lá rơi cho đám cưới về
Ngày mai, người em nhỏ bé
ngồi trong thuyền hoa tình duyên đành dứt
Có những đêm về sáng đời
sao buồn chi mấy cố nhân ơi
đã vội chi men rượu nhấp đôi môi
mà phung phí đời em không tiếc nhớ
Lá đổ muôn chiều ôi lá úa,
phải chăng là nước mắt người..."
Đó là phần đầu của bài thu ca "Lá Đổ Muôn Chiều" của Đoàn Chuẩn Từ Linh mà tôi say mê khi học bậc cuối những năm trung học. Bây giờ nơi tôi ở đang vào không gian muà thu, và năm nay tôi cảm thấy lòng mình xao xuyến và có một chút gì đó lâng lâng trong tâm tư vì sáng nay Cali đón thu với chút lạnh se theo gió heo may, với chút nắng hanh vàng, rồi trên một làn sóng phát thanh nào đó người ta cho phát đi những tình khúc mùa thu thật tuyệt vời. Hình như những tình khúc thu này vốn dĩ đã bất tử trong thiên nhiên và chính nó cũng bất tử ngay trong lòng tôi nữa, tôi thử đếm lại bao mùa thu qua âm nhạc Việt của chúng ta, từ bài Lá Đổ Muôn Chiều vừa nêu đến Thu Quyến Rũ, Thu Vàng, Mùa Thu Cho Em, Anh Đã Quên Mùa Thu, Nhìn Những Mùa Thu Đi, Mùa Thu Ru Em, hay Mùa Thu Không Trở Lại,... dù nhiều ca khúc mùa thu nói lên đại ý như chia ly, như tình dang dỡ, không trọn vẹn hay muà thu đến để nhớ nhung hay để yêu nhau hơn như trong các bài Mùa Thu Cho Em, Thu Về Hôm Nao hoặc Mùa Thu Ru Em, vì mùa thu chưa hẳn là mang tâm tư tiêu cực, buồn vời vợi. Nhưng nhiều khi mùa thu về đem đến nhiều hy vọng, nhiều điều tích cực, nhìn chung như lễ nhi đồng thiếu nhi, thường được gọi là tết Trung Thu để các cháu nhi ca hát ê a bài "Rước Đèn Tháng Tám", rồi văn học Việt Nam còn in dấu ánh trăng của chị Hằng và chú Cuội. Chuyện thu là chuyện dài miên viễn và thần thoại trong dân gian như tục lệ Trung Thu hằng năm. Ngoài ra, thu về cũng là mùa tựu trường của niên học mới, xuôi dòng văn học tôi tìm thấy những đám mây bàng bạc của mùa thu về trong bài "Tôi Đi Học" của nhà văn Thanh Tịnh khi xưa.
Nói về mùa thu tôi nhớ trong các bài thi ca Tản Đà, ông có bài "Gió Thu" rất thích hợp cho văn chương mùa thu mà tôi xin trích ra đây:
"Trận gió thu phong rụng lá vàng,
Lá rơi hàng xóm lá bay sang,
Vàng bay mấy lá năm già nữa,
Hờ hững ai xui thiếp phụ chàng.
Trận gió thu phong rụng lá hồng,
Lá bay tường bắc lá sang đông,
Hồng bay mấy lá năm hồ hết,
Thơ thẩn kià ai vẫn đứng trông."
"Gió Thu", Tản Đà, 1925
Nói về thi ca Thu mà bỏ qua bài "Tiếng Thu", tôi sợ là một thiếu sót lớn:
"Em không nghe mùa thu,
Dưới trăng mờ thổn thức,
Em không nghe rạo rực,
Hình ảnh kẻ chinh phu,
Trong lòng người cô phụ ?
Em không nghe rừng thu,
Lá thu kêu xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp lên lá vàng khô."
"Tiếng Thu", Lưu Trọng Lư, 1939
Song song trong văn học xứ người từ Hoa, Nhật, Pháp, đến Anh, Mỹ ,... thì mùa thu vẫn được ôm ấp với bao văn chương trữ tình, thơ mộng và đong đầy trong kho tàng văn thơ của họ, tôi xin đan cữ một thí dụ thơ mùa thu anh ngữ mang nét trẻ trung của thuở đi học, cắp sách đến trường vào mùa thu qua hình ảnh thu về của thi sĩ Fannie Montgomery trong bài "In Autumn" như sau:
"They're coming down in showers,
The leaves all gold and red;
They're covering the little flowers,
And tucking them in bed.
They've spread a fairy carpet
All up and down the street;
And when we skip along to school,
They rustle 'neath our feet."
Việt Hải xin tạm phỏng dịch bài "Thu Về" như sau:
"Thu về lá rụng ngoài kia,
Lá rơi hoen úa chia lìa vàng phai,
Thu về hoa sót có hay,
Lá thu ngập xác đường dài ta đi,
Hồn thu trải thảm ly kỳ,
Ngược xuôi đường có thu đi bao lần,
Ta đi xao xuyến bước chân,
Tiếng thu xào xạc đôi chân đến trường.
Trong hàng sách thi ca các tác giả tả về thơ mùa thu thì quả không thể không kể về nhà thơ Hồng Vũ Lan Nhi, chị có nhiều bài thơ vẽ lên không gian khi Thu về. Bài "Vàng Lá Thu Xưa" như một điển hình:
"Gửi chút buồn vương vào trong lá
Cho úa vàng thêm nỗi nhớ nhung,
Cơn gió Thu về se sắt lạnh
Sương đêm mờ lấp tiếng tơ chùng.
Gửi chút men sầu vào đôi mắt,
Thuyền tình trôi lạc giữa dòng yêu.
Tàn Thu nắng úa buốn hiu hắt
Mờ khuất chân mây nhạt bóng chiều."
Phần kế của bài thơ Hồng Vũ Lan Nhi, thơ vọng về trong tiếng Thu khi người đi mang tình vắng xa vời vợi nhưng nỗi nhớ trong em chẳng phai đợi chờ, dù Thu vàng và lá vàng vẫn rơi ngoài kia và vương mộng hồn em:
"Gửi chút hương trầm vào tóc ai
Để tình vương mộng tháng năm dài
Người đi tình có xa vời vợi
Nỗi buồn vương vấn chẳng hề phai
Gửi chút tơ vàng vào trong gió
Người về bước nhẹ dáng huyền mơ
Chiếc lá úa màu bay lả tả
Ai đã quên ai lỗi hẹn hò."
Mùa thu vương vấn kỷ niệm như trong bài thơ "Nhặt Lá Thu Rơi" khi hồi tưởng lại phương trời năm cũ đầy ắp thương yêu:
"Tôi ngồi nhặt lá thu rơi,
Gom vào kỷ niệm một thời yêu đương.
Một thời đầy ắp nhớ thương,
Một thời mê đắm trầm hương thơm nồng.
Đêm nay dưới ánh đèn chong,
Hồi tưởng lại giấc mơ hồng năm nao.
Vụt qua một thoáng chiêm bao
Rồi quay quắt với nghẹn ngào trong tim."
Nỗi nhớ anh như niềm hạnh phúc còn xa xăm, mùa Thu của lá vàng mà em mãi ngắm hình ánh nắng tơ trời hong những chiếc lá úa nhẹ bay bay trong ký ức bao giờ em quên (?):
"Bóng ai lãng đãng khuất chìm
Tàn theo cơn mộng đã nghìn thu xa.
Lẫn trong nỗi nhớ nhạt nhoà,
Sương thu thấm lạnh bao la đất trời.
Tôi ngồi hong lá úa rơi,
Vàng trong ký ức bóng người ngày xưa,
Thu qua, lá rụng bao mùa,
Nhớ thương vời vợi bao giờ nhạt phai ?"
Tôi ngó sang bên cạnh là quyển thi tập "Lãng Đãng Vào Thu", bià màu vàng của lá thu sang. Đây là một góp nhặt thơ tình yêu và mùa thu của nữ thi sĩ Cao Mỵ Nhân. Tôi xem những vần thơ thu trong bài "Vườn Hồng Mùa Thu", như sau:
"Gai hồng đâm nát cả da thơ
Ta đến vì em vững dạ chờ
Tim ta đắm say hoa đỏ cánh
Hồn còn thao thức nụ vàng tơ
Mắt nhìn thâu ngắn đường mây tỏ
Bóng ngã dài thêm cánh mộng hờ
Dừng bước vườn thu, nghe gối mỏi
Ngát hương tri kỷ tỏa trời mơ."
Khi mùa thu đến có lá vàng rơi, không gian có tiếng xào xạc vọng tiếng thu rơi yêu người, Âm thanh của "Gió Thu" như tựa đề bài thơ Cao Mỵ Nhân nghe như tiếng lòng em nhớ anh, hạnh phúc vẫn lãng đãng, bềnh bồng theo làn gió mùa Thu:
"Vẫn là làn gió quen xưa
xạc xào vạt lá mới vừa nhẹ rơi
Mùa thu thấp thoáng vào đời
Nghĩ còn xuân tứ, nên cười thản nhiên
Nhưng anh chợt nói yêu em
Lá rơi tưởng bướm lượn trên thềm nhà
Gió không còn thổi đi xa
Mà dồn thốc cả đường hoa đón mừng
Thế rồi ngày tháng dửng dưng
Đâu đây gió thoảng ngập ngừng thở than
Lá bay từng đợt như đàn
Tiếng thu hay giọng em van vỉ người."
Tôi nhìn về góc trái của kệ sách là vần "V" với cái tên quen thuộc Vương Ngọc Long, anh đã in thi tập "Dấu Ngọc Ngà" đánh dấu 25 anh chị thành hôn gia thất, nhưng đến nay đã 30 năm rồi. Ấn phẩm rất đẹp mắt, công phu và trang trọng ghi nhận những vần thơ của anh và của chị hiền thê Hồ Thị Thùy Trâm. Trên trang 202 có 3 bài trong nhóm Lục Bát Tình Thu:
"Thu đi dáng ngọc u hoài
Rừng chong mắt lệ đêm dài chơi vơi
Lá vàng rơi ! Lá vàng rơi !
Sầu in lên dấu khung đời nhớ nhau
Mùa thu em bận áo nâu
Trăng xưa còn đọng vết sầu trinh nguyên !"
"Sầu In Lên Dấu", Vương Ngọc Long.
Khi gió heo may trở về, cơn mưa lá vàng phủ ngập bước chân em để thu buồn nhìn về đường xưa lối cũ:
"Tiếng thu vời vợi nhặt khoan
Buồn rưng mi mắt khô tàn lối xưa
Vàng phai mấy độ cho vừa
Áo xưa ướt đẫm cơn mưa lá vàng
Heo may ngập lối thiên đàng
Gót sen áo tím nhụy vương đôi bờ !"
"Vàng Phai Mấy Độ", Vương Ngọc Long.
Thu về tiễn xác lá vàng rơi theo gió hay để chia ly một cuộc tình dỡ dang, buồn thảm. Không gian mùa thu khiến ai khóc lệ khi người nỡ xoay gót ra đi:
"Hàng phong thấp thỏm thu về
Bâng quơ nắng chải tóc thề buông lơi
Bước thu gõ nhẹ núi đồi
Chiều xiêu bóng đổ chân người bước đi
Lá vàng hay lá chia ly
Cây khô khóc lệ từ bi tiễn người !"
"Lá Chia Ly", Vương Ngọc Long.
Ngoài kia gió Thu về lặng lẽ, trong nhà tôi lắng nghe bài hát "Không Còn Mùa Thu" mà ca sĩ Hà Lan Phương đang cất tiếng hát, nhạc sĩ Việt Anh mang chúng ta về mùa Thu lá rơi bên thềm, anh ru em ngủ trong mơ màng:
"Không còn mùa thu, trăng rơi bên thềm
Không còn lời ru, mơ trên môi mềm
Em thơ, như mùa xuân đầu, nối dài đêm sâu
Anh làm mùa thu, cho em mơ màng
Anh làm lời ru, quấn quýt bên nàng
Em đi, tiếc gì thu vàng, tiếc gì xuân sang..."
Thu về có gió heo may, mỗi chiếc lá rơi làm hồn anh nhớ áng mây chiều lam trong sương, để bước đi âm thầm mà lòng buồn như ánh chiều rơi như bài ca "Hai Vì Sao Lạc", một nhạc phẩm về mùa Thu của Anh Việt Thu:
"Người về, một mùa thu gió heo may
Về đâu có nhớ chăng những vì sao long lanh
đưa tiễn người một đêm không trăng
Nói sao nên lời
lòng buồn như chiều rơi
Như trong đêm khuya những buớc chân qua thềm
Gợi niềm thương nhớ vô vàn..."
Tiếng ca Miên Thụy kế tiếp cho người nghe miên man về mùa Thu khi lá rơi chỉ làm lòng người dâng niềm bâng khuâng:
"Người về người về đâu nhớ ta chăng
Người ơi mỗi lá thu rơi làm ta bâng khuâng
Như áng mây chiều lam trong sương
Bước đi âm thầm lòng buồn như chiều rơi
Nghe chăng thu ơi để lá rơi chi hoài
Gợi lòng thương nhớ ai nhiều... "
"Ngày xưa xa xôi em rất yêu màu tím
Ngày xưa vô tư em sống trong trìu mến
Chiều xuống áo tím thường thướt tha
Bước trên đường gấm hoa
Ngắm mây chiều lướt xa"
Quen anh mùa Thu và rồi xa anh mùa Thu như giấc mơ đã nhẹ bay theo chiếc lá mùa Thu. Mắt ướt long lanh tiễn đưa:
"Từ khi yêu anh anh bắt xa màu tím
Sầu thương cho em mơ ước chưa kịp đến
Trời đã rét mướt cùng gió mưa
Khóc anh chiều tiễn đưa
Thế thôi tàn giấc mơ..."
Tôi nhìn lên trên tường, ngắm lại những bức họa phẩm quen thuộc của các danh họa thuộc trường phái ấn tượng như Claude Monet, Vincent Van Gogh hay Pierre Auguste Renoir khi họ phác họa nét vẽ về muà thu buồn khi biểu hiện cho tranh hoạ là rừng thu công viên, những nét chấm phá vàng, đỏ tả chân mùa thu Paris hay chứa đựng nội dung mà tôi liên tưởng đến thơ của Cung Trầm Tưởng đã đi vào kho tàng văn học Việt Nam. Sáng nay tôi nhận được thơ mùa thu Toronto của thi sĩ Châu Hiền Quang khi anh tả công viên High Park vào mùa thu. Tôi mường tượng muôn xác lá vàng rơi như mùa thu hùng vĩ của vùng New England từ Vermont, Maine, New Hampshire tới Massachusetts. Nào chúng ta hãy nghe nhà thơ từ Canada buông nét vẽ mùa "Thu Cảm", anh dùng mùa thu thiên nhiên bên ngoài để thu về nỗi buồn nội tâm của chính mình:
Thu Cảm
Hôm nay trời vào thu
Sương phủ vây mịt mù
Đọng giọt sương lóng lánh
Ngang công viên High Park
Lá xanh chớm ngã màu
Sắp lià bỏ cành trơ
Định luật cuả tạo hoá
Đành chấp nhận thờ ơ
Lá rụng về cội nguồn
Thu cảm buồn vấn vương
Chu kỳ mãi tiếp tục
Đời bao nỗi đoạn trường!
Mây hợp rồi lại tan
Hoa nở lại chóng tàn
Trăng tròn rồi lại khuyết
Người sao lại khóc than?!?!
Mọi việc diễn tự nhiên
Đời như thế triền miên
Thôi đành theo mệnh số
Chung qui vì duyên phận
Công viên sao vàng úa
Ta thả kiếp lang thang
Đời này thân tầm gởi
Chuốt lấy bao muộn phiền.
TD
Trong bài khác cũng cảm đề mùa thu, tác giả đi sâu hơn về mối hạnh phúc gia đình. Âm thanh của mùa thu về của Châu thi sĩ là tiếng thu kêu gọi mùa xum hợp gia đình, mùa thiêng liêng của hạnh phúc nhân loại được hiểu theo nghiã rộng:
Thu Sầu
Thu nào ta gặp lại nhau
Dường như tiền kiếp tình trao vốn nhiều
Bây giờ gặp lại buồn thiu
Tóc xanh trăng điểm, bóng chiều dần qua
Giờ đây cuộc sống hai ta
Gia đình êm ấm, hay là khổ đau ?
Cả hai nhẹ bước qua cầu
Thê nhi, phu phụ, âu sầu lắm khi !
Đường đời bao nỗi sầu bi
Chồng con có được, nhiều khi hài hòa ?
Dù không xum họp một nhà
Thôi đành an phận, ta bà kiếp ni
Ước mong cuối đoạn tình si
Khổ đau vứt bỏ, từ bi tìm về
Đường trần lắm nỗi nhiêu khê
Khéo tu thì tốt, si mê khổ nhiều !
Mây thu lãng đãng mộng chiều,
Thu về khát vọng muôn điều hạnh thông.
TD
Sau cùng, xin mùa thu hãy mang tình yêu đến, thu về cho nhân loại bớt khổ đau. Thu về cho mùa gia đình đoàn tụ và thu về mang lại cho không gian niềm tin yêu và niềm an vui, yên bình đến nơi nơi. Mong lắm thay cho một mùa thu thật tích cực, một mùa thu thật hạnh phúc cho cuộc đời chung quanh!
Việt Hải, Los Angeles
Khi Thu Sang
mùa thu rất đẹp
Trả lờiXóa