Bàn Tay

Thượng Đế sinh ra muôn loài, thiên hình, vạn trạng, thì chắc Ngài là một khoa học gia đại tài, có óc tưởng tượng vô cùng phong phú. Con người chẳng hạn là một thực thể hoàn hảo, nhưng cũng đầy bí hiểm, nên từ bao nhiêu thế kỷ nay, các nhà bác học dầy công nghiên cứu, mà vẫn chưa thấu đáo được. Cái ruột dư dùng để làm gì? Bao nhiêu người đã chết vì nó; nhưng ai thoát khỏi lưỡi hái của tử thần, không có nó, vẫn sống phây phây...Nhiều cơ quan, bàn tay chẳng hạn, có nhiệm vụ rõ ràng, tối cần thiết, không có nó không được, mà đôi khi, ta lại thấy nó thừa thãi một cách vô duyên, không biết để ở đâu, chỉ muốn vứt đi cho rảnh, như lúc ta phải trình diện trước ông, bà nhạc tương lai...Và bài này Bát Sách nói về bàn tay.

Về hình thể, bàn tay nào cũng có 5 ngón, nhưng đẹp, xấu khác nhau một trời một vực... Có những bàn tay búp măng ngón nhỏ và dài, da mềm mại trắng muốt: Đó là tay của các tiểu thư con nhà giàu, của các nghệ sĩ. Có những bàn tay vừa ngắn, vừa thô, ngón mập thù lù, da chai sần, nứt nẻ: Đó là tay chuối mắn của những người lao động. Tay người già, da nhăn nhúm, nám đen, gân xanh nổi chằng chịt.

Nhìn bàn tay, ta có thể đoán bệnh theo sách vở y khoa:

Các ngón tay biến dạng, xiêu vẹo, co quắp, đó là bệnh thấp khớp.

Bắp thịt bị teo, chỉ còn da, xương với gân, đó là bệnh cùi.

Lòng bàn tay bị co rút (contracture de Dupuytren), xung quanh ửng đỏ (Érythème palmaire), đó là bệnh chai gan. Tay đổ mồ hôi, lúc nào cũng ướt nhẹp, đó là dễ bị xúc động, thiếu cân bằng, hoặc tuyến giáp trạng hoạt động quá mạnh.

Bàn tay có một đường chỉ duy nhất là bệnh mongolisme. Chỉ tay thường có 3 đường chính là Sinh đạo, Trí đạo và Tâm đạo. Sinh đạo dài thì sống lâu, Sinh đạo ngắn thì chết yểu. Trí đạo rõ và tươi thì thông minh, Trí đạo mờ và nhạt thì đần độn. Tâm đạo thẳng thì hạnh phúc, Tâm đạo có nhánh chằng chịt thì tình duyên lận đận...Bàn tay khoẻ mạnh, ấm áp, bắt tay chặt chẽ là người thành thật, dồi dào sinh lực. Bàn tay mềm xèo, nhão nhoẹt, bắt tay hờ hững là người yếu đuối, thiếu chân thành...Tuy nhiên, quý vị cũng phải coi chừng, vì có nhiều kẻ rất xảo quyệt, mà khi bông-xua, lại xiết tay kẻ đối diện kêu lụp сụp.

Cưới vợ, người ta nói là “Xin bàn tay”. Khi xin, ai cũng đặt biết bao kỳ vọng. Lúc được rồi, bàn tay thường đổi tính, kỳ vọng biến thành ảo vọng. Ngày xưa, có người được bàn tay mà vẫn phòng không chiếc bóng: Đó là Kinh Kha thời Chiến quốc. Lúc nước Yên sắp mất, Thái tử Đan muốn nhờ Kinh Kha đi hành thích vua Tần nên hết lòng chiêu đãi. Một hôm, trong bữa tiệc, thấy người thị nữ hầu rượu có đôi bàn tay đẹp, Kinh Kha khen ngợi, thì ngày hôm sau, Kha nhận được hai bàn tay nàng, đựng trong hộp vàng, do Đan gửi tặng. Ông Thái tử này vừa độc ác, vừa vô duyên. Phải chi ông tặng nguyên người đẹp thì biết đâu Kha chả phấn chấn tinh thần mà thành công trong sứ mạng.

Công dụng của bàn tay thì ai cũng biết: ăn, uống, cào, cấu, gãi, khều, nắn, bóp, sờ mó, mân mê, mò mẫm, rị mọ... Khi thương thì bàn tay ve vuốt, vỗ về rất nhẹ nhàng, êm ái, mê ly, khi giận thì cho một cái tát nẩy lửa hay một quả đấm thôi sơn. Mỗi ngón tay lại có công dụng khác nhau.

Ngón cái, nhờ vị trí đối diện với các ngón khác, có nhiệm vụ quan trọng nhất, giúp ta cầm nắm, hoạt động dễ dàng và chính xác. Mất ngón cái, hiệu năng của bàn tay bị giảm cỡ 95%. Đó là tiêu chuẩn chắc chắn để được hoãn dịch vì lý do sức khoẻ, do đó, các chuyên viên trốn quân dịch ngày xưa ở Việt Nam, đôi khi hy sinh cắt béng nó đi để được ở nhà yên ổn làm ăn. Đó là mấy anh khờ, nghe thầy cò xúi dại: Tuy không phải đi lính, nhưng bàn tay mặt hầu như vô dụng. Ngón cái còn để cho các đấng hài nhi bú một cách say xưa. Các đấng này, vì thiếu vú mẹ hay núm vú cao su, đành phải bú đại ngón tay cho đỡ thèm. Vì thiếu bú từ bé, nên khi trưởng thành, các đấng này bị ảnh hưởng trầm trọng: Đàn ông xoay ra hút thuốc lá, còn đàn bà làm gì thì Bát Sách không dám nói, sợ bị mắng là kỳ thị và kém tao nhã.

Ngón thứ hai là ngón trỏ. Ngón này dùng để chỉ đường, chỉ những thứ mình muốn, chỉ trỏ thiên hạ, thọc cù lét... Các bà nhà quê miền Bắc ngày xưa, khi mất gà, thì vừa chửi vừa dùng ngón này để xỉa xói, bới móc tam đại kẻ cắp...Người giỏi võ như Đoàn Nam Đế thì dùng ngón này để xuất chiêu Nhất dương chỉ. Thời chiến tranh Việt Nam, ngón này tối quan trọng, cần thiết cho việc bóp cò, bắn súng. Cụt ngón trỏ mặt đương nhiên được hoãn dịch nên nhiều anh dùng nó làm vật hy sinh. Thà cụt ngón trỏ còn hơn ra trận, bị chết hay cụt tay, lủng ruột. Mấy anh này thuộc loại khôn, hay may mắn được thầy cò sáng dạ, có lương tâm, vì mất ngón trỏ, mấy ngón kia có thể tạm thay, bàn tay không bị mất hiệu năng hoàn toàn.

Ngón trỏ được người Tàu gọi là Thực chỉ, do truyện nước Trịnh thời Xuân Thu. Lúc đó vua Trịnh là Linh công có em là Công tử Tống. Ông này có ngón trỏ rất đặc biệt, khi nào sắp được ăn món nào quy hiếm thì nó giựt liên hồi. “Thực chỉ đại động”. Một hôm thấy ngón tay trỏ dụt dựt, công tử Tống vào triều thì nghe Linh công cho làm món thịt giải để đãi quần thần. Công tử Tống hớn hở, vì ngón tay ứng nghiệm. Linh công biết chuyện, muốn trêu Tống, bèn dặn nội thị giả bộ thiếu thịt để Tống không có phần. Tống vừa thẹn vừa giận, liền đưa tay vào bát của vua, chộp một miếng mà ăn, để bị vua kết tội khi quân, đem xử trảm. Ngón tay giữa dùng để làm chi, Bát Sách không dám nói thẳng, sợ bị chê thô tục, đành phải dùng cách ẩn dụ: Ở Canada, khi lái xe, nếu mình chạy ẩu thì thế nào cũng có đứa cố vượt qua mặt, đưa bàn tay nắm chặt, trừ ngón giữa, thò qua cửa sổ, nhấp lên nhấp xuống mấy cái. Nó chửi mình đấy, quý vị ạ.

Ở Việt Nam, thời quân chủ, vua nào cũng có thái giám hầu cận bên mình. Một ông vua tò mò, muốn biết về chuyện phòng the của đệ tử, nhưng ngại ngùng khó mở miệng, bèn giả bộ cà kê, rồi hỏi: “Làm sương cho sáo?” (nói lái) thì được trả lời: “Muôn tâu Bệ hạ, thần may ngón tóc”. Ấy, đại khái, công dụng của ngón tay giữa là như thế vậy. Quý vị rành sáu câu hơn Bát Sách, chắc đã hiểu cả rồi.

Ngón thứ tư, ngón đeo nhẫn, chỉ có công dụng duy nhất là để đeo nhẫn mà thôi. Khi tròng nhẫn vào ngón tay, ta cũng đồng thời tròng một cái thòng lọng vào cổ. Cái nhẫn thường lỏng, trừ phi chúng ta mập ra quá độ, vì được tẩm bổ, cho ăn cao lương mỹ vị, chứ cái thòng lọng thì dù chúng ta có ốm o gầy mòn, nó cũng cứ từ từ mà xiết chặt, không thở, không nói được. Cái nhẫn bị lột ra thì đồng thời, con cái, nhà cửa, xe cộ, tiền bạc cũng bị lột theo rất ngọt.

Ngón út hầu như vô dụng, chỉ để ngoáy tai, ngoáy mũi, nhưng những hành động này, nếu xẩy ra ở trước công chúng, thì lại bị chê là không quý phái...

Tay đã được Phạm Duy đưa vào nhạc. Theo ông, chúng ta ra đời và lìa đời, đều phải tiếp xúc với bàn tay: “Bàn tay đưa anh ra khỏi lòng người” và “Lạnh lùng, tay khép làn mi.”

Tay cũng đã đi vào văn học sử, nhưng là văn học bình dân, phong dao, tục ngữ:

Tay biết học hỏi, biết phát triển khả năng, dù tốt hay xấu: 

Trăm hay không bằng tay quen

Ăn cắp quen tay, ngủ ngày quen mắt.

Tay giúp người ta sinh sống “tay làm hàm nhai”, nhưng tham ăn tục uống quá “tay đĩa, tay chén” thì bị chê cười.

Các bà nội trợ đảm đang thường quán xuyến việc nhà: “tay xách, nách mang” hoặc “tay chèo, tay lái”, nhưng hay cậy công giành lấy chủ quyền để thành “tay hòm chìa khoá”. Tây nó gọi là mặc quần xà lỏn (Porter la culotte). Người thiếu nữ, khi còn độc thân, thường lo sợ cho tương lai:

Thân em như tấm lụa đào,

Phất phơ trước gió biết vào tay ai...?

Nhưng có chồng rồi, chỉ ít lâu sau, là nheo nhóc “tay bồng, tay mang” ngay.Viết về bàn tay như vậy cũng đã khá dài, nhưng chắc rằng còn thiếu, chỉ tại cái ông Chủ nhiệm, giục bài như giục tà, đâu có thì giờ mà nghĩ. Đưa bài chậm một chút là ông rên la như chết đến nơi, đúng kiểu “Quan huyện đứt tay” -

Bát Sách