Thánh Tổ Hải Quân

Lâm chung di chúc

Tích Triệu Vũ lập quốc, Hán đế gia binh, tiểu dân thanh dã. Đại quân xuất Liêm Khâm, kích Trường Sa, đoản binh phúc hậu. Thử nhất thời dã. Đinh Lê chi thế, bạt đắc hiền lương. Nam địa tân cường, Bắc phương bì nhược, thượng hạ đồng dục, dân tâm bất ly, trúc Binh-lỗ thành nhi phá Tống quân. Thử nhất thời nhĩ. Lý đế khai cơ, Tống xâm địa giới, dụng Lý Thường Kiệt công Khâm, Liêm, luỹ chí Mai Lĩnh, hữu kỳ thế dã.

Tạc giả Toa Đô, Ô Mã Nhi tứ diện bao vi, quân thần đồng tâm, huynh đệ hoà mục, quốc gia tịnh lực, bỉ tự tựu cầm, thiên sử nhiên dã.

Đại khái bỉ thị thường trận, ngã thị đoản binh, dĩ đoản chế trường, binh pháp chi thường dã. Kỳ kiến bỉ quân biến chí, như hoả như phong, kỳ thế dị chế. Nhược dụng tàm thực, hoãn hành, bất vụ dân tài, bất cầu tốc thắng, tắc bạt dụng lương tướng, quan kỳ quyền biến, như vi kỳ nhiên, tuỳ thời chế nghi; thu đắc phụ tử chi binh, thuỷ khả dung dã. Thả khoan dân lực dĩ vi thâm căn cố đế chi kế, thử thủ quốc chi thượng sách dã.

Hưng Đạo Đại Vương 

***

Bản dịch của Huệ Chi

Xưa kia, Triệu Vũ Đế dựng nước, vua Hán đem quân sang đánh, dân chúng bèn làm kế "vườn không nhà trống". Rồi đại binh kéo sang châu Liêm, châu Khâm đánh vào Trường Sa, đoản binh thì tập kích phía sau. Đó là một thời. Đời Đinh, Lê, đề bạt được bậc hiền tài, cõi Nam vừa hùng cường lên mà phương Bắc thì đang mỏi mệt suy yếu. Trên dưới cùng ý nguyện, lòng dân không chia lìa, xây thành Bình Lỗ mà phá được quân Tống. Đó lại là một thời. Nhà Lý vừa mở mang cơ nghiệp, quân Tống đã xâm phạm vào bờ cõi. Bèn dùng Lý Thường Kiệt để đánh châu Khâm, châu Liêm, mấy lần đến tận Mai Lĩnh. Ấy là có cái thế đánh được vậy.

Mới rồi Toa Đô và Ô Mã Nhi bốn mặt bao vây, nhờ vua tôi đồng lòng, anh em hoà thuận, cả nước dồn sức lại mà bọn chúng đành phải chịu trói, đó cũng là do lòng trời xui nên như vậy.

Tóm lại, giặc cậy trận dài, ta cậy binh ngắn, lấy ngắn chế dài là lẽ thường của binh pháp. Nếu thấy quân giặc đến ồ ạt như lửa to gió táp thì đó là tình thế dễ chế ngự. Nếu chúng dùng lối tằm ăn lá, hành binh dần dà, không ham của dân, không cốt thắng mau, thì phải kén dùng tướng giỏi, liệu xem quyền biến, giống như đánh cờ, phải tuỳ tình thế mà đưa nước chống cho thích hợp. Phải gây dựng được một "đội quân cha con" rồi mới có thể sử dụng được. Vả lại, khoan sức cho dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách giữ nước vậy.

***

Hưng Đạo Vương Di Ngôn Diễn Ca

Triệu vũ đế khi xưa dựng nước
Hán xua quân sang cướp nước ta
Trong thì vườn trống không nhà
Khâm, Liêm ải ngoại Trường sa đánh vào

Đoản binh thì phía sau tập kích
Đó, khởi đầu thắng địch tự kiêu
Đinh, Lê hiền nạp, tài chiêu
Cõi Nam hùng mạnh, Bắc triều suy vong

Trên lẫn dưới cùng chung một ý 
Lòng toàn dân quyết chí vững vàng
Xây thành Bình Lỗ liên hoàn
Phá tan quân Tống danh vang một thời

Rồi nhà Lý vừa khơi cơ nghiệp
Tống triều kia lại tiếp xâm lăng
Lý thường Kiệt, tướng nước nam
Khâm, Liêm, Mai lĩnh mấy lần hãm vây

Mới, Toa Đô trùng vi mấy quận
Vua tôi đồng, hòa thuận anh em
Quân dân cả nước vùng lên
Đưa tay chịu trói-giặc Nguyên cùng đường!

Nói tóm lại giặc trường, ta đoản
Ngắn chế dài tính toán cho hay
Ào ào lửa áp, gió xoay
Giặc tình dễ chống, việc nay không bàn

Nếu chúng dùng thế tằm ăn lá
Tiệm tiến loang, chẳng xá bạc tiền
Thắng mau không kể ưu tiên
Kén dùng tướng giỏi, quân chuyên đối đầu

Như đánh cờ tính sâu quyền biến
Theo thế thời mà chuyển đổi ngay
Đội quân phụ tử dựng xây
Một lòng dốc sức, giặc này tàn mau

Khoan sức dân rễ sâu bền gốc
Giữ nước nhà thượng sách là đây!

Lộc Bắc
Avril20