Bài Thơ Tình

Cuối thế kỷ trước có một thi sĩ tặng tôi tập thơ và muốn tôi có đôi dòng cảm nhận. Tập thơ in đẹp lời thơ lãng mạn ý thơ sâu sắc. Ngôn ngữ thơ nhẹ nhàng đầy hình tượng cất lên từ đáy tim nên thật thà không dùng sáo ngữ thường thấy trong lời tán tụng tình yêu như loài bướm lượn cành hoa. Thi sĩ đắm hồn như loài ong đang hút nhụy, mật ngọt của tình yêu đầy màu sắc quyến rũ tạo không gian trong thơ bồng bềnh mờ ảo. Đây là những bài thơ tình nửa hư nửa thật dẫn người đọc bước vào một thế giới mộng mị nơi đó có hai mảnh hồn yêu nhau say đắm. Đọc những bài thơ tình nồng thắm của thi tập lòng tôi xao xuyến thương cảm cho cuộc tình lãng mạn yêu nhau bằng tâm tưởng nhưng lại gặp nhau rất muộn màn nên tôi đã làm một bài thơ: “Tình Chỉ Là Mơ” để chia sẻ hồn thơ của thi sĩ. 

Từ ngàn xưa Thơ là ngôn ngữ thật thà của con tim nên tác giả không thể che dấu được khi diễn tả nỗi lòng của mình. Ở đây, trong trang thơ những con chữ đã bộc bạch lời của kẻ lỡ vướng vào lưới tình tình nên trăn trở viết thành những vần thơ. Thi sĩ và nàng thơ cả hai tâm hồn đầy lãng mạn yêu nhau qua thơ nên lạc vào cõi tình oan trái vì hai người đều đã có gia đình! Tôi chưa hề quen biết người trong thơ nhưng lại thương cảm cho nàng qua cách diễn đạt tài tình của thi sĩ, phải chăng nàng cũng biết làm thơ nên đã yêu thi nhân?

Vì cảm hồn thơ của thi nhân tôi đã trân trọng giới thiệu thi tập với các bạn văn nghệ ở Paris, và có nhờ vài người bạn là nhạc sĩ phổ nhạc giúp vì hiếm gặp được những bài thơ tình hay và độc đáo như thế. Nhưng thuở ấy những trận bút chiến hãi hùng trên văn đàn mà tác giả những bài thơ đó là khuôn mặt nổi trong làng thơ hải ngoại, do đó những tâm hồn đồng cảm muốn phổ nhạc cũng ngần ngại! 

Mang thi tập về nhà lòng tôi cứ bâng khuâng chẳng biết làm sao để những vần thơ hay được nương cánh nhạc bay cao lan toả đến công chúng. Nhưng có lẽ tôi đang làm một công việc thừa, thật ra bản thân một bài thơ hay, tự nó đã có giá trị lâu dài. Còn thơ được phổ nhạc là muốn đem thêm chút nghệ thuật âm thanh vào trong thơ làm nổi bật hình ảnh ý thơ đầy sắc màu tính nhạc theo nhiều giai điệu trầm bổng. 

Một bài thơ phổ thành ca khúc hoàn hảo rất khó, vì bài thơ được phổ sẽ không bị cắt những chữ làm mất hình ảnh câu, hụt ý nghĩa của tứ thơ. Nhưng đâu phải bài thơ nào cũng chuẩn luật, hoặc cũng có tính nhạc! Có những bài thơ câu chữ thừa, hoặc trùng ý ở những đoạn trên, hoặc trùng nghĩa. Do đó nhạc sĩ cần phải cắt xén câu chữ, sắp xếp lại cấu trúc giai điệu để hình nốt vút theo từng cung bậc của ngữ nghĩa thành tác phẩm. 

Những ca khúc Việt Nam được gọi là hay thường có “lời” hay “ý ca từ” đẹp như thơ. Tuy nhiên, trong số đó cũng có những bài thơ ngôn ngữ mộc mạc tứ thơ bình thường nhưng được người nhạc sĩ có tài phổ sẽ làm tăng giá trị bài thơ trở thành ca khúc hay vì nhạc sĩ đã cắt xén, ráp nối câu chữ lời thơ thành ca từ nương theo tính nhạc của bài thơ để phổ. Nhưng cũng không ít những bài thơ rất hay “bị phổ” cho lấy có, tác giả chẳng để ý đến lời thơ, ẩn ý trong thơ mà phổ quá nhanh, vội vã để thành bản nên thiếu chất nghệ thuật làm giảm giá trị bài thơ!

Trong kho tàng văn học nghệ thuật Việt Nam có nhiều nghệ sĩ nổi tiếng qua một vài bài thơ, ít ca khúc nhưng những sáng tác đó đã để cho đời những áng thơ hay những giai điệu tuyệt vời: Thi sĩ Vũ Đình Liên, Thi sĩ T.T.K.H, Thi sĩ Hữu Loan, Thi sĩ Linh Phương…, phía âm nhạc: Nhạc sĩ Đặng Thế Phong, Lê Trạch Lựu, Đoàn Chuẩn & Từ Linh, Nguyễn Văn Khánh, Lê Hoàng Long, Hiếu Nghĩa, Dzũng Chinh, Nguyễn Mỹ Ca, La Hối, Nguyễn Ánh 9 ...vv… Họ là những nhạc sĩ sáng tác thực tài mà trời đã ban cho một năng khiếu âm nhạc đặc biệt để thẩm thấu những nét độc đáo của âm thanh kết thành giai điệu đẹp. Sáng tác một ca khúc, nhạc sĩ không cần vận dụng những lý thuyết hàn lâm quá phức tạp trong âm nhạc, trời đã cho họ những ưu điểm từ trong vô thức đã có một giác quan rất bén nhạy chứa sẵn lý thuyết âm nhạc trong cảm hứng khi sáng tác. 

Đối với những nhạc sĩ đã sáng tác hàng trăm ca khúc và có nhiều bài hay thì đó là những người có tài, và tâm hồn phải thật phong phú mới làm nổi nhiều nhạc phẩm hay, nếu không chỉ là số lượng dù viết hàng trăm ca khúc. Có những thi sĩ làm hàng trăm bài thơ mà người đời cũng chẳng biết đến, hoặc chỉ nhớ vài bài. Cũng có những ca khúc nghe qua chẳng gợi lại trong lòng người thưởng thức một chút ấn tượng thì ca khúc đó sẽ bị chóng quên! Phải chăng giá trị đích thực của nghệ thuật vẫn là tâm hồn nghệ sĩ hướng về chân thiện mỹ. 

Thời gian trôi đi, người nghệ sĩ dù có bị người đời vô tình quên tên tác giả hay “cố tình quên” thì họ vẫn cống hiến cho đời những sáng tác bằng cả tâm hồn. Những tâm hồn nào hướng về nghệ thuật mà chẳng tuyệt vời?

Trong cuộc sống đầy bon chen vội vã của thế giới vật chất hôm nay, có lẽ chỉ có Tình Yêu là đáng quý, trong đó có tình lứa đôi. Khi đọc những trang thơ tình hồn tôi bỗng dạt dào cảm xúc, những tưởng nó đã chìm theo thời tuổi xanh lúc tâm hồn còn đầy hương thơm mộng mị của nhữngbài thơ tình sướt mướt!

Nhân dịp có người bạn là Nhà báo, Nhà Biên khảo GS Đặng Văn Nhâm ở Đan Mạch qua thăm Paris và ở chơi với tôi. GS Đặng Văn Nhâm là tác giả nhiều bộ sách biên khảo về Từ Điển Đan Việt, Báo Chí, Chính Trị, và Văn Học..vv…Anh còn là một họa sĩ vẽ tranh biếm họa trên các tạp chí Sài Gòn năm xưa vào cuối thập niên 50 đầu 60. GS Đặng Văn Nhâm kiến thức rất uyên bác, anh có khả năng viết trong ngày cho nhiều tờ báo với nhiều đề tài khác nhau mà vẫn giữ được chất lượng.

Chúng tôi tổ chức đêm họp bạn văn nghệ quy tụ nhiều khuôn mặt trong giới trí thức văn nghệ sĩ ở Paris. Mở đầu, một số bằng hữu đã giới thiệu những sáng tác mới của mình hoặc trình bày một đề tài văn học. Để tham gia trong chương trình tôi đem tập thơ của người bạn phương xa gởi tặng ra giới thiệu về tác phẩm, và trích đọc vài bài thơ trong thi tập. Mọi người đều lắng nghe và khen thơ hay, nhưng có lẽ ít ai hiểu những ẩn tình ngang trái của những bài thơ.

Để kết thúc phần giới thiệu về thi tập, tôi đã đọc bài thơ “Tình Chỉ Là Mơ ” viết tặng tác giả thi tập. Khi ra về, GS Đặng Văn Nhâm mới cho tôi biết chuyện tình trong thơ tác giả không vết hư cấu mà là chuyện thật! Tôi chợt nghĩ có lẽ họ đang chống nhau trên lãnh vực văn bút nên khắt khe chăng? Và Tôi tự nhủ: Ở trên đời có nhiều điều nhìn thấy cũng chưa chắc đúng, huống chi chỉ nghe đồn. Làm sao có thể hiểu hết sự bí ẩn trong tâm hồn con người, nhất là tâm hồn thi sĩ là một cõi vô tận! 

Dù được nghe chính anh Đặng Văn Nhâm nói nhưng tôi lại nghĩ, có lẽ cái nhìn của anh rất nghiêm khắc, không thơ thẩn mơ mộng như tôi! Chẳng thế mà ngòi bút của anh sắc hơn gươm đao nên dễ làm người bật máu? Cho dù anh thích giao du bằng hữu nhưng tính tình rất khó đoán nên những bạn quanh tôi đều quý trọng kiến thức uyên bác và tài năng sáng tác của anh nhưng chẳng ai dám lại gần, vẫn cảm thấy ngần ngại cây bút lành lạnh của anh! Anh rất quý tôi, xem tôi như một người em nên tặng cho tôi cây bút Mont Blanc, anh nói: “cây bút này như tấm lòng của tôi để viết những điều tử tế.”

Nhưng từ khi anh trở về thăm quê hương, vì bận rộn viết lách anh ít liên lạc với tôi! 

Ngày đó tôi chuẩn bị in thơ, tập thơ Bóng Quê được hai vợ chồng người bạn thân là thi họa sĩ Nguyễn Hữu Nhật và Nữ sĩ Nguyễn Thị Vinh ở Nauy chăm sóc, trình bày và in ấn. Nhà thơ Nguyễn Hữu Nhật cùng nhóm văn bút với người thi sĩ tặng tôi tập thơ, cả hai đều làm thơ rất hay.

Bài thơ “Tình Chỉ Là Mơ “ tôi chọn in trong thi tập với lòng yêu thơ. Tôi cũng muốn ghi lại trên sách vài bài thơ ở một giai đoạn bút chiến, dù rằng tôi không hề tham gia cuộc bút chiến. Thuở ấy tôi đứng bên ngoài những phán xét, tranh chấp của bằng hữu về nhau, nên tôn trọng những suy tư, khoảng riêng của mỗi người. Khi tập thơ được in xong, các bạn vì cảm mến tôi nên đã giới thiệu ở Paris và khắp nơi. Ngày ra mắt sách tôi có gởi thơ mời GS Đặng Văn Nhâm nhưng vì ở xa xa nên không qua dự được, tôi gởi sách tặng, nhận được anh gọi phôn chúc mừng.

Thuở ấy tôi đứng giữa trận bút chiến, chọn lựa một thái độ đứng giữa đúng nghĩa là không nghiêng ngả quả thật rất khó khăn! Tôi đã ngưng gởi bài cộng tác với các báo nhiều năm để tránh bị hiểu lầm phe phái. Biết bao bạn văn của tôi ở hai phía đã phải tạm gác bút bị vướng mực vì ngộ nhận!Tâm hồn tôi lúc đó chỉ hướng về quê hương và chân thiện mỹ nên không để ý đến trận bút chiến. Họ đều là các bạn của tôi, chỉ vì quan niệm muốn bảo vệ giá trị đích thực của một nhà văn mà họ tiến ra tuyến đầu xung khắc nhau kịch liệt! Thuở đó, bên nào cũng mạnh cũng tài giỏi và sắc bén như nhau, tôi ở giữa hai làn đạn nên chỉ biết thở dài sau đó lánh xa chốn tranh chấp. Tôi đến với các bạn bằng một trái tim chân tình, có lẽ thế sau bao năm dù đời có nhiều thay đổi, bằng hữu cũ có người mất người còn nhưng tình bạn xưa vẫn khắn khít còn mãi đến hôm nay.

Gần hai mươi năm sau trong một lần họp bạn văn nghệ ở Paris, có người yêu cầu tôi đọc bài thơ cũ, để đẹp lòng người bạn tôi đã đọc. Khán phòng ấm cúng, yên lặng vì sự tôn trọng nhau bỗng có một giọng trầm buồn của một nhà thơ, nhà biên khảo nổi tiếng có mặt hôm đó, anh chậm rãi kể lại một câu chuyện buồn, cho biết bài thơ này đã từ lâu làm anh xúc động vì người đàn bà trong thơ có một thời là chị dâu của anh. Đó là một người rất yêu thơ văn nên thích sống bằng mộng! Thực tế ngoài đời họ chỉ là đôi bạn ngưỡng mộ nhau qua thơ văn. Trên đời có cái gì tồn tại mãi chẳng tàn phai theo thời gian? Cuộc tình nào rồi cũng phải qua đi nhưng tình thơ vẫn còn đọng lại trang sách. Dù hư cấu hay chuyện thật thì sáng tác của thi nhân vẫn góp cho đời những những vần thơ hay, áng thơ đẹp làm xao xuyến lòng. Ngàn năm sau những người yêu thơ đọc lại trang thơ cũ có ai thương cảm nỗi lòng thi nhân? 

Người thi sĩ ngày đó nay tóc đã bạc phơ, cuôc tình trong thơ năm xưa đã bay theo gió. Nhưng tình yêu vẫn là nguồn cảm hứng bất tận của người làm thơ, đó còn là nơi chỗ trú ngụ để tâm hồn thi nhân bay bổng vào cõi diễm tuyệt trước khi là phu du. Những vần thơ say đắm tình vẫn cô đơn nằm trên trang sách, cho dù nhà thơ có muốn quên nàng thơ nhưng hồn thi nhân vẫn nhớ mãi nụ cười của người tình năm đó? Những mối tình lứa đôi dù dang dở hay trọn vẹn thì vẫn giúp cho thi nhân có thêm nguồn cảm hứng dệt cho đời những áng thơ tình muôn sắc. 

Chỉ Là Mơ

Thơ thẩn vì đóa hoa* thiếu nắng

Khép mi cho lòng đỡ ngất ngây*

Bỗng dưng ta thấy đời im lặng

Như mất nửa hồn theo áng mây!

nếu lỡ đã say mà quên lối ?

Thì đành ôm chút mộng hờ thôi.

Tình chỉ là mơ sao bối rối ?

Quay đi …hồn vướng mãi nụ cười.!

Đỗ Bình

Ngày cuối năm Paris 2012

* Ghi Chú:

Hoa: Nàng thơ

Mây: Thi sĩ

GS Đặng Văn Nhâm qua đời 2017

Thi, Họa sĩ Nguyễn Hữu Nhật qua đời 2014 

Nữ sĩ Nguyễn Thị Vinh người cuối cùng của Nhóm Tự Lực Văn Đoàn, qua đời 8.1. 2020