Lâm Giang Tiên 臨江仙 - Tần Quan

臨江仙 - 秦觀 Lâm Giang Tiên - Tần Quan

千里瀟湘挼藍浦， Thiên lý Tiêu Tương noa lam phố,
蘭橈昔日曾經。     Lan nhiêu tích nhật tằng kinh.
月高風定露華清。 Nguyệt cao phong định lộ hoa thanh.
微波澄不動，        Vi ba trừng bất động,
冷浸一天星。        Lãnh xâm nhất thiên tinh.

獨倚危檣情悄悄，Độc ỷ nguy tường tình thiểu thiểu,
遙聞妃瑟泠泠。    Dao văn phi sắt linh linh.
新聲含盡古今情。Tân thanh hàm tận cổ kim tình.
曲終人不見，        Khúc chung nhân bất kiến,
江上數峰青。        Giang thượng sổ phong thanh.

Chú Thích

1- Lâm giang tiên臨江仙: tên từ bài, nguyên là ca khúc của Đường giáo phường, gồm 58 chữ, hai đoạn, mỗi đoạn 3 bình vận. Cách luật:

X T X B B T T cú
X B X T B B vận
X B X T T B B vận
X B X T cú
X T T B B vận

X T X B B T T cú
X B X T B B vận
X B X T T B B vận
X B X T T cú
X T T B B vận

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

2- Tiêu Tương 瀟湘: tên dòng sông, tương truyền hai bà phi của vua Thuấn tự trầm tại đây.
3- Noa lam 挼藍: nước trong xanh.
4- Lan nhiêu 蘭橈: mái chèo làm bằng gỗ lan, đại chỉ thuyền.
5- Tích nhật tằng kinh昔日曾經: ngày xưa từng đi qua, tác giả muốn nói tới điển tích Khuất Nguyên xưa kia từng đến đây.
6- Lộ hoa 露華: giọt sương.
7- Vi ba 微波: sóng nhỏ, sóng lăn tăn.
8- Trừng 澄: ngưng, ngừng.
9- Lãnh tẩm nhất thiên tinh 冷浸一天星: Lạnh thấm một trời sao, bầu trời đầy sao lạnh lẽo hoặc là mặt nước lạnh lẽo in bóng bầu trời đầy sao. Tác giả mượn ý câu thơ trong bài Tây Giang Nguyệt 西江月của Âu Dương Quýnh 歐陽炯, đời Ngũ Đại五代:

“月映長江秋水，Nguyệt ánh trường giang thu thủy,
“分明冷浸星河。Phân minh lãnh tẩm tinh hà.”

Trăng chiếu trên dòng nước mùa thu của sông Trường Giang,
Rõ ràng lạnh thấm dải ngân hà.

10- Nguy tường 危檣: cột buồm cao.
11- Thiểu thiểu 悄悄: lặng lẽ, vẻ ưu sầu.
12- Phi sắt 妃瑟: Trong phần Viễn du遠遊 của bài Sở từ 楚辭 do Khuất Nguyên 屈原 sáng tác có câu:

“使湘靈鼓瑟兮，Sử Tương linh cổ sắt hề,
“令海若舞馮夷。Lệnh hải nhược vũ phùng di.

Hãy để thần sông Tương gẩy đàn sắt chừ,
Lệnh cho thần biển và thần sông cùng hợp múa.

Tương truyền hai bà phi của vua Thuấn 舜sau khi tuẫn tiết đã biến thành vị thần cai quản sông Tương. Phi sắt 妃瑟 chỉ tiếng đàn sắt, 1 loại đàn tranh, của hai bà phi của vua Thuấn.

13- Linh linh 泠泠: hoang vắng buồn bã.
14- Tân thanh 新聲: khúc nhạc mới sáng tác, đại chỉ khúc nhạc.
15- Hàm 含: bao gồm, chứa đựng, hiển hiện,
16- Hai câu cuối: mượn câu thơ của Tiền Khởi 錢起đời Đường trong bài “Tỉnh thí Tương linh cổ sắt 省試湘靈鼓瑟 làm bài Tương linh gẩy đàn sắt trong lúc thi Hội”:

“曲終人不見，Khúc chung nhân bất kiến, khúc đàn hết người không thấy,
“江上數峯青。Giang thượng sổ phong thanh. Trên sông thấy vài ngọn núi xanh.

Dịch Nghĩa

Sắc nước trong xanh tại bến đậu thuyền trên sông Tiêu Tương ngàn dặm,
Thuyền lan (của Khuất Nguyên) ngày xưa đã từng qua đây.
Trăng trên cao, gió lặng, những giọt sương trong vắt,
Sóng lăn tăn ngừng hẳn, không nổi lên,
Cái lạnh thấu đến bầu trời sao (hoặc là muôn sao ánh chiếu trên mặt nước lạnh).

Một mình đứng dựa cột buồm cao, tâm tình ưu sầu lặng lẽ,
Nghe thấy tiếng đàn tranh của Tương Phi (như) từ xa xôi hoang vắng.
Khúc đàn (như) thố lộ mối u tình cổ kim.
Khúc đàn chấm dứt (mà) không thấy người đâu,
(Đứng ở) trên sông (chỉ thấy) những mỏm núi xanh.

Phỏng Dịch:

1/ Lâm Giang Tiên - Tiếng Đàn Trên Sông

Ngàn dặm Tiêu Tương trong biếc bến,
Thuyền lan xưa đã từng qua.
Trăng cao gió lặng giọt sương hoa.
Bình yên không sóng nổi,
Lạnh giá thấm ngân hà.

Đứng dựa buồm cao tình lắng đọng,
Vẳng nghe hoang vắng đàn xa.
Cổ kim u hận bản tình ca.
Khúc tàn người chẳng thấy.
Sông nước núi xanh hòa.

2/ Tiếng Đàn Trên Sông

Tiêu Tương bến nước trong xanh,
Thuyền lan ngày trước viễn hành từng qua.
Trăng cao gió lặng sương hoa,
Sóng con ngừng hẳn ngân hà lạnh xâm.
Buồm cao đứng dựa âm thầm,

Xa xa hoang vọng tiếng cầm Tương phi.
Tân ca thố lộ lâm ly,
Cổ kim u hận tình si não lòng.
Khúc tàn người cũng vắng không,
Núi xanh vài ngọn trên sông gợi sầu.

HHD 

9-22
***
Lâm Giang Tiên 

1-

Ngàn dặm Tiêu Tương xanh bến nước
Thuyền lan ngày trước từng qua
Trăng cao, gió lặng, đọng sương hoa
Sóng nhỏ ngưng không nổi
Lạnh thấm đến thiên hà

Mình dựa cột buồm tình lặng lẽ
Tương phi đàn sắt nghe xa
Xưa nay thổ lộ khúc đàn ca
Khúc hết người đâu thấy
Sông biếc núi dăm ba!

2 -

Bến nước xanh Tiêu Tương vạn lý
Chiếc thuyền lan ngày ấy từng qua
Trăng cao gió lặng sương hoa
Sóng con ngưng nổi thiên hà lạnh tanh

Dựa cột buồm tâm tình lặng lẽ
Đàn tương phi vọng nhẹ xa xa
Cổ kim hàm chứa khúc ca
Khúc xong người vắng, núi hòa sông xanh!

Lộc Bắc
Sept23