Các Dạ 閣夜 - Đỗ Phủ

Nguyên bản          Dịch âm

閣夜                      Các Dạ

歲暮陰陽催短景 Tuế mộ âm dương thôi đoản cảnh

天涯霜雪霽寒霄 Thiên nhai sương tuyết tễ hàn tiêu

五更鼓角聲悲壯 Ngũ canh cổ giác thanh bi tráng

三峽星河影動搖 Tam giáp tinh hà ảnh động diêu

野哭千家聞戰伐 Dã khốc thiên gia văn chiến phạt

夷歌數處起漁樵 Di ca sổ xứ khởi ngư tiều

臥龍躍馬終黃土 Ngọa long dược mã chung hoàng thổ

人事音書漫寂寥 Nhân sự âm thư mạn tịch liêu 

                            Đỗ Phủ
***

Chú giải: 

- Ý nghĩa của câu 2: khi vòm trời có nhiều sương tuyết thì cái lạnh sẽ bớt đi. Đây là nhận xét theo kinh nghiệm của thời đó. Thời nay khoa học giải thích rằng sương tuyết giống như một lớp rất dầy ngăn không cho nhiệt của địa cầu bốc lên không gian quá nhanh, vì vậy mà khí hậu bớt lạnh khi có nhiều sương tuyết. 

- Ý nghĩa của câu 6: ngư tiều từ một nơi khuất mắt bắt đầu dạo một câu hát hoang dã.

- Ý nghĩa của câu 7: có sách giải rằng Công tôn Thuật đời Đông Hán chiếm nước Thục xưng đế, dựa vào câu thơ của Đỗ Phủ: “Công Tôn Dược mã nhi xưng đế”; có sách giải là tích Lưu Bị nhờ ngựa Đích Lư nhảy qua suối Đàn Khê mà thoát nạn. Dù hiểu theo cách nào thì ý của câu này cũng có nghĩa: cái thế anh hùng khi chết cũng tiêu trong lòng đất úa vàng.

Chú thích:

Tam giáp: 3 hẻm, vùng phía đông Thục (Tứ Xuyên) núi non trùng điệp thê lương. Âm dương: ngày đêm, trời đất, nam nữ. Thôi: thúc dục. Nhai: bờ bến. Thiên nhai: chân trời, miền xa xôi. Tễ: tạnh (mưa). Giác: tù và, sừng Di: rợ miền đông (man: rợ miền nam). Âm: tiếng. Thư: thư tín. Mạn: tràn đầy. Tịch liêu: vắng lặng. Ngọa long: rồng nằm, tên 1 ngọn núi (nơi ẩn dật), cũng là bút hiệu của Khổng Minh. Dược mã: ngựa nhảy. Âm dương: ngày đêm, trời đất, nam nữ. Cảnh=nhai: bờ bến. Bi tráng: bi ai, hùng tráng. Động: hoạt động. Kỷ: bao nhiêu. Tịch liêu: vắng lặng.

Dịch thơ:

Lầu Đêm

Tháng tận năm tàn đời mấy nỗi?
Trời nhiều sương tuyết lạnh bao nhiêu?
Năm canh tiếng ốc bi thương thổi 
Trùng điệp Ngân Hà lấp lánh khêu
Khóc thảm nhà nào nghe chiến bại 
Ca hoang xứ nọ dạo ngư tiều
Rồng nằm ngựa nhảy đều vàng đất
Nhân sự tăm hơi những tịch liêu!

Con Cò

***

Phỏng dịch thơ:

Dịch nghĩa:

Những ngày tháng cuối năm, thời gian giục giã qua mau,

Giữa khi sương tuyết ở bên trời ngưng, giá lạnh, trời trong.

Tiếng trống và tù và nổi lên nghe bi ai, hùng tráng vào lúc canh năm,

Bóng những vì sao và sông Ngân lay động trong miền Tam Giáp.

Biết bao nhà vang tiếng chiến chinh trong tiếng khóc đồng quê,

Trong khi ở một vài nơi, nổi lên điệu hát của người đánh cá kiếm củi trong tiếng ca mọi rợ.

Rồng nằm, ngựa nhảy cuối cùng đều thành đất vàng,

Việc đời và thư tín thảy đều vắng vẻ, yên tịnh.

Đỗ Phủ làm bài này vào mùa đông năm 766, khi ở Quỳ Châu. (Thi viện)

Dịch Thơ:

Lầu Đêm

Năm hết âm dương sao ngắn ngủi
Cuối trời ngưng tuyết lạnh trong veo
Canh năm trống dục âm bi tráng
Tam giáp ngân hà ảnh lắc xiêu 
Quê khóc ngàn nhà nghe chiến trận
Rợ ca dăm chốn lũ ngư tiều
Rồng nằm, ngựa chạy đều ra đất
Việc đời, thư tín thảy buồn thiu!

Lộc Bắc

Jun19