Đoan Ngọ

Xướng:

Đoan Ngọ* 

Tục truyền mùa Hạ tết Đoan Dương 
Giờ ngọ muôn nhà tỏa khói hương 
Hối hả nhà nông cùng xuống ruộng 
Hân hoan trâu nghé lại ra vườn 
Cầu mong dịch bệnh thôi ngoen ngoẻn 
Nguyện ước sâu rầy bớt nhiễu nhương 
Bách Việt cội nguồn từ thuở trước 
Mồng năm thiết lễ rạng Từ Đường 

Như Thị

(*)Đoan Ngọ: Tết Đoan ngọ còn được gọi là Tết Đoan dương(Mùng 5 Tháng 5 Âm Lịch). Theo triết lý y học Đông phương thì hỏa khí (thuộc dương) của trời đất và trong cơ thể của con người trong ngày Đoan ngọ đều lên đến tột bậc. 

Thực ra Tết Đoan Ngọ có từ trước khi xảy ra câu chuyện của Khuất Nguyên, và xuất phát từ văn hóa của cộng đồng người Bách Việt cổ mà người Lạc Việt, tổ tiên của chúng ta là một bộ phận cấu thành của cộng đồng đó. Chúng ta có thể thấy được điều này từ chính tên gọi của Tết Đoan Ngọ. “Đoan” nghĩa là “nhất”, “Ngọ” được hiểu giữa trưa vì thế Tết Đoan Ngọ thường được cử hành vào giữa trưa. Nếu theo thuyết âm dương ngũ hành thì nước ta nằm ở phương Nam, vùng đất nóng nên “Ngọ” được xếp vào quẻ Ly, thuộc hành Hỏa và trong một ngày thì dương khí cao nhất là giờ Ngọ (thời điểm giữa ngày); trong một tháng, dương khí cao nhất vào những ngày Ngọ, nhất là ngày Ngọ thượng tuần (đầu tháng). Trong một năm, dương khí cao nhất vào tháng Ngọ (tháng giữa năm, tức tháng 5). Như vậy, dương khí đạt cực điểm vào giờ Ngọ của ngày Ngọ đầu tiên trong tháng Ngọ, đây chính là thời điểm giữa năm vì thế trong dân gian nó còn được gọi là Tết giữa năm. 

Ở Việt Nam, Tết Đoan ngọ được "Việt hóa" thành ngày Tết diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên. Người Việt Nam còn gọi Tết Đoàn Ngọ là "Tết giết sâu bọ" vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Vào ngày này, dân gian có nhiều tục trừ trùng phòng bệnh. 

Hiện ở một số làng quê Việt Nam vẫn còn giữ nếp xưa, rất coi trọng ngày Tết này. Sau Tết Nguyên Đán, có lẽ "Tết giết sâu bọ" là cái Tết sum họp đầm ấm nhất và có nhiều tục lệ gắn kết với đời sống của người dân... vì vậy con cháu dù làm ăn xa xôi mấy cũng cố thu xếp để về.(ST)

***

Bài Họa:

Tết Đoan Ngọ

Bách Việt lưu truyền giữa ngọ dương
Ra đồng thả giống đep làng hương
Trừ sâu khử bọ gìn cây lúa…
Thả nước khơi nguồn giữ ruộng vườn 
Ước vọng hoa màu tươi vạn nẻo 
Chờ mong đất Mẹ thắm muôn đường
Quê nhà hạnh phúc đời vui vẻ
Phấn khởi mùa Xuân mãi thịnh cường…

Đức Hạnh 

07 06 2019
***

Truyền Thống

Trưa ngày Đoan Ngọ khí thuần dương
Lễ bạc tâm thành khói tỏa hương
Ơn nghĩa đói no nhờ rẫy ruộng
Buồn vui sau trước cậy ao vườn
Mồ hôi hạt giống gieo bền bỉ
Xương máu phù sa gặt thịnh cường
Truyền thống kết tinh gìn giữ cội
Văn minh hiện đại mở mang đường…

Lý Đức Quỳnh
***
Tết Đoan Ngọ
Giữa tháng năm về rực ánh dương
Nén trầm thoang thoảng ngát nồng hương
Lao xao cả xóm trừ sâu bọ
Tấp nập đầu thôn tưới mảnh vườn
Lo lắng nhiều phen nào mỏi mệt
Suy tư lắm chuyện vẫn kiên cường
Gần xa mãi nhớ ngày Đoan Ngọ
Giữ trọn niềm tin khắp nẻo đường!

Như Thu
***
Tết Đoan Ngọ

Mùa chiêm mới hết,tiết đang dương
“Diệt bọ trừ sâu,”cúng Tổ đường
Rượu nếp,chè trôi theo tập tục
Trái cây,bánh ú kiểu miền vườn
Ông bà phù hộ người thêm sức
Trời Phật gia trì lúa ngát hương
Tươi tốt mùa màng,không hạn hán
Nông dân sung túc,mãi khang,cường

Thanh Hoà

***
Trùng Ngũ Đoan Ngọ

Ngũ trùng, Đoan Ngọ , thịnh về dương
Tết giết bọ sâu ấm tộc đường.
Ăn tươi trài lạnh thư mong thái
Dùng thỏa canh hàn nhiễu tránh nhương.
Giảm nhẹ ngày công xa nóng lửa
Bày ngon lễ quả đặt ngay vườn.
Âm quan thầm lặng đi tuần thú
Hoan hỉ nhà nhà biện nến hương .

Trần Như Tùng
***
Khấn Nguyện

Cảm ơn Ông Tạo thắp vầng dương
Đem sắc xanh tươi khắp ruộng vườn
Mưa rải đầu mùa làm đất ẩm
Mạ gieo xuống liếp đợi triều cường
Diệt trừ sâu bọ, cây đâm nhánh
Chăm sóc hoa màu, lúa ngát hương
Thắp nén nhang thơm, xin khấn nguyện
Năm nay thời tiết thuận muôn đường,

Sông Thu
Tết Đoan Ngọ 05/05 ÂL 2019
***
Tết Đoan Ngọ 

Tháng năm Đoan Ngọ gọi Đoan Dương,*
Đông Á khắp nơi khói tỏa hương.
Khu độc trừ tà phòng ác tật,
Tẩy ô tiêu bệnh giữ ao vườn.
Giữa năm ăn Tết phòng ôn dịch,
Vào hạ gieo trồng sợ bọ cường.
Truyền thống ngàn năm gìn giữ lấy,
Cháu con canh tác cứ theo đường ...

Đỗ Chiêu Đức

* Đoan 端 là Đầu mối, là Bắt đầu. Ngọ 午 là Tháng thứ 5 trong năm. Nên Tiết Đoan Ngọ 端午 còn gọi là Đoan Ngũ 端五. Theo Âm dương Dịch lý thì số 5 thuộc Dương, nên còn gọi là Đoan Dương 端陽. 

Đoan Ngọ là lễ tiết truyền thống quan trọng của các nước thuộc vùng Đông Á từ hơn bốn ngàn năm qua. Thời Chiến Quốc, nhà thơ yêu nước của nước Sở là Khuất Nguyên nhảy xuống sông Mịch La tự trầm vào ngày nầy, nên dân nước Sở lấy ngày nầy kỷ niệm Khuất Nguyên. Nhưng người nước Ngô thì lại lấy ngày nầy để kỷ niệm Ngũ Tử Tư trung thần của Ngô Vương Phù Sai lúc bấy giờ. Mỗi nơi mỗi khác, nhưng nói chung đây là một trong bốn ngày lễ tết lớn nhất trong năm : Tết Nguyên Đán, Tết Đoan Ngọ, Tết Trung Thu và Tết Trùng Cửu.

Mùng năm tháng năm, là những ngày đầu của tháng năm, tiết trời nóng bức, sâu bọ sanh sôi nẩy nở mạnh, mưa nắng vô chừng .... phát sinh nhiều bệnh dịch, nhất là ở các vùng đông nam châu Á như Việt Nam ta, nên Tết Đoan Ngọ ông bà ta gọi là "Sát Trùng Tiết 殺蟲節", là ngày lễ tiết để diệt sâu bọ, bảo vệ mùa màng.

Tết Đoan Ngọ hiện còn thịnh hành ở các nước Trung Hoa, Đại Hàn, Nhựt Bổn và Việt Nam như là một ngày lễ tiết truyền thống trong năm.