Ngô Văn Lân - Vị Tiền Hiền Lập Làng Tân Giai

NGÔ-VĂN-LÂN

Vị tiền-hiền đứng lập làng Tân-Giai.

(Thuộc Quận Châu Thành)

          Tìm hiểu nhân vật thời xưa của Vĩnh-Long mà không nhắc đến cụ phó Ngô-Văn-Lân là một điều thiết sót đối với nền sử học sau này.

          Cụ sanh trưởng trong một gia đình nho phong, cụ ra chào đời vào năm 1837 tại Vĩnh-long, lúc bấy giờ thuộc về nhà nước cựu trào, đất đai còn hoang vu chưa phân định từ vùng rõ rệt, làng xã chưa có nhiều, cụ Ngô-văn-Lân là người địa phương mới đứng ra lập làng Tân-giai và khai khẩn đất cát quanh vùng. Đầu tiên những việc làm của cụ là mở lộ, đào kinh, đốn phá cây cối sầm-uất, từ làng này đến làng kia, làm cho sự giao-thông qua lại dễ-dàng. Quy tụ dân chúng về sanh-cơ lập nghiệp trong khu vực vừa mới tân tạo. Chính cụ là vị tiền-hiền có công khai hoang dựng ấp, xây-dựng nên làng Tân-giai trù phú như ngày nay.

          Kẻ hậu sinh ăn trái nhớ kẻ trồng cây, chúng tôi có bổn phận nêu lên những bực hữu công, vì nhớ quê hương dân tộc, vì dãy gấm vóc của tiền nhân ta đã dày công xây đắp, hy-sinh xương máu, giữ từ tấc đất chống xâm lăng, bảo vệ mảnh đất thân yêu đem hạnh phúc cho giống nòi. Cụ Ngô-văn-Lân không màng nguy hiểm, vượt qua bao trở ngại xung phong làm cái công việc khai sơn phá thạch, nối chí người xưa, lưu lại cho đời nhắc nhở.

          Năm 1877 cụ ra làm Phó-tổng cho chánh-phủ tân trào, cụ được nổi tiếng liêm-chánh sở dĩ cụ ra làm việc là muốn dựa vào chức vụ sẵn có mà làm những việc hữu ích cho tổng làng, binh vực quyền lợi cho người dân thấp cồ bé miệng không dám đến nha môn để kêu ca những điều oan ức. Tiếng cụ đồn xa, dân tình đều nức lòng cảm mến, người Pháp lúc bấy giờ bắt đầu nghi ngờ cụ, có lẽ cụ là người ở trong đảng cựu triều đình len lỏi vào để dọ dẫm ; biết như thế nhưng cụ vẫn bình tĩnh, thản thiên như người vô sự, vẫn tiếp tục làm phận sự, lòng cụ đã biểu lộ sự ngay chánh trong trắng, người Pháp phái người theo dõi hành động của cụ luôn, biết rõ con người của cụ đầy khí tiết, đâm ra kính nề và khen thầm người miền Nam như cụ có một tinh thần bất khuất, năng làm hơn nói, gặp việc phải thì nói ngay cho ra lẽ không úp mở, lúc nào cũng tỏ ra con người cương trực và đứng đắn, từ đây chúng càng thêm mến phục qua đức độ của cụ.

          Thật ra, đời cụ ra làm quan không vì danh lợi, mục đích là phụng sự cho quê hương, bênh vực lợi quyền cho dân nghèo, dám đương đầu nhiều trở-lực trên chính trường.

          Tỉnh Vĩnh-long có hai vị Phó tổng được nổi tiếng : một là phó tổng Tống Hữu-Định tục danh là phó mười hai và cụ Ngô-văn-Lân đáng cho người đời tôn sùng nhắc nhở, chúng tôi xin nói thêm cụ Ngô-văn-Lân có người con là ông Ngô-văn-Công cũng nối chí cụ, góp công xây dựng tỉnh nhà. Chính ngôi đình Tân-giai  lúc trước bị ngọn nước sông Cổ-chiên xoáy lở, cụ đứng ra dời qua mé đất liền như chúng ta đã thấy hiện nay. Cụ còn làm công việc đáng ngợi, là khuyến khích kẻ thất học, dẫn đến trường giúp đỡ mọi nhu cầu cho học trò nghèo, cụ còn làm những việc âm đức, tu cầu bồi lộ mở đường xây cất trường học v.v…

          Theo lời các bô-lão kể lại nơi đình Tân-giai có thờ bài vị cụ Phó tổng Ngô-văn-Lân, vị tiền hiền sáng lập làng Tân-giai. Thật ra đất lành trổ sanh cây quí, đất Vĩnh-long từ xưa đến nay lắm bực tài trí đứng ra kiến thiết xây-dựng đình làng, làm những điều công ích. Chúng tôi cần gợi lại hiến quý bạn đọc biết qua sơ lược về ông Ngô-văn-Lân vị tiền hiền trên đất Vĩnh của thời quá khứ.

         Ngày nay mỗi lần cúng tế các kỳ lão và hương chức đều tưởng niệm ông Ngô-văn-Lân một cách kích cẩn.

(Theo Vĩnh-long Xưa và Nay - Xuất bản 1967)

Tác giả HUỲNH MINH

Tống Ngọc Nhan sưu tầm