Lý Bạch 李白 (701-762), (kém Vương Xương Linh 3 tuổi), tự Thái Bạch 太白, hiệu Thanh Liên cư sĩ 青蓮居士, sinh ở Tứ Xuyên (làng Thanh Liên, huyện Chương Minh, nay là huyện Miện Dương). Lý Bạch xuất thân trong một gia đình thương nhân giàu có. Lúc nhỏ học đạo, múa kiếm, lớn lên thích giang hồ ngao du sơn thuỷ, 25 tuổi "chống kiếm viễn du", đến núi Nga My ngắm trăng, ngâm thơ rồi xuôi Trường Giang qua hồ Động Đình, lên Sơn Tây, Sơn Đông cùng năm người bạn lên núi Thái Sơn "ẩm tửu hàm ca" (uống rượu ca hát), người đời gọi là Trúc khê lục dật. Sau đó được người bạn tiến cử với Đường Minh Hoàng, ông về kinh đô Trường An ba năm, nhưng nhà vua chỉ dùng ông như một "văn nhân ngự dụng" nên bất mãn, bỏ đi ngao du sơn thuỷ.
Đến Lạc Dương, gặp Đỗ Phủ kết làm bạn vong niên (Đỗ Phủ kém Lý Bạch 11 tuổi). Họ Lý cùng Cao Thích vui chơi, thưởng trăng ngắm hoa, săn bắn được nửa năm. Rồi ông lại tiếp tục chia tay Đỗ Phủ viễn du về phương nam. Những năm cuối đời ông ẩn cư ở Lư Sơn. Tương truyền năm 61 tuổi ông đi chơi thuyền trên sông Thái Thạch, tỉnh An Huy, uống say, thấy trăng lung linh đáy nước, nhảy xuống ôm trăng mà chết đuối. Nay còn Tróc nguyệt đài (Đài bắt trăng) ở huyện Đăng Đồ, An Huy, là địa điểm du lịch nổi tiếng. Người đời phong danh hiệu cho ông là Thi tiên, Trích tiên, Tửu trung tiên, ...
Sau khi ông qua đời, Lý Đăng Dương sưu tầm thơ ông, được khoảng 20.000 bài, nhưng không để tâm cất giữ nên nay chỉ còn khoảng 1.800 bài. Thơ ông viết về đủ mọi đề tài: vịnh cảnh, thưởng hoa, tình bạn, nỗi khổ đau của người dân, nỗi cay đắng của người vợ trẻ xa chồng (chinh phụ, thương phụ), của người cung nữ, nỗi cô đơn và bất lực trước vũ trụ vô cùng vô tận, nỗi cay đắng vì có tài mà không được dùng... Đề tài nào cũng có những bài tuyệt tác. (Trích trong Thi Viện).
Lời phi lộ
採蓮曲 Thái Liên Khúc là đầu đề của gần một chục bài thơ Đường nhưng chỉ có 3 bài của Vương Xương Linh (LTCD thế kỷ 21 bài 673b), Lý Bạch (LTCD thế kỷ 21 bài 55c) và Bạch Cư Dị (LTCD thế kỷ 21 bài 100) là có sức quyến rũ độc giả giống như loài yêu tinh. Bài của họ Vương và của họ Lý tả nhan sắc của cô gái hái sen; bài của họ Bạch tả nét quyến rũ của cảnh trai gái tự tình lúc hái sen. Cả 3 bài đều là 3 ngôi sao lấp lánh trên bầu trời thơ văn quốc tế.
Bồ Tùng Linh đã có lần mách Con Cò rằng khi một bài thơ Đường được một thêm độc già thưởng thức thì nó lại hấp thụ thêm sinh khí để sống lâu hơn và cứ như thế nó dần dần trở thành một loại yêu tinh trường thọ bất tận. Nhờ vậy mà diễn đàn LTCD thế kỷ 21 đã góp nhặt được gần 700 bài thơ Đường có khả năng tu luyện thành yêu tinh. Bài Thái Liên Khúc kỳ nhất của Lý Bạch là một con yêu tinh gốc hoa sen của thơ Đường:
Nguyên tác Dịch âm
採蓮曲其一 Thái Liên Khúc Kỳ Nhất
若耶溪旁採蓮女 Nhược Da khê bạng thái liên nữ
笑隔荷花共人語 Tiếu cách hà hoa cộng nhân ngữ
日照新粧水底明 Nhật chiếu tân trang thủy để minh
風飄香袂空中舉 Phong phiêu hương duệ không trung cử
李白 Lý Bạch
***
Chú giải:
若耶 Nhược Da: tên một khe suối thuộc tỉnh Triết Giang. Tương truyền là nơi ngày xưa Tây Thi giặt lụa, nay thuộc huyện Thiệu Hưng, tỉnh Chiết Giang.
溪旁 Bạng: cạnh, bờ (của con suối).
採蓮 thái liên: hái sen.
隔 cách: ngăn cách.
荷花 hà hoa: hoa sen.
共 cộng: cùng
水底 thủy để: đáy nước.
袂 duệ: tay áo.
舉 cử: bay lên.
Dịch nghĩa:
Ở suối Nhược Da có cô gái hái sen,
Nụ cười của hoa sen cùng tiếng người nói.
Mặt trời chiếu vào trang sức dưới đáy nước,
Gió thổi vào cánh tay áo khiến hương thơm bay lên không trung.
(Năm 747)
Dịch thơ:
Ca Khúc Hái Sen Kỳ 1
Nhược Da cô gái hái sen nhỏ,
Gái nói hoa cười nhận ra khó.
Đáy nước nữ trang nắng chiếu lên,
Hương trong tay áo vươn trong gió.
Lời bàn của Con Cò:
Về hình thức, bài thơ thất ngôn tứ tuyệt này có 2 đặc điểm: 1/ các câu 1, 2 & 4 gieo vần trắc; 2/ ý tưởng của 4 câu được xếp đặt tuần tự để tả nét thon nhỏ (câu 1), nét tươi tắn (câu 2), nét lộng lẫy (câu 3) và mùi thơm tho (câu 4) của cô gái hái sen. Bài dịch đáp ứng tương tự cả vần điệu lẫn ý.
- Câu 1:
Giới thiệu cô gái hái sen ở suối Nhược Da dáng người thon nhỏ.
- Câu 2:
Câu này là trọng tâm của bài thơ. So sánh nét tươi đẹp, duyên dáng của hoa sen và của cô gái hái sen một cách độc đáo. Con Cò xin thú thật rằng rất khó dịch hết nghĩa của câu này trong vòng 7 chữ. Câu nguyên bản nói rằng: Nét tươi tắn của hoa sen và miệng cười duyên dáng của cô gái hái sen đẹp ngang nhau, không thể nào phân biệt được. Kỹ thuật dùng từ ngữ để so sánh của Lý Bạch qúa siêu việt cho nên dịch rất khó; Con Cò chỉ có thể dịch đơn sơ là: Gái nói hoa cười nhận ra khó.
- Câu 3:
Nhờ ánh nắng phản chiếu nữ trang lung linh dưới nước mới nhận được dung nhan lộng lẫy của cô gái hái sen.
- Câu 4:
Nhờ trận gió đưa hương thơm từ trong tay áo tỏa ra mới ngửi được mùi thơm của da nàng!
Lời thơ của cả 4 câu không thể chê chỗ nào được. Nhưng sự so sánh vẻ đẹp của hoa sen với vẻ đẹp của cô gái hái sen vẫn còn thua Vương Xương Linh một bực (xin xem LTCD thế kỷ 21 số 673b). Con Cò không biết bài Thái Liên Khúc của họ Vương làm năm nảo; cũng không cần biết ai đã ảnh hưởng tới ai; Hắn chỉ dựa vào tiêu chuẩn liêu trai của Bồ Tùng Linh mà đoán rằng cả hai bài đều là yêu tinh, có khả năng mê hoặc khách yêu thơ. Con yêu tinh của họ Vương (dường như điêu luyện hơn) ẩn trong mây; con yêu tinh của họ Lý (điêu luyện xấp xỉ) bay theo gió. (Bạn nào nghĩ khác cũng đừng quan tâm; cứ coi như thơ của thi tiên Lý Bạch và của vua thơ Vương Xương Linh ngang ngửa với nhau).
Con Cò
***
Các Bài Dịch Khác:
Trong thơ của Vương Xương Linh, tác giả đứng xa người đẹp, mọi thứ đều thấy rất mơ hồ, chỉ có giọng ca là rõ ràng, truyền cảm.
Bài này thì Lý Bạch ở ngay bên cạnh cô hái sen, nghe cô cười, thấy đồ trang sức mới của cô in hình trên đáy nước (sao không nhìn thẳng mà lại nhìn bóng?) và ngửi được cả hương thơm ở tay áo của cô bay lên: đó là mùi hương sen, hay mùi thơm của da thịt nàng thiếu nữ? Thật là lãng mạn và hấp dẫn nữa. Không biết khi làm bài thơ này thì Lý bao nhiêu tuổi, đã có vợ con gì chưa?
Bài Ca Hái Sen Kỳ Nhất.
Bên suối Nhược Da, cô hái sen,
Trong hoa khúc khích, tiếng người chen,
Trang sức sáng trưng lồng đáy nước,
Gió lùa tay áo tỏa hương lên.
Bát Sách.
(Ngày 26 tháng 5 năm 2022)
***
Khúc Hát Hái Sen Kỳ 1
Suối Nhược bờ sen cô gái hái,
Hoa cười người nói cùng phong thái.
Nắng soi tô điểm sáng sông sâu,
Gió phất áo thơm đầy trời trải.
Mỹ Ngọc
May 26/2022.
***
Khúc Hái Sen Kỳ 1Hái sen gái Nhược bên khe suối
Cười rộn bên hoa, thanh giọng nói
Nắng chiếu tư trang đáy nước in
Gió lay hương áo trời cao nối!
Lộc Bắc
Mai22
***
Bài Cảm Tác
Ánh trăng nhả bạc trên hồ
Cùng sen mỹ nữ mơ hồ phơi sương
Ôm vào người cành hoa nương
Một mầu hồng thắm thêm hương thơm ngà
Đồ Cóc
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét