/ Chậu cây.

Để có cây thật thì phải chặt cây.Mà chặt cây ở đâu?Mình mới qua không rành đường xá đi lại,đã vậy không biết gì về luật ở nước Mỹ mà thiên hạ lại nói là ở đây, cây cối không được chặt nhánh bẻ cành, kể cả hái trái; nếu lạng quạng là bị phạt nặng hay ở tù như chơi vì can tội phá hoại môi trường,cảnh quan của thành phố nên thật sự rất lo lắng…Nhưng vì không thể để thiên hạ làm xấu đi cái nét đẹp thanh tao tuyệt mỹ của hoa Mai là biểu tượng của dân tộc VN;nhất là vào ngày Tết nên tôi vẫn quyết định làm cây Mai giả để bán mà không cần biết có bán được hay không!

Nghinh Phong (cây vẫn đứng vững, thành thế ngã nghiêng theo chiều gió thổi)

Lúc đầu đi lòng vòng lượm những cành cây gãy rơi xuống đất,kéo lê về nhà; vừa đi vừa lo không biết có bị bắt, bị phạt gì không.Mỗi lần nghe tiếng còi hụ hay đèn chớp chớp là đứng lại, hồi hộp; buông cành cây trên tay xuống, bụng thầm mong không bị gì hết. Đến khi xe cảnh sát chạy qua hay không còn thấy còi hụ, đèn chớp chớp nữa mới yên tâm,cúi xuống lượm cành cây mà kéo tiếp đi về nhà (phải đi kiếm cây nhiều ngày như vậy, mới có thể chọn ra cành nhánh ưng ý để làm).

Bỏ cây đầy ngoài phòng khách, rồi lựa ra những nhánh cây nào có thân gốc hơi lớn làm cây Mai chính. Nhìn ngắm tìm thế đẹp của cây gốc, tính toán xem phải loại bỏ hay để lại cành nhánh nào có dáng đẹp; cắt bỏ bớt hay ghép nhánh để gắn bông vô sẽ thấy đẹp mà không tốn công khi mà mình không có đủ dụng cụ để làm. Xong rồi, mài phần dưới gốc cây trên nền xi-măng cho bằng phẳng, để dễ đóng đinh cho cây dính cứng thẳng đứng vô miếng ván lớn cỡ bàn tay mà mình đã chọn lựa sẵn(ván này tôi cũng phải đi vòng quanh chổ ở hay tình cờ thấy nó bị liệng bỏ,lượm về) , để tạo thế đứng vững không ngả nghiêng xục xịch. Lúc đầu thì cây cứ xục xịch vì không có búa để đóng đinh, nên phải dùng cục đá xanh để đóng đinh; thời may bạn tù Nghệ Tĩnh, anh Hoàng Thế Việt đến thăm, thấy vậy chạy về nhà lấy búa kềm, đinh đem lại cho mượn nên mới có dụng cụ để làm. Rồi lại phải lục tìm xem những tô chậu thủy tinh nào không đến nỗi quá tệ mà khi vừa qua tới, bạn bè đem tới cho; đem ra và gắn cây Mai giả vô lòng chậu sau khi đã dán keo vô mặt dưới của miếng ván. Lấy những xâu hoa Mai mà vợ mình đã gắn vô cọng kẽm,cột vô cành cây, phân chia cho hoa lúc nào cũng ở thế nở bung vươn lên tỏa đều ra để dù đứng ở đâu, phía nào nhìn ngắm cây Mai cũng thấy có bông nở đẹp.

Kế tiếp, đi rảo quanh bên ngoài để lượm những đá sạn nhỏ (mới qua đâu có tiền mua sạn, đá ở tiệm) đem về rửa sạch rồi bỏ vô lòng chậu để chậu cây vừa đẹp vừa vững chắc.Rồi lại đi cạo gở những mảng rêu trên những cây lớn dọc theo đường phố, hay những nơi nào có cây lớn có rêu mọc bám trên thân cây, đem về dùng keo dán gắn lên thân cây Mai, phủ lên mặt chậu, gần gốc cây làm thảm cỏ giả cho có vẻ tự nhiên để tăng thêm vẻ đẹp của chậu Mai.

Nhất Trụ Kình Thiên Mai làm năm 1995 đến 2023, 28 năm vẫn còn tốt

Làm như vậy cả ngày lẫn đêm chỉ được một hai chậu cây Mai nhỏ,đó là nhờ đã chuẩn bị sẵn mọi thứ từ trước nên mới được như vậy. Vào khoảng chín, mười giờ là khiêng cái bàn học nhỏ của cháu Thiện Thanh ra để trên lề đường, đem những chậu cây ra để lên bàn cho Thiên-Thanh và Má cháu bán, còn tôi ở nhà tiếp tục làm những chậu cây khác. Và đó cũng là lần đầu tiên trên xứ Mỹ, đầu năm 1995 tại TP Seattle, TB WA; người Việt Nam ăn Tết ở xứ người mới thấy lại được hình dáng cây Mai đẹp ngày Tết của dân tộc mình chớ không phải là những bó cây Mía ghim xỏ xâu mua ở chợ đem về chưng trong bình đón Tết quê hương. Và chính nhờ tính cách bạo gan độc đáo này nên các tiệm người Việt trong khu Phước Lộc Thọ đã ra nhìn ngắm, trầm trồ truyền miệng nhau và mua ủng hộ.

Niềm vui sung sướng nhất đến không ngờ trong việc bán Mai này, đó là có mấy người Mỹ (nam nữ) chạy xe qua, thấy lạ và đẹp hay sao ấy nên họ đậu xe lại và hỏi mua không trả giá (tôi vẫn giữ y giá không nói giá lên vì người mua là Mỹ). Nghe họ bàn cải để mua hay không mua tôi biết

là đám bạn trẻ này đang đi dự tiệc gì đó và có ý muốn mua một món quà đến dự tiệc; và vì thấy

chậu cây Mai của tôi lạ, đẹp nên họ đã ngừng lại xem hỏi để biết; sau một hồi bàn cải,họ đã mua. Thật vui và hãnh diện vì không ngờ mình làm và bán được như vậy,nhất là cho người Mỹ ở đây.

Việc bán Mai này như một hình thức quảng cáo giới thiệu về một loài hoa của dân tộc mình, mặc dù Mỹ cũng có hoa Mai,nở trùng vào dịp Tết VN; nhưng hoa Mai Mỹ, cánh hoa nhỏ không tròn như hoa Mai VN (xem hình chậu cây Mai Mỹ bên cạnh bài thơ “Xuân Mai Nở” trong đề mục những bài thơ Xuân của HMN trong cuốn ĐSX VTLV 2023).

(Những gốc Mai làm từ năm 1995 đến nay năm 2023) vẫn nguỵên vẹn không hư gãy.

Cây Mai để bàn này làm theo thế Nghinh Phong Chiếu Thủy (cây ở thế vươn cao nhưng vẫn đứng vững dù hơi ngả nghiêng vì gió và hai nhánh bông ở dưới vươn dài theo mặt nước

gọi là chiếu thủy nếu để trong chậu sứ. Đến nay đã 28 năm vẫn không gảy, hư)

Khi đi tù về tôi có đi phụ bán Mai Tết trên lề đường Minh Mạng, Trần Quốc Toản…ở Saigon khoảng năm 1984 đến 1986…Lúc đó,một vườn Mai ở Thủ Đức đã nhân giống được một loại Mai đặt tên là Thanh Mai vì hoa nở ra màu xanh ngọc thạch như của lá cây nhưng hoa nở lớn hơn hoa Mai Mỹ và cánh hoa thì thon dài như hoa Mai Mỹ. Năm 1986, cũng ông chủ của vườn Mai Thủ Đức này, đã lai giống cho ra loại hoa mai có hoa màu đỏ thắm (huyết dụ) như màu nón của binh chủng Nhảy Dù; màu sắc đẹp hơn màu đỏ của hoa cây mai Tứ Quý. Vì là nhân công đi bán Mai nên tôi theo chủ bán Mai Tết lề đường, đến các vườn Mai để lặt lá, bứng cây vô bọc đất; chở ra lề đường bán, nhờ vậy tôi đã được chủ vườn ưu ái bán cho hai cây Mai của hai loại giống mới ra này khi tôi ngỏ lời muốn mua nhưng phải bán rẻ cho tôi; và tôi chỉ mua được cây nhỏ với giá rẻ vì cây mới chớm ra nụ lần đầu (nếu giá mắc tôi đâu có mua nỗi).

Tôi còn làm cả những chậu cây Bonsai Anh Đào và sáng tác vài câu thơ, viết đem gắn lên cành Mai cho nó đúng với văn vẻ của người Việt mình trong mấy ngày Tết; ai cũng thích và hể mua là đòi lấy cho được miếng giấy nhỏ có ghi mấy câu thơ Tết. Tôi xin lại để gắn lên chậu cây khác, họ không chịu và nói nếu không có được mấy câu thơ này thì không mua; tôi biết làm sao hơn. Tôi không muốn đưa họ những miếng giấy ghi thơ này là vì sợ phải viết lại mà mình thì không có thời giờ.

Việc đi lượm cây không có dễ dàng và không phải lúc nào cũng có cành nhánh rơi rụng để mình lấy đem về, nên tôi đành đi bộ đến các công viên (Park) gần nhà; ở đó, nhà nước đang cho cắt tỉa cây. Tôi đứng xớ rớ xem một lát rồi khi thấy cành nhánh đã nhiều dưới đất, công nhân đã ngưng cắt; tôi bước đến hỏi xin lượm vài cây về làm bông chưng ngày Tết VN, họ đồng ý.Tôi bèn ngắm nhìn kỷ để chọn lựa cành nhánh có dáng thế tốt để đỡ cưa cắt, tỉa bỏ những cành nhánh không cần thiết và kéo về nhà.

Lúc này tôi đã có đủ dụng cụ để làm. Cái cần nhất chính là cưa và kềm cắt. Hai thứ này là do anh Trí (kỹ sư Boeing), chồng của cô giáo của con tôi (cô tên Anh ở trường Morning Song Preschool) cho. Để cảm ơn sự chăm sóc dạy dỗ con tôi nên tôi đã gởi tặng cô Anh một chậu cây Mai Tết. Không ngờ chú Trí đã mua tặng lại tôi hai thứ này.Thế là tôi bắt đầu làm những cây Mai lớn hơn, nhưng không bán mà chỉ làm tặng bạn bè vì làm cực mà khó bán; bán rẻ thì không tương xứng với công sức mình bỏ ra, nên tôi đã làm tặng Hội H.O.TP Seattle để chưng trong những ngày tổ chức tiệc mừng Xuân Mới cho con em gia đình H.O. vui Tết. Một vài Hội Đoàn cũng đến mượn chậu Mai để ăn Tết. Các cháu sinh viên trường University of Washington (UW) tổ chức Tết In Seattle cũng đến mượn; nhà thờ Tin Lành Presbyterian Church cũng mượn. Sau đó vì thấy bất tiện do phải chở đem trả vì đường xa và dứt hội chợ là khuya quá rồi nên họ tự cắt nhánh để làm cây Mai hay nhờ tôi đến tận chỗ làm dùm….

Cuối cùng, cái khó nhất là làm sao để thanh toán, dấu những cành nhánh cắt bỏ nằm um tùm một đống trong nhà mà không bị Chủ cho thuê hay Manager thấy được.Họ sẽ ngăn cấm, tịch thu đem vứt bỏ hay không cho ở nữa. Chỉ còn một cách là đem dấu trong buồn ngủ, và hể làm cây nào thì đem ra ngoài những cành nhánh cần làm mà thôi và cành nhánh thải ra thì đem bỏ lại ở dưới gốc những cây mà mình đến lượm nhánh về làm.

Nếu tôi nhớ không lầm, năm 1998 hay 1999 gì đó; Hội H.O. TP Seattle có một gian hàng Tết ở chợ Tết PLT, TP Seattle. Hội H.O. nhờ tôi làm Mai và giúp đứng bán để gây quỹ cho Hội. Và Hội Trưởng Hội H.O. TB WA, Trung Tá KQ Nguyễn Văn Được đã hướng dẫn ông Paul Scheell, Thị Trưởng TP Seattle đến tham quan hội chợ, và ghé thăm gian hàng Tết của Hội H.O. Seattle; tôi đã tặng ông Thị Trưởng một chậu Bonsai Anh Đào.

Điều mà tôi thấy vui, sung sướng hãnh diện là mình đã khởi xướng, khơi màu phong trào chưng Mai ngày Tết quê hương trên xứ người, bằng những chậu cây Mai như thật dù bông Mai bằng nhựa chớ không phải là những bó cây Mai xâu như Mía ghim và cũng từ đó, mọi người bắt đầu cắt cành để gắn Mai giả chưng Tết, nên tôi không làm bán nữa khi thấy bán không có lời chỉ lỗ

do phải mua bông trong chợ, mua chậu ở Goodwill. May là dụng cụ bạn bè cho, cho mượn, cây nhánh, đá sạn gỗ,đinh phần lớn là đi lượm; công nhiều hơn lời. Chỉ tiếc người Việt mình qua đây tỵ nạn muộn màng hơn người Hoa, lại cũng không có vốn để làm ăn khi mà tinh thần còn bất an chới với qua cuộc đổi đời quá đau thương tàn nhẫn; nên người Hoa với kinh nghiệm làm ăn sẳn có và vốn mạnh của Bang Hội biết làm giàu nên đã nắm bắt cơ hội lấy ý tưởng hiện thực này của tôi để làm ra những chậu Mai giả bán cho người Việt Nam mình.

HT H.O.TB WA,Tr.Tá KQ NV Được,đứng bên phải Mai bán ở chợ, nhìn là biết giả. Còn ông Thị Trưởng Paul Scheell / HMN cuối cùng. Mai của HMN nhìn giống như Mai thật.

Tạm gát bút, HMN xin mượn bài thơ “Xuân Nhủ” mà HMN đã diễn ngâm trong đêm khai mạc hội chợ Tết Xuân Kỷ Tỵ năm 1999 để kết lại bài viết đón Xuân Quý Mão 2023 trên xứ người (rất tiếc hai tấm hình diễn ngâm bài thơ “Xuân Nhủ” và gian hàng bán Mai tết của Hội H.O.Seattle đã thất lạc chưa tìm được).

XUÂN NHỦ

Ở đây hoa tuyết chưa tàn

Quê nhà đã nở mai vàng chào Xuân

Tha nhân có thấy bâng khuâng

Xứ người Đông lạnh đón Xuân quê nhà

Dẫu rằng cách trở nghìn xa

Ngày Xuân lễ tục Ông Bà giữ mang

Bàn thờ dâng chút khói nhang

Chút thơ, chút rượu, mai vàng chào Xuân Thịt kho, dưa giá, bánh chưng

Thêm cành đào thắm tượng trưng vậy mà

Mỗi năm Xuân đến mọi nhà

Khói hương xin giữ nếp nhà Việt Nam

Hoàng Mai Nhất (H.O. 26 Lê Anh Thượng)

(Seattle, WA, Xuân Quý Mão 2023)