(Tặng Lộc Bắc)
Lời phi lộ
Giả Đảo (賈島,779-843), tự Lãng Tiên, hiệu Kiệt Thạch Sơn Nhân, người Phạm Dương, tỉnh Hà Bắc (nay thuộc ngoại ô Bắc Kinh).
Thời trẻ, thi nhiều lần không đỗ, ông đi tu tại Lạc Dương, pháp danh là Vô Bản. Sau đến kinh đô Trường An, ngụ tại chùa Thanh Long. Ở đấy, ông gặp được Hàn Dũ và nghe lời danh sĩ này hoàn tục.
Sách Tân Đường thư chép:
“ông thi nhiều lần không đỗ, đời Đường Văn Tông (ở ngôi: 826-840), có người gièm pha, bị giáng chức làm Chủ bạ Trường Giang (nay là huyện Bồng Khê, tỉnh Tứ Xuyên). Lúc đó ông đã năm mươi tuổi. Năm sáu mươi hai tuổi, ông được đổi làm Tư thương tham quân ở Phổ Châu (nay là An Nhạc, tỉnh Tứ Xuyên).
Năm 65 tuổi, ông mất ở nơi làm quan, tức Phổ Châu.
Tác phẩm của ông để lại là Trường Giang tập, gồm 10 quyển. Đa phần viết theo thể thơ ngũ ngôn luật thi và ông tỏ ra sở trường về thể loại này.
Nguyên tác Dịch âm
尋隱者不遇 Tầm Ẩn Giả Bất Ngộ
松下問童子 Tùng hạ vấn đồng tử,
言師採藥去 Ngôn* sư thái dược khứ.
只在此山中 Chỉ tại thử sơn trung,
雲深不知處 Vân thâm bất tri xứ.
Chú Giải
* 言ngôn: (trong câu này là động từ): nói. Ý của toàn hai câu 2 & 3: (đồng tử trả lời rằng) thày tôi đi hái thuốc ở trong núi kia.
Dịch nghĩa
Tìm Ẩn Sĩ Không Gặp
Dưới cây tùng hỏi thăm tiểu đồng,
(Tiểu đồng) Nói rằng “thầy đi hái thuốc,
Chỉ ở trong núi này thôi”.
(Nhưng tác giả nghĩ rằng) Mây dày như ri thì biết chỗ nào mà tìm.
Dịch thơ
Tìm Ẩn Sĩ Không Gặp
Gốc thông hỏi tiểu đồng,
Đáp: “thày đi hái thuốc,
Ở núi kia, bên trong.”
Mây dầy không tìm được
Lời bàn
Bài ngũ ngôn tứ tuyệt, thể phú, cô đọng nhất của Giả Đảo, từ ý tới lời. Ý của nó nằm gọn trong 5 chữ của đầu đề (Tìm ẩn sĩ không gặp). Lời thơ thì gói gém trong 20 chữ rất cô đọng của thể ngũ ngôn tứ tuyệt; Ẩn sĩ hay né tránh nên khó tìm lắm. Ngày nào ông cũng ẩn trong núi mà ngọn núi này luôn luôn phủ mây dầy đặc. Vậy thì hôm nay chả tìm được ông đâu; ngày mai cũng khỏi cần trở lại tìm nữa bởi vì mây trong núi lúc nào cũng dầy như thế thì biết ông ở chỗ nào mà tìm?
Dịch Quân Tả (trong tiểu sử của Giả Đảo) nói không đúng hẳn; Giả Đảo tuy cần cù, tỉ mỷ nhưng rất thực tế, chờ mà vô vọng thì không thèm chờ nữa, để thì giờ làm việc khác.
Con Cò
***
Nguyên Tác: Phiên Âm:
尋隱者不遇- 賈島 Tầm Ẩn Giả Bất Ngộ - Giả Đảo
松下問童子 Tùng hạ vấn đồng tử
言師採藥去 Ngôn sư thái dược khứ
隻在此山中 Chỉ tại thử sơn trung
雲深不知處 Vân thâm bất tri xứ
Bài thơ này trong sách Ngự Định Toàn Đương Thi Quyển 574 Giả Đảo 御定全唐詩巻574賈島 có tựa Tầm Ẩn Giả Bất Ngộ 尋隱者不遇 với dị bản là thơ của Tôn Cách Phỏng Dương Tôn Sư 孫革訪羊尊師詩. Sách cho bài thơ cùng tựa và tác giả khác là Dương Tôn Sư:
· Đường Tăng Hoằng Tú Tập - Tống – Lý Cung 唐僧弘秀集-宋-李龏
· Cổ Kim Thi San - Minh - Lý Phàn Long 古今詩刪-明-李攀龍
· Cổ Kim Thiện Tảo Tập - Minh - Thích Chánh Miễn 古今禪藻集-明-釋正勉
· Ngự Tuyển Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御選唐詩-清-聖祖玄燁
Cũng bài thơ này trong sách Ngự Định Toàn Đương Thi Quyển 473 Lý Phùng Cát 御定全唐詩巻473李逢吉 có tựa Phỏng Dương Tôn Sư 訪羊尊師 với dị bản thơ của Giả Đảo 賈島詩. Sách cùng tựa và cho tác giả khác là Giả Đảo:
· Văn Uyển Anh Hoa - Tống - Lý Phưởng 文苑英華-宋-李昉
· Đường Âm - Nguyên - Dương Sĩ Hoằng 唐音-元-楊士弘
Dịch Nghĩa:
Tầm Ẩn Giả Bất Ngộ Tìm Người Sống Ẩn Không Gặp
Tùng hạ vấn đồng tử Dưới cây tùng hỏi tiểu đồng
Ngôn sư thái dược khứ Chú nói rằng thầy đã đi hái thuốc.
Chỉ tại thử sơn trung Chỉ ở trong núi này thôi
Vân thâm bất tri xứ Nhưng mây dày đặc nên chẳng biết chỗ nào.
Dịch Thơ:
Tìm Người Sống Ẩn Không Gặp
Dưới thông hỏi tiểu đồng.
Thầy hái thuốc đàng trong,
Trên núi không đâu khác,
Mây đen khó thấy ông.
Trong truyện Kiều, Thúy Kiều có hẹn sẽ lập am rước ni sư Giác Duyên về tu. Nhưng sau khi về với gia đình, Thúy Kiều cho người trở lại tìm Giác Duyên thì bà không còn ở đó nữa. Thi hào Nguyễn Du đã khéo léo vận dụng câu trả lời của tiểu đồng trong bài Tầm Ẩn Giả Bất Ngộ của Giả Đảo để giải thích sự vắng mặt của Giác Duyên:
Sư đà hái thuốc phương xa, (câu 3231)
Mây bay, hạc lánh, biết là tìm đâu (câu 3232)
Search Recluse Person Not Meet
Under the pine tree, I asked your boy pupil
He said: My master has gone to gather medicinal herbs
He stayed only in this mountain
But the clouds are too deep to know his whereabout.
A Note Left For An Absent Ecluse by Jia Dao
Translation by Witter Bynner
When I questioned your pupil, under a pine-tree,
"My teacher," he answered, " went for herbs,
But toward which corner of the mountain,
How can I tell, through all these clouds ?"
A Note to a Recluse I Missed Out on Seeing by Jia Dao
Translation by Betty Tseng
Under pine trees I asked a pupil of your whereabouts,
Who mentioned his master has gone to gather herbs.
Somewhere in the mountain you were for certain,
Uncertain was where, among the deep cloud cover, you were.
Phí Minh Tâm
***
Cuối năm ÔC hứa viết bài tặng toàn thể thành viên thay vì lời chúc Năm Mới; đọc mãi chả thấy tên mình đâu, cũng buồn. Đến bài chót mới thấy Thầy ưu ái tặng riêng cho một bài, cũng bõ công cho mấy năm vác ngà! Xin cám ơn.
Tìm Người Sống Ẩn Không Gặp
1/
Dưới thông dò trẻ nhỏ
Thưa: hái thuốc đâu đó
Chỉ ở nơi đồi kia
Mây vần che mất ngõ!
2/
Dưới thông con trẻ hỏi thăm
Thưa rằng sư phụ đương tầm cỏ cây
Chỉ trên phía núi trước này
Hôm nay trời lạnh mây vần dấu che!
Lộc Bắc
***
Tìm Ẩn Giả Không Gặp
Dưới thông hỏi em nhỏ,
Thầy hái thuốc đâu đó,
Chỉ trong núi này thôi,
Mây dầy tìm rất khó.
Bát Sách
***
Tìm Ẩn Sĩ Không Gặp
1/
Gặp bé dưới tùng hỏi,
Thày đi hái thuốc, nói.
Bên trong núi đó thôi,
Mây đặc làm sao tới?
2/
Dưới tùng gặp hỏi han chú nhỏ,
Thưa thày đi tìm nhổ thuốc cây,
Bên trong dẫy núi này đây,
Mây mù dày đặc biết Ngài nơi nao?
Mỹ Ngọc
Feb.28/2022.
***
Hỏi Thăm Ẩn Sĩ Vắng Nhà
Dưới cội tùng, tiểu đồng thưa thốt:
Thầy con đi hái thuốc hồi lâu
Mịt mùng núi thẳm rừng sâu
Mây ngàn hạc nội biết đâu mà tìm
Yên Nhiên
***
Tìm Bạn
Then cài, cửa đóng im lìm
Lên tiếng gọi bạn vang chìm không gian
Tiếc công đường xá gian nan
Hỏi người lối xóm bạn giàn rừng sâu
Đồ Cóc
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét