Đỗ Mục 杜牧 (803-853) tự Mục Chi 牧之, hiệu Phàn Xuyên 樊川, người Vạn Niên, quận Kinh Triệu (nay là Trường An, tỉnh Thiểm Tây). Ông nội Đỗ Hựu vừa là một tể tướng giỏi về lý tài, vừa là một sử gia biên soạn sách Thông điển. Anh là Đỗ Sùng, phò mã, làm đến tiết độ sứ, rồi tể tướng. Đỗ Mục có dáng dấp thanh tú, tính thích ca nhạc, ưa phóng túng, còn nhỏ đã nổi tiếng văn tài. Khi mới lên kinh sư, được Thái học bác sĩ Ngô Vũ Lăng đưa thư văn đến cho quan chủ khảo là thị lang Thôi Uyển xem. Thôi rất kinh ngạc về bài A Phòng cung phú. Năm 828, hai mươi sáu tuổi, ông đỗ tiến sĩ, lại đỗ luôn khoa chế sách Hiền lương phương chính, được bổ chức hiệu thư lang ở Sùng văn quán, rồi ra làm đoàn luyện tuần phủ tại Giang Tây, sau đó đến Hoài Nam làm thơ ký cho tiết độ sứ Ngưu Tăng Nhụ, lại đổi về làm giám sát ngự sử tại Lạc Dương. Năm 835, ông đi chơi Hồ Châu, rồi cứ bị đổi làm thứ sử hết nơi này đến nơi khác (Hoàng Châu, Từ Châu, Mục Châu). Năm 849, ông nhờ một người bạn làm tướng quốc xin cho về thái thú Hồ Châu, sau đổi khảo công lang trung tri chế cáo, và cuối cùng làm Trung thư xá nhân. Tác phẩm có Phàn Xuyên thi tập (20 quyển), chú giải Tôn Vũ binh pháp (13 thiên, do Tào Tháo soạn).
Nguyên tác Dịch âm
宮詞其一 Cung Từ Kỳ 1
蟬翼輕綃傅體紅 Thiền dực khinh tiêu phó thể hồng,
玉膚如醉向春風 Ngọc phu như túy hướng xuân phong.
深宮鎖閉猶疑惑 Thâm cung tỏa bế do nghi hoặc,
更取丹沙試辟宮 Cánh thủ đơn sa thí tịch cung.
Dịch nghĩa
Lụa quý mỏng như cánh ve sầu ôm trọn tấm thân hồng hào
Da thịt như ngọc trắng như say như tỉnh hướng đón gió xuân
Trong cung sâu, mọi cửa đều khoá chặt, như là nghi ngờ sẽ có những tình cảm không lường
Nên phải lấy những viên đơn sa để thử xem phận lãnh cung ra sao
Dịch thơ
Bài Ca Trong Cung Kỳ 1
Lụa mỏng cánh ve phủ mỹ nhân,
Da ngọc say sưa ngóng gió xuân.
Thâm cung khóa kín còn nghi hoặc,
Vẫn lấy đơn sa xét thủ dâm? *
Con Cò
***
Bài Hát Trong Cung Kỳ 1
Cánh ve lụa trắng quấn thân ngà
Ngọc thể còn phong kín nhuỵ hoa
Cung điện ai người đang… bẻ khoá?
Sao còn chế thuốc “thủ cung sa”!!!
Kiều Mộng Hà
July.13.2024
***
Bài Ca Trong Cung Kỳ 1
Mong manh lụa mỏng phủ thân ngà,
Da ngọc chờ xuân gửi gió qua.
Ngờ vực cung sâu luôn khóa kín,
Cấm cung vẫn phải thử đan sa,
Mỹ Ngọc
July 15/2024
***
Bài Hát Trong Cung Kỳ 1
Áo lụa mỏng manh dáng ngọc ngà
Chờ vua ân sủng mây mưa sa
Thâm cung cửa đóng then gài chặt
Bột đỏ đan sa thử thách hoa?
Thanh Vân
***
Bài Ca Trong Cung Kỳ 1
Cánh ve lụa quý phủ thân hồng
Da ngọc như say đón gió đông
Khóa chặt lầu vàng chưa chắc hẳn
Đơn sa thử tiếp chốn thâm cung
Lộc Bắc
***
Góp Ý Cho Bài Cung Từ Kỳ Nhất Của Đỗ Mục.
Có một số chữ khó, và một số nghi vấn cần được giải thích.
- Thiền là con ve sầu.
- Dực là cánh.
- Tiêu, với bộ mịch là tơ, lụa, la.
- Phó là giúp.
- Thể là thân thể, hình trạng, quy chế.
- Phu là da, cũng có nghĩa là đẹp đẽ, nông cạn, to lớn.
- Do có nhiều nghĩa lắm, ở đây có nghĩa là giống như.
- Thủ là lấy, chọn (như thủ sĩ)
- Thí là dùng, thử, xét nghiệm, dò xét.
- Tịch là tội.
- Đơn sa, như anh Giám nói, là một hợp chất mầu đỏ để trang trí, kể cả nghệ thuật nữ trang, phấn sáp.
BS nghĩ rằng đơn sa giống như thủ cung sa của các nữ đồ đệ phái Nga Mi, mầu đỏ, được sư phụ chấm lên cánh tay. Nếu ai phạm giới, như Kỷ Hiểu Phù lấy Dương Tiêu thì thủ cung sa biến mất. Tại sao nó biến mất thì BS chưa bao giờ hiểu. ACE nào biết thì giảng giùm.
Dịch nghĩa::
Tấm thân hồng hào được phủ bằng lụa mỏng như cánh ve,
Làn da ngọc say mê chờ đợi nhà vua (nhưng vua không tới)
Cung sâu khóa kín như vậy mà vua còn nghi ngờ,
Nên lấy đơn sa tỏ lòng trung trinh để tránh bị đầy vào lãnh cung.
Dịch Thơ
Bài Ca Trong Cung Kỳ Nhất.
Cánh ve lụa mỏng phủ thân hồng,
Da ngọc như say đợi gió đông,
Cung sâu khóa kín còn nghi hoặc,
Lại cấy đơn sa đọa lãnh cung!
Bát Sách.
(ngày 13/07/2024)
Đỗ Mục 杜牧 Du Mu
宮詞二首 其一 Cung Từ Nhị Thủ Kỳ 1
玉膚如醉向春風 Ngọc phu như túy hướng xuân phong
深宮鎖閉猶疑惑 Thâm cung tỏa bế do nghi hoặc
更取丹沙試辟宮 Cánh thủ đan sa thí tích cung
Mộc bản trong các sách:
Vạn Thủ Đường Nhân Tuyệt Cú - Tống - Hồng Mại 萬首唐人絕句-宋-洪邁
Ngự Định Toàn Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御定全 唐詩-清-聖祖玄燁
Ghi chú:
Thiền dực: đôi cánh của một con ve sầu, thường được sử dụng như một ẩn dụ cho những vật cực kỳ nhẹ và mỏng
Khinh tiêu: lụa mỏng nhẹ
Ngọc phu: da ngọc trắng và mịn
Như túy: như say rượu
Xuân phong: làn gió ấm áp của mùa xuân, ẩn dụ cho ân sủng của vua
Thâm cung: cung điện sâu thẳm, cung điện vua chúa ngày xưa
Do nghi: hoài nghi có chuyện khác thường
Đan sa
Đan sa: một hợp chất lưu huỳnh và thủy ngân (cinnabar = mercuric sulfide = HgS), nguyên liệu chính để tinh chế thủy ngân; khoáng chất màu đỏ, dùng làm bột màu; tên một vị thuốc Bắc, còn được gọi là chu sa 朱砂; ngày xưa, nó được sử dụng như một trong những chất để chế thuốc tiên, trị “ngũ tạng bách bịnh”, nuôi dưỡng tinh thần, làm dịu tâm hồn, thông hơi thở, làm sáng mắt, diệt trừ ma quỷ…; bột đan sa còn được sử dụng trong cung điện để kiểm soát quan hệ tình dục của cung nữ (bằng cách chấm bột đỏ lên tay chân, thân thể mà không cho bôi rửa).
Đan丹: còn được phiên âm là “đơn”, nhưng không có từ “đơn sa” trong tự điển Hán Việt.
Thí: thử nghiệm
Tích cung: bảo vệ cung điện
Dịch nghĩa:
Bài Hát Trong Cung Kỳ 1
Áo lụa quý mỏng như cánh ve sầu ôm gọn những tấm thân hồng hào,
Da thịt như ngọc trắng như say hướng đón ân sủng của vua.
Trong cung, mọi cửa khóa chặt như là nghi ngờ có chuyện lạ,
Nên phải lấy bột đan sa tìm cách để bảo vệ thâm cung.
Hai câu đầu chỉ cung nữ ăn mặc mỏng manh hở hang để lôi kéo sự chú ý của vua. Câu 3 cửa cung khóa chặt vì lúc nào cũng nghi ngờ (vì làm sao tránh) có gian dâm. Còn thử dùng bột đan sa để cố bảo vệ cái hình thức trung trinh vì không có yêu thương chân thành.
Dịch thơ:
Tiếng Hát Trong Cung kỳ 1
Áo lụa mỏng manh phủ tấm thân,
Mịn màng da ngọc hướng hoàng ân.
Cửa cung khóa chặt do nghi hoặc,
Lấy bột đan sa khép nữ tần.
Song Of The Palace 1 by Du Mu
Silk robes as thin as cicadas’ wings cover beautiful pink bodies,
White pearl skins aim like drunk at attracting the emperor’s attention.
All doors of the palace are always locked because of suspicions,
Cinnabar powder is used in an attempt to protect the palace prudity.
Phí Minh Tâm
***
Góp ý:
更取丹沙試辟宮 cánh thủ đan sa thí tích cung
Vì là thơ thất ngôn tứ tuyệt, nhưng các chủ từ trong bài thơ toàn thuộc loại ẩn dụ nên khó hiểu và khó … dịch! Hai câu đầu tả trang phục và nhan sắc của người cung nữ, và câu 蟬翼輕綃=thiền dực khinh tiêu (áo lụa nhẹ và mỏng như cánh ve sầu) gợi ý rằng nàng ăn mặc rất khêu gợi. Chủ từ của câu thứ 3 lại không phải là người cung nữ vì dĩ nhiên việc khóa kín thâm cung phải do lệnh vua và là việc làm của các hoạn quan.
Thế thì ai là người 疑惑=nghi hoặc? Đa số người, kể cả người Tàu, hiểu nghi hoặc như nghi ngờ, không tin, nhưng hiểu thế thì chủ từ là ai? ai không tin? Và người ni tìm không ra định nghĩa cho cụm từ 疑惑 trong các từ điển Hán-Việt, Wiktionary cho ta nghĩa to not be convinced (hay to be unconvinced) – không được thuyết phục – và nghĩa này cho người đọc hiểu cung nữ muốn hỏi tại sao nàng không chinh phục được nhà vua.
Nghĩa nguyên thủy của 辟=tích là trừng trị rồi dần có các nghĩa cai trị, vua, v.v…; và tích cung ở đây là cung vua. Động từ 試=thí có thể hiểu là thăm dò và câu ‘thí tích cung’ hàm ý nàng cung nữ tìm cách được vua cho diện kiến. Nàng không hiểu vì sao nhan sắc và ăn mặc khêu gợi vẫn chưa đủ để vua được thuyết phục nên nghĩ đến cách dùng đan sa.
丹砂=đan sa hay 硃砂=chu sa là một hợp chất màu đỏ thẫm của thủy ngân (HgS), được người Ai Cập và Hoa Lục ngày xưa dùng làm phẩm nghệ thuật, trang trí kể cả nghệ thuật nữ trang, chế tạo phấn sáp. Có thể rằng cung nữ nghĩ nàng có thể mê hoặc vua nếu môi má đỏ hồng như đang thẹn thò. Đan sa cũng là thành phần chính trong các thuốc trường sinh bất từ thời Thương qua thời Đường và có thể cũng là một nguyên của sự yểu tử hay loạn trí của vài hoàng đế Tàu.
@ Mirordor bổ sung thêm về thủ cung sa:
守宫砂=thủ cung sa. Thủ cung sa là một sản phẩm của huyền thoại và nhà y học Tô Kinh (蘇敬) thời Đường đã nghi ngờ là không có thật.
「蝘蜓又名蠍 虎，以其常在屋壁，故名守宮，亦名壁宮。飼 朱點 婦 人，謬說也。」「 yển đình hựu danh hiết hổ, dĩ kỳ thường tại ốc bích, cố danh thủ cung, diệc danh bích cung。 tự chu điểm phụ nhân, mậu thuyết dã。[Dịch: yến đình (thằn lằn) còn có tên hiết hổ, thường ở trên tường nhà, tên cổ là thủ cung, còn được gọi là bích cung. Chuyện nuôi "chu điểm phu nhân" (phu nhân chấm đỏ) là chuyện huyễn.]
Tác giả Trương Hoa (张华) triều Tấn kể trong sách Bác Vật Chi (博物志) rằng Đông Phương Sóc chỉ Hán Vũ Đế cách kiểm nghiệm đàn bà còn trinh chăng; Đông Phương Sóc là một nhân vật bán huyền thoại vừa được gọi là thằng hề trong triều, vừa được xem là trích tiên với nhiều giai thoại liên hệ với các thần tiên của Hoa Lục.
Huyền thoại nói có hai cách tạo thủ cung sa. Cách thứ nhất là dùng đan sa nuôi con tắc kè - tên Hán bây giờ là bích hổ (壁虎) nhưng tên cổ là thủ cung (守宫) - hàng ngày và sau khi nó ăn chừng 7 cân đan sa (~3.5kg) thì nó sẽ biến thành màu đỏ và bị giã trong cối một ngàn lần thành ... 守宫砂=thủ cung sa. Không có khoa học gia nào thời nay có thể tin được chuyện có thể nuôi sống tắc kè hay thằn lằn bằng HgS, khỏi nói đến chuyện biến nó thành thuốc thánh. Cách thừ nhì đơn giản hơn, chỉ việc bỏ một cục đan sa giữa bốn chân con thằn lằn thì nó sẽ biến thành cát thủ cung, dĩ nhiên khó mà có thật.
Nhìn con Gecko gecko như thế này thì việc tin huyền thoại dùng nó để chế tạo thủ cung sa có lẽ không khó hiểu lắm. Sự thật là thế nhưng Đỗ Mục nghĩ thế nào về công dụng của đan sa thì người ni không hay!
Huỳnh Kim Giám
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét