(Từ)
Ôn Đình Quân (溫庭筠, 812-870), vốn tên Kỳ (岐), tự Phi Khanh (飛卿); là nhà thơ, và là nhà làm từ Trung Quốc thời Vãn Đường.
Ôn Đình Quân là người đất Kỳ, phủ Thái Nguyên (nay là huyện Kỳ, tỉnh Sơn Tây), là cháu nội của Ôn Ngạn Bác, tể tướng triều Đường Cao Tông.
Ông thông minh, giỏi văn thơ, âm nhạc; nhưng dung mạo xấu xí và có tính phóng đãng. Ông “thường cùng bọn con em vô lại các nhà quý tộc ra vào nơi ca lâu, rượu chè, bài bạc, say đắm nữ sắc, vì thế bị các sĩ đại phu đương thời khinh rẻ, suốt đời không đỗ được tiến sĩ”.
Có một thời, ông hay lui tới nhà quan tướng quốc Lệnh Hồ Đào (con Lệnh Hồ Sở), nhưng sau vì việc riêng, Hồ Đào đâm ra ghét ông.
Đến khi người ông quen là Từ Thương đi trấn giữ Tương Dương, ông được theo làm tuần quan, nhưng rồi vì bất đắc chí, ông xin thôi chức để sống đời phiêu lãng.
Mãi đến khi tuổi đã cao, đời vua Đường Tuyên Tông, ông mới nhận làm chức úy ở Phương Thành, rồi đổi sang huyện Tùy. Năm 866, ông được cử làm chủ thí, cuối cùng Quốc tử trợ giáo. Sau, ông lại bỏ chức, từ giã kinh thành Trường An, đi lưu lạc giang hồ cho đến khi mất.
Trước đây, người ta thường coi Lý Thương Ẩn và Ôn Đình Quân là hai nhà thơ cùng một phái, và gọi là “Ôn Lý”. Song, theo các nhà nghiên cứu văn học gần đây, thì gọi như thế có phần không chính xác, vì phong cách nghệ thuật của hai ông rất khác nhau. Về thành tựu thơ ca, Ôn Đình Quân còn kém xa Lý Thương Ẩn, vì thơ ông có phần “phù phiếm, nông cạn, thiếu những tình cảm chân thành”; nhưng nói về từ thì ông có nhiều bài rất đặc sắc. Từ của Ôn Đình Quân hiện còn hơn 70 bài trong Kim thuyên tập, nội dung hầu như đều viết về phụ nữ, về những mối sầu tương tư; và lấy màu sắc nồng đượm, lời lẽ hoa mỹ, tạo thành phong cách “thơm tho mềm mại, tràn ngập hương vị son phấn” của riêng ông. Phong cách này có ảnh hưởng đến các nhà làm từ đời sau, hình thành “Phái trong hoa” (Hoa gian phái) mà ông được tôn vinh là người đứng đầu.
Cho nên khi nói về từ đời Đường, học giả Nguyễn Hiến Lê cũng đã có lời khen ngợi từ của ông như sau:
Từ Ôn Đình Quân rất diễm lệ, lại sáng tác được nhiều điệu mới, ảnh hưởng đến đời sau rất nhiều. Ông đứng đầu trong nhóm từ gia có tác phẩm chép trong bộ “Hoa gian tập”. Ông chiếm một địa vị đặc biệt ở giữa cái thời thơ suy mà từ thịnh.
Tác phẩm của ông có Hán Nam chân cảo và Ác Lan tập, song đều tán lạc không còn nhiều.
(Trích trong Thi Viện)
Nguyên tác Dịch âm
夢江南其一 Mộng Giang Nam kỳ 1
千萬恨 Thiên vạn hận,
恨極在天涯 Hận cực tại thiên nhai.
山月不知心裡事 Sơn nguyệt bất tri tâm lý sự,
水風空落眼前花 Thuỷ phong không lạc nhãn tiền hoa.
搖曳碧雲斜 Dao duệ bích vân tà.
Chú giải
空 không: hư không; hư ảo, trống rỗng, (từ của nhà Phật)
水風空 thủy phong không: nước và gió hư ảo, trống rỗng
搖曳 dao duệ: lôi, kéo, dắt đi xa.
Dịch từ
Mộng Giang Nam kỳ 1
Ngàn vạn hận,
Hận thấu tận chân trời.
Trăng núi biết gì tâm lý nhỉ,
Nước mây hư ảo trước hoa rơi.
Mây xanh trôi lả lơi.
Lời bàn
Bài từ theo điệu Mộng Giang Nam kỳ 1. Đây là kỳ 1 trong một cụm hai bài từ tả tâm trạng của một kẻ thất tình ngóng người yêu biệt tăm. Bài có 5 câu; ngôn từ lãng mạn và ai oán.
Hai câu đầu nói mình có hàng ngàn nỗi hận tình sâu đậm; trọng tâm của bài từ nằm trong 3 câu cuối nói rằng trăng, núi, nước, gió là những vật vô tri, không biết gì về tâm lý con người, nhìn hoa rơi mà lòng trống rỗng!
Con Cò
***
Mộng Giang Nam.
Ngàn vạn oán,
Oán giận tới chân trời.
Trăng núi chẳng hay trong dạ nát,
Gió mưa nào thấu trước hoa rơi.
Mây biếc mãi xa vời.
Mỹ Ngọc phỏng dịch.
Mar. 8/2025.
***
Mộng Giang Nam
Đu thương đếm đến vạn lần
Buồn phiền áo não tràn lan chân trời
Trăng sáng núi non cao vời
Gió mưa hư ảo để rơi hoa tàn
Mây xanh hờ hững trên ngàn
Nào đâu thấu hiểu mênh mang nỗi sầu
Thanh Vân
***
Nhớ Giang Nam
Ngàn thống khổ
Khổ vút ngút trời cao
Trăng núi nào hay lòng oán hận
Gió sông áo não lá hoa xao
Mây biếc nổi, trời chao
Kiều Mộng Hà
March.10.2025
***
Mộng Giang Nam kỳ 1
Muôn Vạn Hận
Hận thấu tận chân trời
Trăng núi chẳng biết gì tâm lý
Gió mưa mờ hoa rụng nhãn tiền
Đung đưa mây biếc nghiêng!
Muôn vạn hận thấu chân trời
Núi trăng nào biết lòng người ra sao
Gió mưa hoa rụng mắt sầu
Mây xanh lay động trời cao, ráng chiều
Lộc Bắc
***
Góp Ý Cho Bài Mộng Giang Nam Kỳ 1, Kỳ 1 Của Ôn Đình Quân.
Bài từ này ngắn, BS rất thích. Theo ý BS, cái tựa là tên một điệu từ, điệu ỨC GIANG NAM thì có lẽ hợp lý hơn.
Lại một bài rất lãng mạn: thiếu phụ thương nhớ người yêu xa tận ven trời, các vật vô tri như trăng và núi đâu hiểu được lòng nàng. Gió mưa chẳng rụng được mấy bông hoa trước mắt, chỉ lay động đám mây biếc bay la đà, ( thiếp vẫn còn đây, nhưng lòng vô cùng dao động, tựa đám mây bị cuốn bay đi ).
*Cực : Cái xà nhà. Ngôi vua ( đăng cực ). Xa xôi. Đầu địa cầu ( nam cực).
Ở đây là hết, đến, tận, như cực đoan, cực mục…
*Không : trống không, không có gì, hết sạch, uổng công. Không ngôn là lời nói xuông, nói hão. Chữ nhà Phật.
*Chữ đầu câu chót, viết với bộ thủ, Thi Viện, anh Tâm phiên âm là DAO, theo Nguyễn Tôn Nhan, đó là chữ DIÊU, là lay động, lắc lư, không an ổn. Diêu lạc là điêu tàn, rơi rụng.
*Duệ là kéo, dắt, mỏi mệt..
*Tà là nghiêng, lệch.
Mộng Giang Nam hay Ức Giang Nam Kỳ 1
Theo điệu từ:
Ngàn Vạn Hận
Hận đến tận ven trời,
Trăng núi biết đâu lòng khổ não,
Nước gió nào rơi mấy cánh hoa,
Lay mây biếc la đà…
Theo lục bát:
Vạn ngàn mối hận chơi vơi,
Hận kia tới tận ven trời chửa xong,
Núi trăng nào hiểu nỗi lòng,
Gió mưa chẳng rụng mấy bông trước nhà,
Chỉ lay mây biếc la đà…
Bát Sách.
(Ngày 10/03/2025)
***
Mộng Giang Nam Kỳ 1 - Ôn Đình Quân
夢江南其一 - 溫庭筠
Bài từ này có tựa nguyên thủy là Mộng Giang Nam 夢江南 đăng trong sách thời Đường. Các sách thời Minh Thanh đổi tựa là Ức Giang Nam 憶江南, nên chỉ có từ phổ dưới tựa này. Điển hình là bài Ức Giang Nam của Bạch Cư Dị. Bài có 27 chữ, 5 câu, ngắn dài khác nhau, câu 2, 4 và 5 vần bằng, có mộc bản trong các sách:
Ngự Định Toàn Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御定全唐詩-清-聖祖玄燁
Hoa Thảo ? Biên - Minh - Trần Diệu Văn 花草稡編-明-陳耀文
Hoa Gian Tập - Đường -（ Hậu Thục ） Triệu Sùng Tộ 花間集-唐-（後蜀）趙崇祚
Dịch nghĩa:
Ức Giang Nam Nhớ Giang Nam
Thiên vạn hận Ngàn vạn điều buồn phiền
Hận cực tại thiên nhai Điều phiền muộn nhất đang ở chân trời
Sơn nguyệt bất tri tâm lý sự Trăng sáng trên núi không thấu rõ lòng ta
Thủy phong không lạc nhãn tiền hoa Mưa gió hư ảo làm lá rơi trước mắt
Dao duệ bích vân tà Những đám mây xanh đung đưa trên bầu trời.
Người phụ nữ cô đơn dưới ánh trăng, đau khổ nhớ người yêu đang ở tận chân trời. Trong trăm ngàn điều phiền muộn, điều buồn nhất là người ở phương xa không trở về. Trăng trên núi không hiểu lòng nàng. Mưa gió làm hoa rơi rụng trước mắt nàng. Mây xanh cứ đung đưa trên bầu trời, không biết về nỗi buồn của nàng. Điều làm nàng buồn phiền hơn nữa là thiên nhiên hờ hững không quan tâm đến lo lắng ưu tư của nàng.
Phí Minh Tâm
***
Ý kiến về:
Dung nhan Ôn Đình Quân.
Các hình Ôn Đình Quân thường thấy trên internet vẽ một người thanh tao, đẹp trai, hay trang nghiêm. Các trang Wikipedia tiếng Việt, Anh, Pháp không nói đến nhưng trang 温庭筠 - zh.Wikipedia bảo rằng người đồng thời gọi thi nhân thường lui tới chốn bình khang này là Ôn Chung Quỳ vì tướng tá xấu xí:
由於形貌奇醜 ，因號“溫鍾馗”。do ư hình mạo kì xú, nhân hào “Ôn Chung Quỳ”。
và dẫn chứng bằng những gì Tôn Quang Hiến (孫光憲), văn nhân tk 10 thời Ngũ Hồ-Thập Quốc, viết trong cuốn Bắc Mộng Tỏa Ngôn (北夢瑣言) mà người thời sau hay dùng để bổ túc sử liệu thời NHTQ và Tống. Theo huyền thoại, Chung Quỳ là người đồng thời với (tiên) Lữ Đồng Tân, đỗ trạng nguyên thời Đường Cao Tổ nhưng bị … truất bằng vì tướng tá xấu xí; Chung Quỳ đập đầu vào đá tự tử và được Diêm Vương cho làm Trảm Quỷ điều khiển 80 ngàn âm binh để … diệt quỷ. Điểm tương đồng giữa huyền thoại và sử liệu là chuyện lận đận thi cử vì thái độ, quan điểm của người cầm quyền. Dĩ nhiên các hư cấu về Chung Quỳ chỉ là huyền thoại nhưng hình như rằng các tranh vẽ Ôn Đình Quân cũng chỉ là … sản phẩm tưởng tượng.
Viết thêm:
Hì hì ... Tôi nghĩ rằng cái tên Ôn Chung Quỳ đó có thể đến từ một hư cấu do Tôn Quang Hiến sáng tác, sau khi đọc huyền thoại về Chung Quỳ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét