Trương Hỗ 張祜 (khoảng 785-849) tự Thừa Cát 承吉, người Thanh Hà (nay thuộc tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc), nổi tiếng về thể cung từ, thơ có 10 quyển.
Nguyên tác Dịch âm
車遙遙 Xa Dao Dao
東方曨曨車軋軋 Đông phương lông lông xa loát loát,
地色不分新去轍 Địa sắc bất phân tân khứ triệt.
閨門半掩床半空 Khuê môn bán yểm sàng bán không,
斑斑枕花殘淚紅 Ban ban chẩm hoa tàn lệ hồng.
君心若車千萬轉 Quân tâm nhược xa thiên vạn chuyển,
妾身如轍遺漸遠 Thiếp thân như triệt di tiệm viễn.
碧川迢迢山宛宛 Bích xuyên điều điều sơn uyển uyển,
馬蹄在耳輪在眼 Mã đề tại nhĩ luân tại nhãn.
桑間女兒情不淺 Tang gian nữ nhi tình bất thiển,
莫道野蠶能作繭 Mạc đạo dã tàm năng tác kiển.
Dịch nghĩa
Xe đi xa lại đi xa
Hướng đông còn lờ mờ, tiếng xe đã lạch cạch (ra đi),
Đất (tối om) không phân biệt được vết bánh xe hằn lên.
Phòng the nửa đóng nửa mở, giường trống một nửa,
Gối thêu hoa còn dấu lệ hồng chưa khô.
Tâm chàng ở trên ngàn vạn chuyến đi,
Thân em như những vết bánh xe để lại xa dần.
Dòng sông chảy về nơi xa, đường núi quanh co,
Tiếng vó ngựa nghe nơi tai, bánh xe quay nhìn tại mắt.
Trong nhà ươm tằm tình cảm của em và con (đối với chàng) không thô thiển,
Đừng nói là tằm hoang dã có thể tự cuốn thành cái kén.
Chú thích
Tiêu đề mượn từ nhạc phủ, đại ý tả nỗi lòng một thiếu phụ có chồng luôn đi làm ăn xa nhà bằng xe. Câu cuối, thiếu phụ dùng con tằm hoang dã không thể kết kén để cảnh cáo chồng rằng đừng có mê gái khi đi làm ăn xa, chẳng có kết quả tốt đẹp gì đâu.
Dịch thơ
Xe Đi Xa Lại Đi Xa
Hướng đông lờ mờ xe lạch cạch,
Đất tối mò chẳng thấy vết xe.
Phòng the khép hở giường nửa cái
Gối thêu còn dấu lệ chưa khô.
Lòng chàng theo ngàn chuyến xe thồ,
Thân thiếp như vết xe để lại.
Núi quanh co sông trôi xa mãi,
Tai nghe ngựa hí mắt ngóng chàng.
Mẹ con thiếp tơ tằm chẳng ngại,
Làm sao kết kén lũ tằm hoang?
Lời bàn
Bài thơ thất ngôn trường thiên (10 câu; không phải thất ngôn luật thi) cực kỳ dễ thương. Nó như một bài nhạc phủ tả linh tinh đủ thứ: tiếng xe chạy lạch cạch khi trời tờ mờ sáng, một nửa giường vắng chồng của người cô phụ, thương chồng phải đi đường núi quanh co, rồi lại thương thân mình cô đơn… Hai câu kết răn chàng rằng: “Tình nghĩa của mẹ con thiếp mới thật sự chân thành; Đừng có yêu vớ vẩn ở dọc đường bởi vì tình yêu đó không mang lại kết quả tốt đâu!”.
Bài thơ ở bên trên mức tuyệt vời!
ÔC không muốn bàn thêm nữa bởi vì bài thơ này thuộc lãnh vực của 4 cô nữ sĩ của diễn đàn LTCD thế kỷ 21. Chỉ các cô mới hiểu xâu xa nỗi lòng thầm kín của người thiếu phụ lấy phải chồng quanh năm vắng nhà.
Con Cò
***
1/
Dấu Xưa Xe Ngựa Xa Khơi(*)
Trời mờ tiếng lạch cạch phương đông
Đất tối khó phân vết bánh vòng
Cửa nửa khép hờ, giường trống nửa
Gối thêu còn ngấn lệ thương chồng
Lòng chàng trên bước đường xa thẳm
Dạ thiếp hằn theo vết ruổi rong
Sông núi quanh co chia cách mãi…
Tai nghe vó ngựa, mắt sầu đong
Chuyện ươm tầm mẹ con đâu quản
Chỉ e tầm dại kết tơ đồng…
(*) mượn ý thơ của Nguyễn Du trong Truyện Kiều
2/
Dấu Xưa Xe Ngựa Xa Khơi
(Theo thể trắc vận)
Trời mờ hừng đông xe ì ạch
Đất tối khó phân hằn vết cắt
Giường trống trăng soi cửa khép hờ
Gối đơn lệ ngấn rơi nhòa nhạt
Lòng chàng luôn hướng dặm xa xa
Thân thiếp dõi theo xe vệt vệt
Sông núi quanh co khó định hình
Bên tai vó ngựa khuất trong mắt
Ươn tầm ủ kén em đêm khuya
Chỉ e hoang dã tầm không kết
Kiều Mộng Hà
Jan.26.2025
***
Xe Đi Xa Lại Đi Xa.
Xe lạch cạch hừng đông chưa tỏ,
Đất khôn nhìn được rõ vết xe.
Nửa giường, nửa mở phòng the
Gối thêu còn dấu lệ nhòe chưa tan.
Lòng chàng ở vạn ngàn lần biệt,
Thân em như những vết mờ dần.
Núi quanh co, suối xanh ngần,
Tai nghe tiếng ngựa, bánh vần mắt trông.
Vợ dâu tằm tình không cạn thiếu,
Lũ tằm hoang sao biếu kén vàng?
Mỹ Ngọc phỏng dịch.
Jan.25/2025.
***
Ngựa Xe Xa Thẳm
Hừng đông lạch cạch ngựa ra đi
Mờ tối vết xe chẳng dấu ghi
Cửa mở loan phòng giường trống nửa
Gối hoa ướt lệ giọt sầu bi
Vạn lần xa cách chàng đi mãi
Thiếp ở lại chờ nỗi biệt ly
Sông chảy xa dòng, non trắc trở
Mắt trông tai ngóng ngựa hồi quy
Nuôi tằm thiếp dệt tình chung thủy
Mơ mộng tằm hoang kén có gì
Thanh Vân
***
Góp ý
Ít khi gặp một bài thơ như bài 630 Xa Dao Dao - Trương Hỗ, một bài thơ Đường, 10 câu 7 chữ, không theo một điều lệ nào của thơ Đường luật. Bài thơ không luật, không niêm, vần trắc ở tất cả các cặp câu trừ cặp 3 và 4 vần bằng, không có đối xứng, không cấu trúc … ÔC đã trình bày bài thơ đầy đủ. Tôi chỉ phiên âm câu 1 cho bớt “lông lá” và đúng vần với câu 2:
車遙遙 Xa Dao Dao
東方曨曨車軋軋 Đông phương lung lung xa yết yết,
地色不分新去轍 Địa sắc bất phân tân khứ triệt.
Dao dao/diêu diêu: xa xăm
Lung lung/lông lông: mờ mờ
Yết yết/loát loát: sình sịch, cạch cạch như tiếng bánh xe quay, tiếng máy chạy, v.v.
Xa thanh yết yết: tiếng xe xình xịch, lách cách
Bài thơ có mộc bản trong các sách:
Ngự Định Toàn Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御定全唐詩-清-聖祖玄燁
Đường Âm - Nguyên - Dương Sĩ Hoằng 唐音-元-楊士弘
Nhạc Phủ Thi Tập - Tống - Quách Mậu Thiến 樂府詩集-宋-郭茂倩
Riêng NĐTĐT có cho dị bản trong câu 3 và câu 7.
Phí Minh Tâm
***
Lộc Bắc cũng có nhận xét là bài thơ “phá lệ” như anh Tâm; bài đọc hơi trúc trắc nên ngoài bài phỏng dịch theo nguyên thể, LB làm thêm một bài theo thể song thất lục bát cho nhẹ nhàng hơn!
Xe Xa Xa
Phương đông tờ mờ xe ken két
Sắc đất, dấu in không tách biệt
Phòng khuê nửa khép, nửa giường không
Lốm đốm gối hoa, ngấn lệ hồng
Lòng chàng bánh xoay ngàn vạn chuyến
Thân thiếp vết hằn xe chậm tiến
Sông biếc tít mù, núi uyển chuyển
Vó ngựa tại tai, xe tại nhãn
Nương dâu phận gái tình không cạn
Đừng nói tằm hoang xây tổ kén!
Phương đông mờ, xe lăn lách cách
Đường tối tăm che mất dấu xe
Giường không, hờ khép phòng khuê
Gối hoa lốm đốm lệ nhòe dấu in
Lòng chàng như vạn nghìn xoay chuyển
Thân thiếp như chậm đến chốn xa
Sông dài, núi lượn mượt mà
Trong tai vó ngựa, xe qua nhãn tiền
Nương dâu phận gái chẳng phiền
Tầm hoang đừng nói kết nên kén vàng!
Lộc Bắc
***
Góp ý
Nhằm ngày Tết mà ÔC đưa ra một bài quái đản, trúc trắc, ngang ngửa với Thục Đạo Nan, chỉ ngắn hơn thôi, làm BS vất vả mất mấy ngày.
* Dao là xa xôi, đi mau. Xa Dao Dao chắc phải dịch là Xe Mau Mau.
* Hai chữ 3 và 4 ở câu đầu, ÔC theo Thi Viện, phiên âm là lông lông, thấy hơi kỳ. Theo ý BS, phải phiên âm là lung lung, theo Nguyễn Tôn Nhan nghĩa là sáng sủa, thì trái với ý của câu thơ, mà ÔC và Thi Viện giảng là mờ mờ, có vẻ hợp lý hơn, vì mờ mờ nên không thấy được vết bánh xe ở câu 2.
* Hai chữ chót của câu đầu, ÔC và Thi Viện phiên âm là loát loát. Chữ này còn đọc là yết yết. BS nghĩ anh Tâm có lý, vì chữ này mới đúng vần với chữ triệt ở câu hai. Cho dù vậy, tự nhiên 2 câu 3 và 4, tác giả lại dùng vần bằng, với các chữ không và hồng, chẳng đúng vần gì cả. Mấy câu sau đó lại đúng vần trắc với chữ triệt. Nhờ ai giải thích giùm cho BS tại sao tác giả lại ngang xương như vậy ??
* Triệt là vết bánh xe lăn.
* Ban ban là mầu sắc loang lổ.
* Nhược là chọn lựa, thuận theo, như, nếu mà, hoặc là, hay là, như thể…
* Di là rơi mất, quên mất, để lại, như di sản, di chúc.
* Tiệm là từ từ, nặng thêm, tên sông.
* Xuyên là dòng nước chảy.
* Điều là xa xôi.
* Uyển là cong, quanh co, nhỏ bé, thấy rõ ràng.
* Luân là bánh xe, vòng, hình tròn.
* Nữ nhi, theo BS là người đàn bà, không liên quan tới con trong đó, dù có chữ nhi.
* Bất thiển, không thô thiển, tức là đậm đà, son sắt.
Sau đây là bản dịch của Bát Sách:
Xe Mau Mau.
Phương đông mờ mịt, xe ken két,
Trên đất nhìn chẳng ra dấu vết,
Phòng Khuê hờ khép, nửa giường không,
Trên gối thêu hoa, nhòa lệ hồng.
Lòng anh đã chọn xe vạn chuyến,
Em tựa bánh xe đi xa miết,
Nước biếc lờ trôi, non rõ nét,
Vó ngựa tai nghe, vòng tại mắt,
Vợ trẻ trồng dâu, tình son sắt,
Chớ nói tằm kia thành kén chắc…
Bát Sách.
(Ngày 28/01/2025)
Đêm giao thừa năm Thìn, bước qua năm Ất Tỵ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét