Trên khu rừng cỏ tranh mênh mông, chỉ có một khoảng này là tranh đã được cắt sát gốc, khoảng này cũng lớn lắm cỡ cũng bằng mấy cái sân trường, nghe nói chỗ này tranh già nên người ta đến cắt về lợp nhà. Dưới chân nhỏ Lan tranh đã được cắt sẵn thành từng đống, hết đống nọ đến đống kia gọn ghẽ có đầu có đuôi và tuy tranh được cắt xếp thành từng đống, nhưng những đống đó được tản rộng ra không cao lắm để cho tranh khô, và mỗi đống thuộc về một chủ, người ta rủ nhau ra đây cắt tranh hết một ngày rồi ra về, để tranh lại cho khô và mấy bữa sau sẽ ra lấy, của ai người đó mướn xe chở về.
Nhỏ Lan cũng có mặt ở đây mấy ngày trước, người ta đi bộ một đám đông lắm mỗi gia đình một hai người nếu nhà nào có nhân công, riêng nhà Lan thì không có ai cả, nhưng tất cả những gia đình kia họ sẽ cắt cho nhà Lan một phần, họ cắt không cho gia đình Lan vì bố của Lan lúc còn ở trong trại gia binh của người Pháp đã làm đơn từ giấy tờ giúp cho gia đình họ lãnh được hết số tiền hưu rất lớn họ đã đi lính cho quân đội Pháp mấy chục năm qua, bây giờ quân đội Pháp giải giới về nước theo những gì đã ký kết với chính phủ Đệ Nhất Cộng Hòa, và chính phủ lo cho họ về vùng này định cư, những người này một phần là người Nùng, một phần là người kinh, họ rủ bố của Lan theo họ về khu này, họ sẽ cất cho gia đình Lan một căn nhà, đất thì chính phủ đã chia ra từng lô theo khu phố chạy dọc từ ngoài đường vào, họ đi rừng chặt tre gỗ mang về cất nhà và tất cả những người đó sẽ cất cho bố Lan một căn. Đó là lý do tại sao một đứa bé cỡ 12 tuổi như Lan chưa biết làm gì có mặt ở đây, ở rừng cỏ tranh này. Bố Lan thì không biết làm việc lao động, mẹ Lan thì lại càng không nữa, bà như một tiểu thư, nhà bốn chị em còn nhỏ, Lan lớn hơn cả lại có vẻ cứng cỏi nên bố Lan sai đi để phụ họ mang cơm nước, cũng là để cho mọi người thấy ít ra cũng tham gia được một chút gì.
Họ chỉ cắt tranh để đó thôi, gỗ tre thì những người đàn ông và thanh niên vác về được, còn tranh thì phải thuê xe bò chở, nhiều tranh như vậy nên khi thuê xe bò họ chỉ chở cho từng nhà. Hôm nay đến phiên nhà nhỏ Lan, Lan phải theo xe bò đi bởi vì Lan đã theo người ta đi cắt tranh cho nên biết đống tranh nào là của nhà mình. Có nhà phải đi hai ba chuyến nhưng nhà Lan thì một chuyến thôi, vì chỉ lợp có cái bếp, cái bếp được cất cũng hơi rộng, còn nhà ở thì lợp tôn, bố của Lan đã xin được người Pháp ít tôn cũ, đàng nào họ cũng bỏ đi nhưng chỉ có bố xin xe cam nhông chở số tôn này người Pháp mới cho, cũng lợp được một căn nhà vừa phải.
Đồng cỏ tranh rộng mênh mông, cũng có nhiều cây mọc cho bóng mát nhưng còn lại là tranh, Lan thường nghe người ta gọi rừng tranh, trong lúc người lái xe bò khoảng chừng 20 tuổi bốc tranh lên cho vào xe thì Lan chạy nhảy chơi khắp nơi, bữa trước nó đã ở đây suốt ngày rồi nên quen chân chạy nhảy lung tung, có khi nó thấy những bụi cây lá xanh, nó biết loại cây này bông trắng thật đẹp, ở ngoài có một cái rèm như tóc tiên, nhưng khi cho trái rồi còn đẹp hơn nữa, hôm nay có nhiều trái chín khi vàng khi đỏ đẹp làm sao, nó vừa nhặt bỏ vội vàng vào túi vừa bỏ vào miệng ăn, trái thật ngọt, hôm trước nó đã thấy nhiều người ăn, hôm nay chỉ có mình nó, nó tha hồ hái, nhưng nó lại thấy một chùm trái gì lạ mọc trong bụi tranh, nó len lỏi tranh vào lấy mặc dù cỏ tranh sắc nhưng mẹ đã bắt Lan mặc áo dài tay, trời ơi đẹp quá, nho rừng màu tím thẫm, chỉ có hai chùm, nó vội vàng ngắt hết bỏ vào túi, và len lỏi tìm nữa, nhưng nó nghe tiếng gọi:
- Em gái, em gái đi đâu rồi.
Nó la lên:
- Anh Hai em ở đây em ở đây nè.
Nó ở trong bụi tranh chạy ra thì gặp người đánh xe bò đi tìm nó. Mọi người ai cũng gọi người đánh xe bò là anh Hai, nó gọi theo như vậy.
Anh Hai nói:
- Em không đứng ở một chỗ, ở đây em đi đâu lạc là anh Hai tìm không ra đó.
Anh Hai đã chất hết đống tranh lên xe mà chất gọn gàng đẹp đẽ, anh bảo nó leo lên xe ngồi, lúc đi không có tranh thì nó leo lên đàng sau ngồi một mình, bây giờ đàng sau xe đầy anh Hai cho nó ngồi ở cái càng đàng trước cạnh anh.
Anh Hai đánh xe bò đi, con bò vàng to lớn chậm rãi bước, cũng hơi xa nhà cỡ tám chín cây số nó nghe người ta nói vậy, nhưng hôm nay nó được ngồi xe, còn hôm trước nó theo người ta đi bộ, xe bò và người đi khoảng thời gian cũng giống nhau thôi, nhưng nó còn chạy được còn con bò này sao đi chậm quá, nó nghĩ vậy. Nó móc trái cây nhỏ trong túi ra ăn, trái có tên rất hay là Tiên Lạp tại vì bên ngoài có cánh như tiên, nó nghe người ta nói vậy, rồi nó lại lôi ra chùm nho nho nhỏ màu tím thẫm cầm giơ lên khoe anh Hai. Nó nói:
- Anh Hai ăn đi.
Anh Hai lắc đầu nói:
- Trái nho rừng này ăn ngon nhưng em gái ăn coi chừng đêm về cổ họng bị ngứa đó.
Nhưng nó đã ăn hết một chùm rồi, nó quay đi quay lại nhìn hai bên đường, con đường đất nhỏ gồ ghề, rừng núi xanh um đẹp làm sao, nó nhìn cái nọ ngắm cái kia, nhưng rồi nó để ý thấy anh Hai ngồi thẳng nhìn về đằng trước không quay đi quay lại, tay cầm cái roi thỉnh thoảng lại đập nhẹ trên lưng con bò làm như sợ nó đau vậy, anh Hai nhìn thẳng tắp đàng trước không để ý đến cái gì, không như nó, anh chỉ thấy con đường và con bò.
Cứ vậy con bò chậm rãi đi khoảng chừng hơn một tiếng thì sắp về đến nhà, lúc đó nó mới thấy anh Hai nói:
- Lúc nãy không tìm thấy em gái, rừng tranh này hồi trước kia ông cọp hay đến ngủ, bây giờ đông người ông không về, không thấy em gái anh gọi um xùm, lần sau đi đâu với ai em đừng chạy chơi xa nghe.
Nó hơi rùng mình sợ, nó hay nghe người ta kể chuyện về ông cọp trong rừng, khi đi đâu hơi xa chừng nửa ngày là nguy hiểm, người ta không bao giờ dám nhắc đến tên ông, hay vì có lẽ vậy mà gần về đến nhà anh Hai mới nói, nhưng dù sao thì suốt một quãng đường dài, bây giờ nó mới thấy anh Hai mở miệng. Về đến nhà anh bốc tranh xuống để gọn ghẽ một góc sân, mẹ chạy ra nói chuyện với anh một chút rồi Lan thấy mẹ cảm ơn anh và trả tiền công cho anh.
Lúc mới đến, chính phủ họ lo cho mỗi gia đình hoặc hai ba gia đình một căn nhà ở tạm, gia đình Lan được riêng một căn nhà sàn nhỏ, bây giờ nhà đã được những người quen bố cất xong, bếp lợp bằng tranh cũng mới xong, tuy tranh đã khô nhưng còn thơm mùi tranh mới được cắt xén rất đẹp, căn bếp hơi rộng cách xa nhà khoảng một mét nhưng nằm về một bên để ra một khoảng sân rộng, nhà trên trông ra sân và cửa bếp cũng trông ra mặt sân rất vuông vắn, bố vẽ kiểu như vậy, phía trước bếp là khu vườn rộng song song với nhà lớn mở lối đi ra ngoài đường, sau bếp là một khu vườn rất rộng và một cái giếng quay nước, bố mẹ nghe lời thuê người đào. Tuy đi cùng với một số người Nùng về đây nhưng bố xin ở trong khu Phật giáo, từ đường cái đi vào có ba con đường lập thành những khu riêng rẽ, khu của người Công giáo gần nhà thờ, rồi đến khu Phật giáo và có khu của người Nùng, có khu của người Mường Thái, tuy nhiên thỉnh thoảng vẫn có những người ở lẫn lộn xen kẽ.
Khu định cư thật là đẹp, những con đường thật rộng nằm vuông góc với đường lớn trông thật là thoải mái, các lô đất cũng rộng lắm nhà nào nhà nấy bằng nhau, ngoài đường lớn thường là những nhà của cư dân địa phương ở đây đã lâu đời, phần lớn nhà của họ vững trãi, rộng rãi và có nhiều kiểu đẹp hơn, và có vẻ giàu có hơn, nhà của anh Hai đánh xe bò cũng nằm mé ngoài đường lớn, nhà anh thuộc loại giàu nên mới có bò và có xe để chở thuê, trước cửa nhà anh rộng lắm, có nhà mé bên cho bò và bên ngoài có chỗ để chiếc xe và một đống cỏ khô, gần hơn lúc ở đường trong quẹo ra cũng có một hai cửa tiệm bán đồ lặt vặt của người mới đến, có lẽ họ ở đây đã mấy năm khi bắt đầu thành lập trại định cư này, ở mé xa bên trên gần chợ nghe nói có nhiều người giàu lắm.
Gia đình Lan có chỗ ở rồi bắt đầu một cuộc sống mới, nói là bắt đầu nhưng thực ra mới chỉ là sửa soạn vườn tược chung quanh cho sạch sẽ, ngăn sân và trồng ít hoa, và cũng đánh luống được ít đất ở vườn sau để trồng rau. Chính phủ phát cho mỗi gia đình vài sào đất để trồng trọt làm mùa ở xa lắm, đi bộ cũng phải nửa tiếng mới tới, đất đai là của những người thổ dân địa phương, họ có truyền thống làm rẫy một thời gian rồi bỏ đi khai thác chỗ mới, chính phủ lấy rồi chia cho người mới định cư, những người cùng về đây với gia đình Lan nhận đất đã khai thác được một mùa mưa, nhưng gia đình Lan thì chưa ai nhúc nhích làm được gì cả, Lan và các em thì còn nhỏ, mẹ lại càng chưa sửa soạn gì với cách trồng trọt, chỉ mới làm sơ sơ vườn ở nhà, bố thì tham gia làm sổ sách cho ban hành chánh nằm ở khu của người công giáo đã thành lập từ lâu.
Cho tới bây giờ đã mấy năm sau khi thành lập khu định cư này, Tổng Thống Diệm vẫn kêu gọi người dân về đây sinh sống và vẫn có những chương trình trợ cấp gạo, nhiều gia đình mới đến đều nhận được gạo mỗi tháng, nhiều người biết làm công việc hành chánh như bố thường thiện nguyện không có ai lãnh lương nhưng được phát thêm gạo, gạo thì luôn luôn là gạo trắng, những hạt gạo trắng ngần, gạo đỏ thì lại còn đẹp nữa, màu hồng tươi, nhưng Lan thường nghe người ta nói không ai ăn gạo đỏ, gạo đỏ để cho heo ăn. Mẹ nói sao mà sung sướng như vậy, ngoài Bắc trước khi mẹ vào Nam, gạo đỏ cũng là quý vô cùng và mẹ thêm vào một câu Miền Nam no ấm thanh bình mà mẹ thường hay nghe người ta nói. Nhà Lan không ai biết làm gì nhưng bố làm thiện nguyện nên có được cho thêm gạo, rau thì trồng đằng sau vườn, hiện giờ mẹ phải bỏ thêm tiền để dành để mua thêm thịt cá.
Không biết ai ương được những cây Na, mãng cầu ta, mà lại cho bố nhiều như vậy, bố mang về cả hai chục cây mang trồng sau vườn, vườn sau cũng rộng lắm, trồng ngay sau bếp gần giếng rồi mới đến những luống rau. Những cây na mơn mởn lá xanh, lớn mau lắm, khu vườn nhìn lúc nào cũng xanh mát, nhưng không có hàng rào, mé bên tay phải nhà Lan là đường đi, đàng sau cũng là đường đi lớn hơn một chút rồi tới vườn chuối của nhà ai không biết, bên trái là nhà thằng Hiến, họ hay băng khu vườn của Lan cho đỡ một chút đi bộ. Nhà thằng Hiến có làm một cái chuồng gà, gà chạy ra bới lung tung làm hỏng cả vườn rau, Lan và Hiến suốt ngày cãi cọ vì mấy con gà. Nhưng cãi nhau rồi lại chơi với nhau. Cũng có những nhà ở lâu họ đã làm thành hàng rào, thằng Hiến rủ Lan hai đứa đi rừng chặt cây về làm hàng rào, nó nói ở mé rừng đàng kia không xa lắm nó sẽ dẫn đi.
Một hôm Lan và nó đi chặt cây làm hàng rào, nó dẫn đi không xa lắm ở phía bìa rừng, phải đi ngang một đám rừng mà người chủ đất người ta đang khai thác, nó và thằng Hiến đi cả buổi nên mang thức ăn theo và mang theo hai con dao chặt nhỏ vừa với tay mình. Tới bìa rừng cây nhỏ nhiều lắm, ở chỗ này gần không sợ, thằng Hiến nó bắt đầu chặt, nó chỉ cho Lan tìm những cây nhỏ cao đều nhau thì chặt, miễn là làm hàng rào được đừng có cong queo quá, nó chặt cũng nhanh nhưng phải đi tìm suốt dọc mé rừng rồi trở lại gôm thành đống. Suốt một ngày hai đứa cũng chặt được nhiều lắm chứ, nhưng để rào một khu vườn lớn của cả hai nhà nó và thằng Hiếu phải chặt thêm nhiều lắm, phải đi một hai ngày nữa mới đủ, mà nhiều như thế này thì với sức của hai đứa nhỏ không mang được. Chiều về nó bảo thằng Hiếu nói với mẹ hôm nào hai đứa chặt xong thuê xe của anh Hai đi chở về chứ nó và thằng Hiếu thì mang không được, thằng Hiếu đồng ý. Nhỏ Lan vẫn nhớ lần nó được anh Hai chở đi lấy cỏ tranh mà nó cảm thấy vui lắm.
Cả hai vườn đều rộng lớn bằng nhau, cây làm hàng rào hai đứa chặt mấy ngày cũng được nhiều. Hôm nay anh Hai bằng lòng cho xe bò đi lấy cây, lúc đến nơi anh Hai nói cây nhiều lắm, nặng phải chở làm hai chuyến, không xa nhà và đi hơi sớm nên anh Hai có vẻ thủng thẳng và có vẻ vui, anh bảo hai đứa có muốn đi xem gà rừng không anh dẫn đi, đi bộ thôi nhưng phải đi thật là nhẹ. Dĩ nhiên là Lan và thằng Hiếu chịu hết mình, hai đứa gật đầu lia lịa, anh Hai đi trước tới một chỗ bìa rừng có một con đường mòn nhỏ băng ngang qua một con suối, lối này của người đi rừng, băng ngang suối được một lát, anh Hai bắt đầu ra hiệu cho hai đứa đi rón rén thật nhẹ vào một đám cây um tùm và ở đó đứng không được động đậy. Hai đứa trông theo mắt anh nhìn, ôi chao nhỏ Lan không tin vào mắt mình được trước mặt nó không biết là bao nhiêu con gà rừng tụ nhau lại ở một khoảng trống, đám gà rừng đủ màu đen hoặc nâu, điểm những lông hơi vàng hoặc đỏ v.v.., chạy qua chạy lại kêu quang quác, hình như tụi nó vui đùa nhảy nhót với nhau trong một khung cảnh yên bình, lại có một con công nữa, nó xòe cái đuôi rất đẹp, cụp ra cụp vào, như một công nương giữa những thị tỳ. Nếu không có anh Hai luôn luôn giơ một ngón tay ra hiệu trên miệng thì nhỏ Lan và thằng Hiếu thích quá đã la lên rồi. Xem một lát chừng như biết tụi nhỏ đã mãn nhãn lắm rồi, anh Hai làm bộ rung đám cây thật mạnh, tiếng động làm cho đám gà kêu quang quác thật lớn nháy mắt đã biến đâu mất hết vào trong rừng.
Lần này đi ra không phải đi nhẹ nữa, nhỏ Lan nói:
- Đẹp quá anh Hai, làm sao anh biết chỗ này có nhiều gà rừng đẹp như vậy?
Anh chỉ hơi mỉm cười, còn nó và thằng Hiếu vui vẻ nói chuyện vừa đi vừa chạy, còn đuổi nhau nữa làm nhỏ Lan ngã chúi vào bụi hoa mắc cỡ, nó không sao đứng dậy được, anh Hai và thằng Hiếu mỗi người một tay lôi nó ra, bụi hoa đang tươi tắn bỗng nhiên bao nhiêu lá đều úp lại hết, và biết bao nhiêu gai rụng ra đâm vào người nó, hoa mắc cỡ là vậy, ai bảo mắc cỡ là hiền, những chiếc lá khép lại cũng là vừa lúc rụng ra biết bao nhiêu gai để chống đỡ, cũng may khi nào Lan đi đâu mẹ cũng bắt mặc quần dài và tay áo cũng dài, nhưng gai bám đầy vào tay và chân nó, tuy không sâu nhưng rất là nhiều, anh Hai và thằng Hiếu phải giúp nó nhặt ra.
Anh Hai bỏ cây lên xe, cây không nhẹ như cỏ tranh, nhưng anh cũng làm mau lắm, Hiếu giúp anh một tay, nó là con trai lại hơn Lan một tuổi nên có vẻ mạnh hơn, đống cây của nó nhiều hơn nên anh Hai chở trước. Hơn nửa tiếng mới về tới nhà, anh Hai bỏ xuống vào một chỗ vườn nhà Hiếu.
Đã buổi trưa anh Hai nói về nhà ăn cơm rồi một lát quay lại, Lan và Hiếu cũng vào nhà ăn cơm. Xế trưa anh Hai quay lại, hai đứa lại theo anh đi, anh không vui như buổi sáng. Lan ít thấy khi nào anh buồn, anh chỉ ít nói, mắt khi nào cũng nhìn thẳng về phía trước, anh chỉ thấy con đường và con bò. Lúc đi không có cây Lan và Hiếu ngồi đằng sau, trời buổi trưa nắng gay gắt.
Không lâu tới nơi, anh Hai và Hiếu sửa soạn chất cây lên xe, bỗng nhiên trời nổi gió và một cơn mưa ở đâu ào kéo đến, mỗi người chỉ có một cái nón trên đầu, nó và thằng Hiếu không chuẩn bị. Bỗng nó thấy anh Hai lấy con dao chặt tầu lá chuối dại lớn gần đó dọc theo sống lá rồi cuộn tròn quanh người nó buộc lại, xong rồi lại cuộn người thằng Hiếu, tuy ở hai đầu lá chuối anh cố tình để lại một chút dây còn tươi dòn nhưng anh làm rất nhanh, rồi anh mới rút cái áo mưa cũ kỹ phủ lên người, nó phục anh vô cùng, mưa không lâu, ở miền Nam thường hay có những cơn mưa như vậy và đây là một cơn mưa cuối mùa hơi lớn, cả ba người chỉ ướt một chút, đó là nhờ anh Hai, anh có kinh nghiệm đi rừng chỗ nào cũng biết, có thể đương đầu với mọi việc xảy ra. Chuyến về anh cho hai đứa ngồi càng xe phía trước cùng với anh, nhưng cả nó và thằng Hiếu đều không nói chuyện. Anh Hai thả cây xuống vườn nhà Lan, hai bà mẹ chạy ra cảm ơn đưa tiền như thường lệ, anh Hai cảm ơn lại, anh luôn lễ phép với người lớn tuổi
Cuối mùa mưa, nhà nhà người ta rảnh rỗi hơn, mùa màng đã xong, bắp có con buôn đến tận rẫy mua lúc còn tươi, còn đủ thứ đậu hái về đều phơi khô mấy nắng đập vỏ xong đóng vào bao. Lan đã thuộc việc làm lớp lang của họ, nó và thằng Hiếu không được đi học nhiều vì không đủ lớp, chỉ có em nó và em thằng Hiếu được đi học đều hơn, ở vùng này nhà quê xa xôi, xong tiểu học là hết lớp. Bố thằng Hiếu không phải ra ngoài rẫy nương nên họ bắt đầu dựng hàng rào, họ vào bìa rừng kiếm dây leo để buộc nhỏ Lan cũng đi theo mang về những cuộn dây leo nho nhỏ. Mẹ và nó nhìn theo họ làm bắt chước, bố nó ngày nào cũng đi giúp việc giấy tờ ở khu hành chánh và được hưởng phần gạo phụ trội, ngoài ra cũng có nhiều người mời ông đi chữa bệnh, họ trả bao nhiêu cũng được tuy ông chữa mát tay lắm, nhờ đó có tiền đi chợ, mẹ không phải xài nhiều tiền để dành. Dựng hàng rào, thỉnh thoảng Hiếu và bố nó cũng qua chỉ và giúp đỡ, hai mẹ con làm chậm lắm, nhưng rút cục cũng xong, phải mất hai tháng mấy, có hai cổng, cổng sau vườn ở lối đi giữa hai hàng na ra đường đi bên hông bên phải, cổng còn lại ra mặt đường đằng trước. Hàng rào bên trái sát nhà thằng Hiếu nên nhà Lan không phải làm, bố Hiếu và nó làm đẹp lắm. Về sau này nhỏ Lan và thằng Hiếu ít cãi nhau vì gà nhà nó không còn chạy lung tung bới vườn rau của Lan.
Hàng rào cũng ngăn lại không cho người ta đi băng góc vườn nhà Lan nữa, những cây na cũng đã hơi cao mọc lá non xanh rờn, khu vườn được bao bọc hàng rào rất đẹp, những luống rau cải, rau tần ô, ớt v.v..đều đặn gọn ghẽ vì Lan rất chăm làm, sân vuông nhỏ cửa sau nhà, bố trồng hai cây đinh lăng và hai cây ngâu để bố lấy hoa pha trà, rồi đến cái giếng quay nước, sân đằng trước mẹ và Lan bắt chước nhà thằng Hiếu làm cái chuồng gà, hai bên cổng trước trồng hai khóm hoa giấy tím trắng hồng lẫn nhau. Buổi chiều ăn cơm xong trong căn bếp rộng vẫn còn thơm mùi tranh mới, bố vui vẻ kể đủ thứ chuyện đông tây, bố làm như cái gì cũng biết kể cho mẹ nghe, các con chầu chung quanh, kiến thức học hành của Lan từ đây mà ra, lại thêm những bộ tiểu thuyết Tam Quốc Diễn Nghĩa, Hán Sở Tranh Hùng, Đông Châu Liệt Quốc v.v. trên tủ sách cũ của bố lúc rảnh Lan lấy ra đọc, bố hay mang về tờ báo Tia Sáng, trong tủ sách là những chai rượu người Pháp tặng bố, bố để dành trưng cho đẹp.
Còn hai tháng nữa là mùa mưa tới, nhỏ Lan đã nghe nhiều người họ gặp nhau bàn bạc xem năm nay trồng gì, họ có vẻ phấn khởi lắm, nhà Lan cũng phải lên một kế hoạch dự tính như họ, không thể nào ngồi không ăn mãi như vậy. Bố mẹ sẽ thuê người ta vạt cỏ mắc cở phần đất của mình, bố mẹ và Lan phải ra ngoài nương rẫy để trồng trọt như người ta, bố sẽ sắp xếp để vài ngày có thể ra đồng cùng mẹ và Lan, lúc trước Lan cũng đã theo bố mẹ đi xem mấy sào đất được người ta phát cho.
Cỏ mắc cỡ mọc từng cuộn cao hơn đầu người, ở miền đất đỏ này hễ chỗ đất nào trống là cây mắc cỡ mọc, không giống như những cây mắc cỡ hoa màu tím dễ thương mọc sát đất mà nó thường thấy ở ven những con đường, không nhiều nhưng gai rất cứng đụng vào chúng cũng úp những lá lại. Nơi đây hoa mắc cỡ màu trắng thật nhỏ,trông không đẹp, lẫn vào trong những bụi màu xanh tràn lan đại hải, chỉ cần đi qua lấy cành cây gạt vào một cái là những chiếc lá khép lại thật mau. Hôm trước có người ở sâu tuốt phía trong rẫy nương ra ngoài mời bố đi chữa bệnh cho vợ, xưa kia bố có học trường thuốc, sau này ra làm thương gia, từ khi vào Nam bố hay chữa bệnh cho người ta, lúc đó buổi chiều, bố ra điều kiện chữa bệnh xong phải đưa bố về nhà, nhưng đến nơi thấy người vợ nằm sốt mê man, nhà sáu đứa con nhỏ bố không nỡ nên về một mình, đêm tối bố Lan sợ quá chạy té vào bụi gai mắc cở mấy lần về nhà mình đầy gai, mẹ và chị em nó phải thi nhau nhặt gai ra cho bố, từ đó khi nào nó đi đâu mẹ đều bắt mặc áo tay dài, nhờ vậy mà hôm đó té vào bụi gai nó không bị nặng lắm.
Tháng Năm mùa mưa đã tới, năm nay gia đình Lan không thể ở nhà được nữa, nhờ người ta phát cỏ xong là phải rẫy gốc làm đất cho sạch để gieo hạt giống, nó cũng đã quen hơn với đời sống mới làm được nhiều việc hơn, làm đất xong gieo hạt để trồng, chỉ khoảng hơn hai tháng là bắp đã có thể thâu hoạch được, mọi thứ đậu cũng vậy. Khó nhất là cây nhỏ mọc lên khoảng nửa gang tay là phải làm cỏ vun gốc, nếu không kịp làm những cây cỏ mắc cở, hạt ở đâu rớt xuống không biết mọc lên nhiều vô cùng, chúng dày đặc lớn rất mau và phủ lên cây trồng, đất đỏ xốp thật dễ làm nhưng phải làm nhanh. Bố mẹ Lan thường nói đất lành chim đậu, trong Nam này đời sống người dân quê dễ dàng sung sướng hơn ngoài Bắc nhiều.
Có khi đang làm cỏ, bất chợt một cơn mưa rào đổ xuống, bố mẹ và nó vội chạy vào một cái lều trú mưa, nó chợt nhớ tới hôm mưa ở bìa rừng anh Hai dọc lá chuối cột lên cổ bọc quanh người nó và thằng Hiếu cho khỏi ướt xong rồi mới đến phiên anh mặc áo mưa, nó cảm thấy trong lòng phục anh Hai, anh còn nhặt gai trên chân nó và dẫn hai đứa đi coi đám gà rừng nhảy múa đẹp làm sao, anh Hai người lớn ghê, nó nhớ nhất khi đánh chiếc xe bò, sao ít khi nào nó thấy anh nhìn xuôi nhìn ngược. Hôm mới đến nó ngồi nghễu nghệ trên càng xe bên cạnh anh lúc chở cỏ tranh, nó nhìn rừng núi đẹp lạ lùng.
Tuy mọi người chưa quen với cách làm việc nhưng mùa mưa năm nay nhà Lan thâu hoạch cũng không đến nỗi tệ, có lẽ là tại đất mềm xốp dễ trồng trọt, hay tại miền đất đỏ mến yêu này đãi ngộ những người mới đến định cư. Lan nghĩ rằng cuộc đời nó đã ở hẳn ở nơi đây, thỉnh thoảng trong khu định cư có đám cưới, nhất là khu đạo Công Giáo, đám cưới trong nhà thờ rất đẹp, đôi khi vào dịp lễ đặc biệt người ta cũng tổ chức âm nhạc, nó không quên nghĩ là lớn lên nó lấy chồng như họ. Thật là một đời sống thanh bình của nội cỏ, muôn chim ca hát. Năm nay nó còn nhỏ, sang năm nó biết làm nhiều hơn để giúp bố mẹ trồng trọt.
Cũng đã lâu lắm từ lúc ở miền Bắc vào, bố còn làm việc cho người Pháp, di chuyển đây đó mấy chỗ không về thẳng Saigon như các cô chú nó. Năm nay nhà cửa ổn định, một người chú họ ở Saigon đi xe hơi về thăm, cả nhà đón tiếp, bố mẹ mừng rỡ vô cùng, nhưng không biết nghe bố tả cảnh làm sao mà chú khuyên đi khỏi đây để tránh khỏi làm nương rẫy nắng lôi cực khổ và còn cho các con đi học, em trai út của Lan năm nay đã đến tuổi xin đi học rồi. Chú sẽ xin cho bố một việc làm trên Ban Mê Thuột tại tòa hành chánh có bác Cả anh ruột của mẹ làm ở đó, mẹ nghe nói gặp anh ruột thì sung sướng lắm, còn bố như bừng tỉnh một cơn mê, tại sao lại mang vợ con về đây, vào Nam bố đã yếm thế, khi những người bố giúp ở trại gia binh hứa cất tặng bố một căn nhà có sẵn đất chính phủ cho bố nhận lời liền.
Và thế là họ xúc tiến công việc của người lớn, Lan nghe lờ mờ, chỉ hiểu ra khi bố mẹ nói bố đã có công việc trên Ban Mê Thuột, cả nhà sẽ chuẩn bị rời khỏi đây trong vòng hai tháng, sẽ không mang theo gì hết chỉ trừ quần áo và những đồ cần thiết, vì đường đi rất xa phải đổi mấy chuyến xe đò. Lan bồi hồi vô cùng, căn nhà này đã hai năm qua bố mẹ đã bỏ mất bao công lao xây dựng đẹp như thế này mà bây giờ tự nhiên bỏ lại cả một công trình, nó cũng chưa hiểu lắm về việc bố phải có công việc thích hợp với bố mới nuôi được cả nhà và chị em nó cần phải được đi học.
Nó buồn lắm suốt ngày đi thơ thẩn nhìn chung quanh nhà, cái giếng nước trong nó thường cúi xuống nhìn để thấy mặt mình trong đó, vườn rau mơn mởn trồng xuống rồi lại cắt ăn mỗi ngày, những cây na đã cao to hơn, trổ ra rất nhiều nhánh xanh tươi, người ta đi qua vườn trầm trồ vườn cây này qua năm sẽ ra trái, hai bụi cây hoa giấy đã trổ bông rực rỡ, nó thích hoa lắm, hay đứng bên trong cửa vườn ngắm nghía, thỉnh thoảng lắm nó mới thấy anh Hai đánh xe đi ngang nhà nó để chở đồ cho ai, những lúc đó nó thấy bồi hồi lắm, nó không thể nào quên những lần ngồi chung xe với anh và những lần anh đi qua nó đều đứng trông theo rất lâu, những bông hoa giấy màu tím trắng luẩn quẩn theo mắt nhìn của nó.
Hai tháng bận rộn sắp xếp đồ đạc, bố đã báo tin cho mọi người biết, nhờ những người trên khu hành chánh trông nom nhà, nếu có ai mới lại muốn thuê thì cho thuê giùm vì chú em họ cho biết không nên chần chờ, công việc không phải lúc nào cũng có, người vui nhất là mẹ, họ hàng thì rất nhiều nhưng anh em ruột thì chỉ có bác cả và mẹ là vô Nam được. Nhà luôn luôn có người ghé qua chào từ biệt và chúc cho gia đình Lan đi may mắn bình an, thằng Hiếu cũng chạy qua giúp đỡ nó. Anh Hai nghe người ta nói đi ngang cũng cho con bò đứng lại bước vào nhà từ biệt bố mẹ, anh không nói lời nào từ biệt với nó, anh chỉ nhìn nó một chút rồi vẫy tay, nó cũng nhìn anh vẫy tay lại, anh Hai hà tiện lời nói nhưng riêng nó cảm thấy dạt dào cảm xúc chưa từng có.
Chú em họ của bố giúp đỡ rất nhiều, chú đã nghiên cứu và gửi thư về nói rõ đường đi nước bước như thế nào. Bố mẹ phải đón xe đò về Saigon rồi thuê xe đi đến bến xe đò lên Ban Mê Thuột khoảng 5 giờ chiều trước khi khởi hành chuyến xe đêm. Hôm đó cả nhà dậy sớm, mẹ sắp sửa thức ăn cho mọi người ăn cho khỏi đói rồi lo gói ghém chuẩn bị thức ăn mang theo mà mẹ làm sẵn, phải có thức ăn và thức uống cho cả nhà nguyên một ngày. Cả nhà bắt đầu di chuyển ra đường lớn đón xe đò đi Saigon, bố có người quen giúp đỡ mang đồ ra xe. Lúc xe bắt đầu chuyển bánh, nhỏ Lan âm thầm nhìn lại nơi nó đã sống không lâu lắm nhưng nó đã được chạy nhảy khắp nơi, những khu nhà bìa rừng, những nương rẫy trồng bắp, khoai, đậu, sắn bao la bát ngát và những con đường mòn thật xa...một đồng xanh....một nội cỏ dạt dào trong tim nó, còn những gì gì nữa.
Cứ theo hướng dẫn của chú, bố mẹ nó đã dẫn các con đến được bến xe đò Saigon – Ban Mê Thuột nhưng sớm hơn, 3 giờ đã đến rồi, bố nói sớm bao nhiêu cũng được, chờ lâu một chút còn hơn trễ.
Cả nhà đã lên xe cho yên ổn, mẹ cho ăn xong, lúc xe chạy được một lát nó đã thấy mắt nhíp lại, các em nó từ từ đứa gục đầu vào bố, đứa gục đầu vào mẹ, rồi bố cũng nhắm mắt, một chuyến xe đêm.
Bác Cả vui mừng đón cả nhà buổi sáng hôm đó, bác và mẹ đều rớm nước mắt, từ lúc có cuộc di cư khổng lồ từ Bắc vào Nam, bây giờ hai anh em mới gặp lại nhau, bác sống một mình vì bác gái kẹt lại bên kia vĩ tuyến, người con trai lớn đang là sĩ quan trong quân đội miền Nam. Bác đã chuẩn bị chỗ cho cả nhà sống một thời gian.
Chỉ một tuần lễ sau, bố chính thức nhận một công việc thư ký người em họ đã lo cho, mấy ngày trước bố hỏi thăm các trường học cho các em nó, riêng nó bố dẫn đi xin học lớp nhất ở một trường tư luyện thi tiểu học vì nó đã lớn tuổi. Ngoài trừ giúp mẹ lo cơm nước nó không phải làm việc gì khác, mẹ không còn lo lắng nhiều nữa vì đã có lương của bố, đời sống đỡ cực khổ hơn, có lẽ cũng có truyền thống việc học trong gia đình, nên nó vùi đầu vào học, nó học giỏi và rất thông minh, bác Cả và bố nói vậy. Bố mẹ vẫn còn một số tiền để dành, nên sau một thời sống với bác Cả đã mua được một căn nhà vừa phải ở con phố không xa lắm.
Giữa năm sau đến mùa thi, nó đậu bằng tiểu học, bác Cả và bố mẹ vui lắm. Được thể nó ghi danh học nhảy để thi Trung Học, vào lúc này chính phủ cho các học sinh tự do lớn tuổi có thể học nhảy để đi thi các bằng cấp, năm sau nó lại đậu thêm bằng thành chung, và tiếp theo hai năm sau nữa nó đậu tú tài I, các em nó đi học cũng đậu đều đều. Bác Cả và bố mẹ nó vui mừng lắm.
Năm tới Lan sẽ chuẩn bị học thêm thi tú tài II, đã gần bốn năm qua một hôm bố nhận được thư của người bạn bố nhờ trông nom căn nhà ở trại định cư cũ, họ nói có người mua giá bao nhiêu đó, nếu bố bằng lòng thì cho biết và trở về để ký giấy tờ, người mua cũng là người ở thuê với giá rẻ, vì họ đến sau được chia đất ở xa hơn nên họ muốn mua căn này gần hơn, đẹp và còn được lợp tôn nữa. Họ trả số tiền cũng được lắm, tuy không bao nhiêu nhưng cũng đủ bằng sáu tháng lương bố đi làm nên mẹ sai Lan đi với bố để giữ tiền cho bố. Bố sửa soạn ba ngày nghỉ, Lan phải đi theo, Lan cũng muốn về để thăm đồng xanh cỏ nội của Lan, đi xa đã bốn năm, Lan miệt mài học tập nhưng có những lúc trời mưa Lan lại nhớ đến cơn mưa ở bìa rừng nếu không có anh Hai hôm đó, Lan và thằng Hiếu đã mắc mưa ướt hết, những lúc ngồi xe bò lênh đênh nhìn rừng núi...
Đến giờ bố và Lan ra xe, chờ thêm một lát đủ người xe chạy, xe chạy suốt đêm đến Saigon lúc sớm, bố và Lan kiếm cái gì ăn tạm rồi lại kiếm xe đi đến bến xe đò đi Long Khánh, khoảng trưa thì đến nơi. Lan theo bố đi lại nhà người quen bố, họ gặp bố mừng lắm, họ lại nhìn Lan đang mặc cái áo dài trắng họ hỏi cháu lớn đây phải không bây giờ lớn quá, hai bố con theo ông ấy đi sang nhà của Lan, bây giờ người ở mới cũng sạch và đẹp lắm, cây hoa giấy đã mọc cao lên nhiều rất đẹp, Lan xin phép người vợ cho đi xem một vòng, mấy cây na ra quả lớn đẹp quá, Bố nói chuyện và làm giấy tờ ký kết với người mua nhà, người ta đếm tiền trả và trả cả những năm thuê về trước nên số tiền cũng khá. Bố đếm và đưa hết cho Lan bỏ vào túi xách. Ngồi nói chuyện rất lâu, bố xin phép đi về còn phải đi thăm mấy chỗ nữa, bà vợ đã ở vườn vào hái cho Lan cả chục trái na lớn gần chín rất đẹp, Lan cảm ơn xin về làm kỷ niệm cho mẹ xem. Bố và Lan chào họ đi ra, Lan xin phép bố ghé lại nhà thằng Hiếu, thằng Hiếu cao lớn nhận cũng không ra Lan, Lan nói chuyện với Hiếu một chút vui vẻ lắm xong chào bố mẹ Hiếu đi ra theo bố. Bố nói bố ghé mấy nhà trên kia chào một chút, Lan nói bố nói chuyện xong ra ngoài mặt đường đón xe, còn Lan vừa đi thả bộ vừa ngó xem những căn nhà hai bên đường thay đổi nhiều không,
Lan cũng ngóng ngóng xem anh Hai có đánh xe đâu đó không, và cứ thế chân bước ra đường đi về phía nhà anh Hai, vừa đi vừa trông chừng biết đâu gặp anh, nhà anh ở xa mé trên, mà hình như anh Hai đánh xe đi đâu mới về, đi ngang mặt Lan, anh vẫn nhìn thẳng vào cái roi trên lưng con bò, Lan mừng quá gọi:
- Anh Hai anh Hai,
Anh Hai quay lại thấy Lan nhận không ra, Lan lại nói:
- Anh Hai em đây mà, em Lan anh nhớ không?
Anh la lên, và bước xuống xe:
- Lan đó hả, em về hồi nào vậy, em lớn quá mà còn mặc áo dài, anh nhận không ra.
Lan nói:
- Anh có khỏe không, em thấy hồi này anh lớn hơn lúc trước nhiều, có người mua nhà bố phải về đây ký sang nhượng, cho em đi theo.
Anh Hai nói:
- Anh khỏe, anh hơi ngó ra một chỗ khác, anh có vợ và một cháu gái rồi.
Lan nhìn anh ngần ngừ nói:
- Em lên trên tỉnh đi học, em có bằng tú tài I rồi và em chuẩn bị học tú tài II.
Khi anh Hai nhận ra Lan biết Lan đi về mé nhà anh thì anh đã hiểu ra tất cả rồi, chừng như cũng chạm vào đúng tâm tư của anh bao lâu, anh nói không suy nghĩ:
- Em đẹp quá, lúc xưa anh đã thấy em đẹp nhưng em còn rất bé.
Lan nhìn anh cười buồn, anh Hai cũng nhìn lại nó, bốn ánh mắt gặp nhau không biết để vui mừng hay nói lên những lời từ tạ.
Lan nói:
- Em phải đi đây cho kịp xe không bố đợi, em chào anh.
Anh Hai nói, giọng ngập ngừng xa vắng:
- Chào em, em đi mạnh giỏi.
Leo lên xe đò cùng với bố, Lan lo giữ kỹ giỏ tiền của mình, một lát sau thì bố ngủ, có một cơn mưa rào vừa rớt xuống bay vào cửa xe ướt bờ vai của Lan, nước mắt hơi trào ra, Lan cứ để như vậy và mơ mộng lúc anh Hai quàng lá chuối quanh cổ Lan để cột lại, không còn có ai dẫn đi coi gà rừng nhảy múa. Qua một chuyến xe đêm nay là hai cuộc đời đảo ngược, ngày mai nó lại vùi đầu vào học thi tú tài II và biết đâu còn học cao lên nữa.
Lê Mỹ Hoàn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét