Tiểu Tử - BP

 

 

LTG:

Trưa qua, 20/9/2025, một anh bạn viết cho tôi '' Xem Facebook thấy tin buồn : anh Võ Hoài Nam (Tiểu Tử) mới mất hôm qua ( i.e 19/9/2025)!

Xin gởi lại các anh chị, các bạn, bài viết về chú Tiểu Tử , hôm 05/04/2022. Như một nén hương tiễn linh hồn ông về nước Chúa!

Cầu Chúa phước thành phù hộ chú sớm về cõi thiên đàng!

BP

Thú thật, trưa chủ nhật 03/04 rồi, khi đưa vợ chồng người bạn , từ Thụy Sĩ sang thăm ông, nếu không có họ, tôi không biết gọi ông là gì ! Ông sanh năm 1930, nhỏ hơn ông cụ tôi gần 20 tuổi, nhỏ hơn chú út tôi 14 tuổi. Gọi ông bằng bác, bằng chú thì «danh không chính« mà gọi bằng anh cũng «ngôn không thuận» dù ông chỉ lớn hơn ông anh Cả tôi 5 tuổi, bởi vì ông ra trường trước khi tôi ra .. đời! Nhưng ông là bạn thân (đàn em) của thân phụ cô bạn tôi : giáo sư Nguyễn văn Rô (1921 – 1997) của trường Cao đẳng Mỹ Thuật Gia Định, nên tôi gọi ông, và phu nhân, theo vợ chồng cô bạn tôi: «chú thím». Chú thím Nam

Chú Nam là Võ Hoài Nam: tên thật của nhà văn Tiểu Tử. Gia đình cô bạn tôi (họa sư Rô) và gia đình « chú Nam « thân nhau lắm. Tôi chưa có dịp hỏi bạn tôi về mối quan hệ giữa hai gia đình . Nhưng: khi nhìn cô bạn, vừa gặp chú Nam, đã chạy vội tới ôm chú, gục đầu vào người khóc « ngon lành » ; khi xem những tấm hình đen trắng chụp đám nhóc tì của hai gia đình (trong đó có cô bạn tôi); khi nghe chú thím (nhất là thím) kể lại những kỷ niệm giữa hai gia đình, những buổi đi chơi chung, những lần đi pique-nique..vv thì mới biết là thân đến mức nào. Bố bạn tôi và chú Nam thân nhau không chỉ vì hợp tánh, hợp tình mà còn thêm hợp cọ. Trước đây, tôi biết chú Nam là kỹ sư (Ecole d'Electricite Industrielle de Marseille / 1955), giáo sư (Petrus Ký 1955-1956), văn sĩ.

Chủ nhật rồi, tôi biết thêm chú còn là họa sĩ .Tường nhà chú treo nhiều bức tranh của chủ nhân, tranh cọ lẫn sơn-mài . Điều cũng không lạ vì trong bài viết « Một thời tranh sơn mài ở Sài gòn « (" lacquerart "), tác giả Phạm công Luận cho biết « thầy Rô là họa sĩ sơn mài duy nhất mà họa sĩ Nguyễn Gia Trí thường tiếp, vì thầy am hiểu kỹ thuật sơn mài, lại có đội ngũ thợ giỏi, nếu ông Trí cần thì sẽ đưa đến giúp «. Có ông anh nổi tiếng sơn mài thì ông em mài sơn là phải.

Trên giá vẽ lớn trong khách chú thím là trang bìa tuyển tập « Chuyện thuở giao thời « của chú, được phóng đại , trong đó chú minh (biếm) họa một câu nói của ông Nguyễn tấn Dũng » Cả dân tộc bước ra biển lớn «. Như chú cháu chúng tôi đã lần lượt bước ra biển lớn năm 1979 ! Đó là lúc tôi khám phá rằng nước mắt mặn nhiều hơn nước biển !!

Văn là người. Đọc văn Tiểu Tử, tôi đã hình dung một ông già Nam Kỳ bộc trực, có duyên, thích tếu, dễ xúc động. Và tôi đã gặp đúng « ông già « đó, «sống» với ông trong gần hai tiếng đồng hồ. Tuy mới gặp chú lần đầu nhưng tôi tưởng như đang nói chuyện với một ông chú họ xa, lâu ngày không gặp. Một ông chú"chịu chơi ", dễ tánh. Chú làm tôi quên đi mình đang nói chuyện với một người đáng tuổi bố mình, đáng làm thầy mình, từ hơi "giữ kẽ" lúc đầu, tôi, chúng tôi ( 2 cặp bạn), bị "ông già" "dắt vào " cuộc chơi" lúc nào không hay. Tánh tôi thường nhật đã thích đùa, gặp chú " đưa banh", tôi càng " thọc" tiếp. Nhưng nhờ thế, mà mấy chú thím cháu nói chuyện với nhau trong một không khí rất thân thuộc, gia đình. Như, để chọc chú, tôi nháy nháy mắt hỏi : « Hồi xưa, bác R. và chú, hai ông nói là đi vẽ nhưng có khi nào xé rào, vẽ mấy chai .. bia ôm hông ? «. Chú chu miệng đáp " Ngu sao nói ?!"

Theo thím Nam (thím Đ.), do lớn tuổi (93) lại chịu mổ tim cách đây gần chục năm, nên sức khỏe chú Nam có phần xuống : chú chỉ nghe rõ bên tai phải và chỉ thấy rõ bên mắt phải. Thím nói tới đây thì chú thêm vào:

- Tao bây giờ ngon lắm

- ???

- Chỉ nhìn đời bằng nửa đôi mắt!

Nói vậy nhưng khi " lưu bút" trên mấy quyển sách cho mấy đứa chúng tôi, chú cầm cây viết rất vững, chữ viết cũng còn " rồng bay, phượng múa » lắm ( nhất là chữ « t » / tiểu tử , kéo dài xuống rồi đá lên . Như cái cán dù ). Viết xong lại còn đóng triện son lên một cái bụp! Oai lắm cơ ! Tôi thêm vào «Cứ y như vua Bảo Đại ấy"!

Nói về chú Nam mà không nói về thím, là một thiếu sót lớn. Chú Nam lúc trẻ là con nhà giàu, học giỏi, đẹp trai . Chú là con trai độc nhất của cụ Võ thành Cứ, cựu giáo sư Petrus Ký. Chính cụ Cứ chọn cô học trò Đ. cho cậu quý tử . Tôi sẽ không kể ra đây cái « thuở ban đầu » dễ thương, ngộ nghĩnh của chú thím Nam. Chỉ biết là khi nghe chú thím « anh anh, em em « với nhau, tôi biết là tại sao thím phải là người bạn đời của chú. Không có thím, vẫn có thể có văn sĩ, họa sĩ Tiểu Tử nhưng tôi không tin là sẽ có một ông Tiểu Tử đến tuổi 93 này mà vẫn yêu người và yêu đời như chú Võ hoài Nam.

Thấy chú lớn tuổi hơn thím nhưng tóc thím bạc hơn chú, tôi hỏi đùa thím : » Chú đa tài như thế .Thế có đa … tình không thím ? «.Thím cười hiền nói, đại khái là » Chú nói chuyện có duyên lắm thành ra có nhiều người ..thích . Nhưng mà làm gì thì mình cũng phải giữ tiếng cho chồng »! Đúng là mẫu người con gái Á Đông xưa mặc dầu thím là dân Tây học!

Văn chương chú Tiểu Tử được rất nhiều người yêu mến. Mỗi người một ý. Năm 2015, khi phát biểu trong buổi ra mắt « Chuyện thuở giao thời », theo ông anh (bạn) tôi, Joseph Huỳnh: « .. tại sao ông không phải nhà văn, không phải nhà xuất bản mà lại nhận in sách « Chuyện Thuở Gìao Thời » cho Tiểu Tử. Ông nêu lên ý rất tế nhị và vô cùng đẹp, tuy mới nghe qua như nó không rõ nghĩa lắm « Ông chọn làm việc này mà thật ra không phải chọn lựa ». Ông cắt nghĩa « chọn lựa » là làm việc bằng cái đầu. Nhận lãnh làm mà không chọn lựa vì hành động theo con tim của mình. Ông đảm nhận việc in ấn chỉ vì muốn sách của Tiểu Tử phải được phổ biến. Tuy số lượng ít nhưng nó sẽ được lưu lại với thời gian. Một ngày kia, có người bắt được đọc qua, sẽ rung động theo nhịp tim của tác giả, sẽ thấy văn chương của Việt nam không phải như thứ văn chương của Việt nam ngày nay ở Việt nam, tức thứ văn chương xã hội chủ nghĩa. « (*)

Với tôi, Tiểu Tử là nhà văn viết những đề tài rất "đời thường" , với những con chữ «Nam kỳ« nhưng cách hành văn của ông không « Hai Lúa » cũng chẳng « miệt vườn » chút nào ! Tôi nghĩ, đó là do bản tánh nhân hậu của ông, do nền giáo dục ông hấp thụ được, từ gia đình cho đến nhà trường. Nhiều người thích chuyện ông vì họ thấy họ trong đó. Thấy ông nói lên dùm những điều họ muốn nói mà chưa có dịp. Từ lần đọc đầu tiên Tiểu Tử, tôi biết là ông không hư cấu, ông không viết chuyện , mà là kể chuyện . Đọc thêm nhiều chuyện nữa thì thấy ông chỉ, hoặc đem chuyện mình ra kể, hoặc kể lại chuyện người. Chuyện ông viết là chuyện thật. Chuyện khóc, chuyện cười, được viết bằng cái « văn phong » rõ ràng, trong sáng. Như lời thầy (giỏi) đứng trên bục giảng.

Thích ông qua văn chương nhưng tiếp xúc với ông rồi thì từ thích, tôi qua «mê« rất nhanh ! Ông là một trong những người tôi có thể ngồi chuyện trò hoài mà không thấy chán. Cái để tài ông nói. Cái cách ông chăm chú nghe, bằng đôi mắt mở to, bằng cái miệng «chu chu». Chờ người nói xong, ông mới phán nhẹ một câu làm người đối diện phải phì cười !

Khi xin phép ra về, thím đưa 4 đứa chúng tôi ra tận cửa, chú , do chân yếu, nên ở lại trong phòng khách. Nhìn cái dáng chú đang loay hoay tìm cách ngồi xuống và nụ cười đưa tiễn của thím, tôi chợt nghĩ bụng, chắc sau khi khách về rồi, khi trở vào phòng khách, chú sẽ hỏi thím:

"Em à, chiều nay mình ăn món gì vậy?"

BP

05/04/2022
(*): https://vietbao.com/a232441/gioi-thieu-tac-pham-moi-cua-nha-van-tieu-tu-chuyen-thuo-giao-thoi