Tịch Dương Lâu 夕陽樓 - Lý Thương Ẩn

Nguyên tác          Dịch âm

夕陽樓                Tịch Dương Lâu 

花明柳暗繞天愁 Hoa minh liễu ám nhiễu thiên sầu, 
上盡重城更上樓 Thướng tận trùng thành cánh thướng lâu. 
欲問孤鴻向何處 Dục vấn cô hồng hướng hà xứ, 
不知身世自悠悠 Bất tri thân thế tự du du (còn đọc là dâu dâu). 

Lý Thương Ẩn

***

Chú giải Nguyên chú: "Tại Huỳnh Dương, thị sở tri kim Toại Ninh Tiêu thị lang mục Huỳnh Dương nhật tác hĩ" 在熒陽，是所知今遂寧簫侍郞牧熒陽日作矣 (Ở Huỳnh Dương, làm hôm Tiêu thị lang là người từng quen biết nhau ở Toại Ninh đi làm quan ở Huỳnh Dương). Huỳnh Dương nay ở tây nam huyện Thành Cao, tỉnh Hà Nam. Toại Ninh là trị sở Toại Châu, nay ở huyện toại Ninh, tỉnh Tứ Xuyên. Tiêu thị lang tức Tiêu Hoán. Sách "Cựu Đường thư, Văn Tông kỷ" chép: "Năm Đại Hoà thứ 7, Cấp sự trung Tiêu Hoán làm thứ sử Trịnh Châu, rồi vào làm Hình bộ thị lang. Tháng sáu năm Đại Hoà thứ 9, bị biếm làm thứ sử Toại Châu". Lầu Tịch dương xây dựng lúc Tiêu Hoán làm thứ sử Trịnh Châu. Lúc Tiêu làm quan ở Trịnh Châu, nhà thơ và ông kết bạn nhau, được Tiêu tri ngộ, nên tự chú là "sở tri". Bài thơ được làm vào mùa thu năm thứ 9 của niên hiệu Đại Hoà (835) sau khi Tiêu Hoán bị biếm ra Toại Châu. Phùng Hạo nói: "Nỗi tự thương mình, thương họ Tiêu đều nằm trong lời thơ đó, đau xót đến nhập thần." (Ngọc Khê Sinh thi tập tiên chú). Tịch Dương lâu là ngôi lầu nổi tiếng ngang hàng với Hoàng Hạc lâu 黃鶴樓, Nhạc Dương lâu 岳陽樓, Quán Tước lâu 鸛雀樓,... được các thi nhân đến thăm và đề thơ. 

Minh: sáng. Trong câu này viết tắt cụm từ u-minh (u tối, mờ ảo). 

Dịch thơ 

Lầu Tịch Dương 

Hoa mờ liễu ám một trời sầu 
Leo hết tầng thành khắp mọi lầu 
Muốn hỏi chim hồng tới đâu vậy? 
Chẳng hay thân thế của ta đâu? 

Con Cò

***

Nguyên Tác: 夕陽樓 - 李商隱 花明柳暗繞天愁 上盡重城更上樓 欲問孤鴻向何處 

Phiên Âm: Tịch Dương Lâu - Lý Thương Ẩn Hoa minh liễu ám nhiễu thiên sầu Thướng tận trọng thành cánh thướng lâu Dục vấn cô hồng hướng hà xử 

不知身世自悠悠 Bất tri thân thế tự du du. 

Ghi Chú: 

Tịch Dương lâu ở Trịnh Châu xưa 旧郑州, xây từ thời Bắc Ngụy 北魏 (386-534), là một trong tám ngôi lầu nổi tiếng của Trung Hoa thời Đường Tống, ngang hàng với Hoàng Hạc lâu 黃鶴樓, Quán Tước lâu 鸛雀樓, Nhạc Dương lâu 岳陽樓,... được các thi nhân đến thăm và đề thơ. 

Bài thơ này được LTA làm tại Tịch Dương lâu để nhớ bạn là Tiêu Hoán, lúc đó đã bị biếm đi Toại Châu coi ngựa 貶遂州司馬. Nguyên chú: “Tại Huỳnh Dương, thị sở tri kim Toại Ninh Tiêu thị lang mục Huỳnh Dương nhật tác hĩ” 在熒陽，是所知今遂寧簫侍郞牧熒陽日作矣 (Ở Huỳnh Dương, tại đây Tịch Dương lâu làm hôm nay để nhớ Tiêu thị lang Huỳnh Dương là người từng quen biết ở Toại Ninh). Có nơi cho Tiêu Hoán là người xây dựng Tịch Dương lâu lúc còn làm thứ sử Trịnh Châu??? 

Huỳnh Dương: nay là thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam. 

Hoa minh: tháng chín, hoa héo tàn. Chỉ hoa cúc nở và rực rỡ. 

Liễu ám: liễu mùa thu xanh thậm nhìn u ám. 

Nhiễu thiên sầu: u sầu tuần hoàn định kỳ. Trời thu có nỗi buồn mùa thu. 

Trọng thành: là thành lâu cao, chỉ Tịch Dương lâu. 

Hồng: là hồng hộc 鴻鵠 (thiên nga Cygnus olor) hay hồng nhạn 鴻雁 (Anser cygnoides). Hình như thiên nga không bay xa như hồng nhạn, nên câu hỏi về phương hướng đi đặt ra với hồng nhạn là thích hợp. 

Dịch Nghĩa: 

Lầu Tịch Dương 

Hoa sáng, liễu mờ, cả bầu trời bị u buồn vây quanh, 

Leo hết các tầng lầu của tháp, cuối cùng cũng tới lầu cao nhất. 

Xin hỏi con chim hồng cô đơn kia đang bay về đâu? 

Cũng như ta chẳng biết thân phận ra sao trong cõi bao la dằng dặc buồn. 

Dịch Thơ: 

Lầu Tịch Dương 

Hoa héo liễu mờ trời đất sầu 

Leo lên tháp Tịch hết tầng lầu 

Phương nào hồng nhạn xin cho hỏi 

Thân phận ta đây sẽ đến đâu. 

Sunset Palace by Li Shang Yin 

Flowers are bright, willows are dark, sky and earth are covered with sadness 

Going up the tall tower, the last floor is reached 

Lonely wild goose, which direction are you heading? 

Likewise my future in this vast world is uncertain.

Phí Minh Tâm

***

Lầu Tịch Dương

Liễu mờ hoa héo trời sầu
Leo lên tháp Tịch chạm lầu tầng cao
Nhạn hồng cô quạnh về đâu?
Như ta chẳng biết ra sao cõi này

Kim Oanh