Đái Thúc Luân (732-789) tên chữ là Ấn Công 幼公, người Giang Tô, làm quan đến Phủ Châu thứ sử.
Nguyên tác Dịch âm
除夜宿石橋館 Trừ Dạ Túc Thạch Đầu Dịch
旅館誰相問 Lữ quán thùy tương vấn
寒燈獨可親 Hàn đăng độc khả thân
一年將盡夜 Nhất niên tương tận dạ
萬里未歸人 Vạn lý vị qui nhân
寥落悲前事 Liêu lạc bi tiền sự
支離笑此身 Chi li tiếu thử thân
愁顏與衰鬢 Sầu nhan dữ suy mấn
明日又逢春 Minh nhật hựu phùng xuân
Chú giải: Trừ tịch dạ: đêm giao thừa. Túc: tá túc. Dịch: trạm. Thùy: ai? Hàn đăng: ngọn đèn mờ. Tận: hết. Vị qui nhân: người chưa trở về. Liêu lạc: lưu lạc. Bi: sầu. Tiếu: cười. Sầu nhan: nhan sắc buồn. Mấn: tóc mai. Hựu: lại. Phùng: gặp
Dịch thơ
Trạm Thạch Đầu Đêm Giao Thừa
Quán trọ không ai biết
Làm thân với đèn côi
Cuối năm đêm sắp hết
Vạn dặm vẫn xa xôi
Lưu lạc buồn da diết
Cười mình tự ngắm coi
Mặt buồn tóc mai bết
Mai lại gặp xuân rồi!
Lời bàn:
Bài thơ tự trào rất đặc biệt.
2 câu 1 &2:
Mở đề, tả cảnh lạc lõng nơi quê người, không ai hỏi tới mình.
2 câu 3 & 4:
Cho biết mình không thể về xum họp gia đình trong dịp tết (vẫn còn xa nhà hàng vạn dặm).
2 câu 5 & 6:
Bắt đầu tả nỗi buồn của mình, buồn đến độ thân hình tiều tụy trông chẳng giống ai.
2 câu 7 & 8:
Tả nét tiều tuỵ ấy: mặt vêu thật khó thương, tóc mai thì bết thành một cục chẳng ra thể thống gì. Thế mà ngày mai cũng dám vác mặt đi đón xuân!
Rất tự nhiên, rất thành thực, rất khiêm nhượng.
Con Cò
***
Đêm Giao Thừa Trọ Trạm Thạch Đầu.
Nhà trọ hỏi han ai,
Với đèn mờ lắt lay.
Cuối năm đêm sắp hết,
Vạn dậm người còn đây.
Buồn chuyện cũ hiu quạnh,
Cười mình nay lạc loài.
Mặt sầu đầu tóc rụng,
Lại gặp xuân ngày mai.
Mỹ Ngọc phỏng dịch.
Mar. 29/2025.
***
Góp ý của Lộc Bắc:
Giao Thừa Ngủ Trạm Thạch Đầu
Quán trọ đâu người hỏi!
Chỉ đèn bạn cận lân
Một năm đêm sắp hết
Vạn dặm người chưa gần
Đơn chiếc buồn xưa nỗi
Nổi trôi diễu tự thân
Mặt sầu thưa tóc rụng
Mai sớm lại đầu xuân!
Lộc Bắc
***
***
Đêm Trừ Tịch Ở Trạm Thạch Đầu
Lẻ loi quán trọ buồn thiu
Đèn dầu le lói hẩm hiu tấm lòng
Đêm nay trừ tịch cuối đông
Xa nhà vạn dặm long đong xứ người
Chuyện xưa nhớ lại bồi hồi
Cười cho thân phận nổi trôi bọt bèo
Tóc mai bạc, mặt héo nhèo
Ngày mai xuân đến tuổi vèo tăng thêm
Thanh Vân
***
Đêm Cuối Năm Nơi Quán Trọ
Đêm Trừ Tịch Ở Trạm Thạch Đầu
Lẻ loi quán trọ buồn thiu
Đèn dầu le lói hẩm hiu tấm lòng
Đêm nay trừ tịch cuối đông
Xa nhà vạn dặm long đong xứ người
Chuyện xưa nhớ lại bồi hồi
Cười cho thân phận nổi trôi bọt bèo
Tóc mai bạc, mặt héo nhèo
Ngày mai xuân đến tuổi vèo tăng thêm
Thanh Vân
***
Đêm Cuối Năm Nơi Quán Trọ
Đêm Cuối Năm Nơi Quán Trọ
Quán khuya chẳng ai thăm hỏi
Bên ngọn đèn tàn mòn mỏi thân côi
Cuối năm, đêm sắp qua rồi
Người đi muôn dặm xa xôi chưa về
Quạnh hiu chuyện cũ ê chề
Thương thân cười gượng nhiêu khê cuộc đời
Sầu lòng tóc bạc rụng rơi
Ngày mai đành đón xuân dời bước sang!
Kim Oanh
***
Góp ý:
*Dịch là trạm nghỉ chân, như quán trọ.
*Thạch Đầu là tên núi, tỉnh Giang Tô. Thạch Đầu dịch ở phía nam núi Thạch Đầu, thời Tam quốc thuộc nhà Ngô.
*Liêu: vắng lặng, hiu quạnh. Liêu lạc, từ kép, là hiu quạnh.
*Chi là chia lìa. Ly cũng là chia lìa, lìa tan. Chi ly từ kép là tan tác, trôi nổi.
BS có 2 cuốn Đường Thi của Trần Trọng San, một cuốn in ở Việt Nam, kiểu chữ viết, nét đậm nhạt rất đẹp, và cuốn in ở Canada đánh bằng máy. Cuốn cũ, dịch 2 câu :
Nhất niên tương tận dạ,
Vạn lý vị quy nhân.
Bằng 2 câu lục bát, BS rất thích, vì sát nghĩa, lại giống thơ Việt Nam,
Đêm nay sắp hết một năm,
Mà người muôn dặm xa xăm chưa về.
Tiếc rằng, trong cuốn mới, ông dịch thể ngũ ngôn, theo ý BS thì không bằng bản cũ.
Đêm Giao Thừa Trọ Quán Thạch Đầu.
Góp ý:
*Dịch là trạm nghỉ chân, như quán trọ.
*Thạch Đầu là tên núi, tỉnh Giang Tô. Thạch Đầu dịch ở phía nam núi Thạch Đầu, thời Tam quốc thuộc nhà Ngô.
*Liêu: vắng lặng, hiu quạnh. Liêu lạc, từ kép, là hiu quạnh.
*Chi là chia lìa. Ly cũng là chia lìa, lìa tan. Chi ly từ kép là tan tác, trôi nổi.
BS có 2 cuốn Đường Thi của Trần Trọng San, một cuốn in ở Việt Nam, kiểu chữ viết, nét đậm nhạt rất đẹp, và cuốn in ở Canada đánh bằng máy. Cuốn cũ, dịch 2 câu :
Nhất niên tương tận dạ,
Vạn lý vị quy nhân.
Bằng 2 câu lục bát, BS rất thích, vì sát nghĩa, lại giống thơ Việt Nam,
Đêm nay sắp hết một năm,
Mà người muôn dặm xa xăm chưa về.
Tiếc rằng, trong cuốn mới, ông dịch thể ngũ ngôn, theo ý BS thì không bằng bản cũ.
Đêm Giao Thừa Trọ Quán Thạch Đầu.
Quán trọ nào ai hỏi,
Chỉ thân ngọn đèn côi,
Đêm cuối năm đã đến,
Vạn dặm vẫn xa xôi,
Hiu quạnh, thương chuyện cũ,
Trôi nổi lại tự cười,
Mặt buồn, thưa tóc úa,
Sáng mai lại Tết rồi….
Bát Sách.
(Ngày 31/03/2025)
***
Nguyên tác: Phiên âm:
除夜宿石頭驛1 Trừ Dạ Túc Thạch Đầu Dịch1
旅館誰相問 Lữ quán thùy tương vấn
寒燈獨可親 Hàn đăng độc khả thân
一年將盡夜 Nhất niên tương tận dạ
萬里未歸人 Vạn lý vị quy nhân
寥落悲前事 Liêu lạc bi tiền sự
支離笑此身 Chi ly tiếu thử than
愁顏與衰鬢 Sầu nhan dữ suy mấn
明日又逢春 Minh nhật hựu phùng xuân
Dị Bản:
Dị bản chỉ thấy trong sách đời Thanh, Ngự Định Toàn Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御定全唐詩-清-聖祖玄燁.
1 Thạch Kiều Quán 石橋館 thay vì Trừ Dạ Túc Thạch Đầu Dịch
2 ky羈=kiềm chế thay vì chi支=cầm giữ
3 suy衰=suy kém thay vì sầu愁=buồn rầu
4 sầu愁=buồn rầu thay vì suy衰=suy kém
5 khứ去=đi thay vi hựu又=lại
Các sách bên dưới không có dị bản:
Cực Huyền Tập - Đường - Diêu Hợp 極玄集-唐-姚合
Đường Thi Kỷ Sự - Tống - Kế Hữu Công 唐詩紀事-宋-計有功
Tuế Thì Tạp Vịnh - Tống - Bồ Tích Trung 歲時雜詠-宋-蒲積中
Đường Âm - Nguyên - Dương Sĩ Hoằng 唐音-元-楊士弘
Doanh Khuê Luật Tủy - Nguyên - Phương Hồi 瀛奎律髓-元-方回
Thạch Thương Lịch Đại Thi Tuyển - Minh - Tào Học Thuyên 石倉歷代詩選-明-曹學佺
Từ ngữ:
Trừ dạ: đêm 30 Tết âm lịch, đêm giao thừa của Tết âm lịch
Thạch kiều: cầu đá, gờ đá như cầu nối liền hai ngọn núi ở núi Thiên Thai, tỉnh Chiết Giang
Thạch Đầu Dịch: trạm xây trên bờ tây sông Cống thuộc huyện Tân Kiến, tỉnh Giang Tây ngày nay
Lữ quán: thời xưa là những ngôi nhà, cơ sở dành cho hành khách nghỉ ngơi và ở lại tạm thời. Nay là các địa điểm kinh doanh cho khách du lịch.
Nhất niên tương tận dạ, Vạn lý vị quy nhân: Một năm sẽ kết thúc vào ban đêm, và ngàn dặm người đi sẽ không trở lại: hai câu thơ này chép từ bài Đông Ca冬歌 của Lương Vũ Đế Tiêu Diễn: “nhất niên lậu tương tận, vạn lý nhân vị quy 一年漏將盡,萬里人未歸”.
Hàn đăng: đèn cô đơn trong đêm lạnh, mô tả một môi trường cô đơn, ảm đạm.
Khả thân: có thể gần gũi thân thiện
Liêu lạc: thưa thớt, lạnh lùng, vắng vẻ, cô đơn
Tiền sự: những điều trong quá khứ
Chi ly: phân tán, chia rẽ, rườm rà, lộn xộn, không có tổ chức
Sầu nhan: vẫn còn buồn
Suy mấn: tóc đầu già và trắng, chỉ tuổi xế chiều.
Sầu nhan dữ suy mấn: sầu muộn tinh thần và suy tàn mái tóc
Minh nhật: ngày mai, tương lai gần
hựu: một lần nữa
Dịch Nghĩa:
Trừ Dạ Túc Thạch Đầu Đêm Ba Mươi Tết Ở Trạm Thạch Đầu
Lữ quán thùy tương vấn Nơi quán trọ, đâu có ai thăm hỏi và an ủi,
Hàn đăng độc khả thân Chỉ ngọn đèn dầu trong đêm lạnh là gần gủi
Nhất niên tương tận dạ Đêm nay là đêm cuối của một năm,
Vạn lý vị quy nhân Người đi xa nhà vạn dặm chưa thể trở về
Liêu lạc bi tiền sự Rơi vào quạnh hiu nghĩ đến chuyện cũ mà buồn
Chi ly tiếu thử thân Tự cười thân này đã bôn ba phiêu bạc nổi trôi
Sầu nhan dữ suy mấn Mặt tiều tuỵ và tóc thái dương đã bạc và thưa,
Minh nhật hựu phùng xuân. Sáng mai mùa xuân lại đến.
Staying At Shi Tou Inn On New Year Eve by Dai Shu Lun
At the inn, there is no one visiting and comforting,
Only a cold lonely lamp seems friendly.
A year has gone by, tonight is the last night of the year,
I am still thousands of miles away and cannot make it home.
Falling into solitude, it’s sad to think of the past as not much has been accomplished,
Alone roaming a foreign land, I smile at myself in bitterness.
Sorrow made me look old, my sideburns grow thin and white,
Tomorrow is New Year’s day, welcomed with a sigh.
Ghi Chú:
Lâu lắm mới thấy một bài ngũ ngôn luật thi tuyệt hảo, luật trắc, vần bằng, đúng niêm, tiết tấu 2/3. Bố cục hài hòa, xem Lời bàn của Con Cò. Đối xứng hoàn hảo của một bài thơ Đường luật về từ, thanh và ý như thấy bên dưới:
Câu 3 và 4:
Nhất niên tương tận dạ
Một năm đêm sắp hết
đối với:
Vạn lý vị quy nhân
Vạn dặm người đi xa chưa trở về
Câu 5 và 6:
Liêu lạc bi tiền sự
Quạnh hiu nghĩ chuyện cũ mà buồn
đối với:
Chi ly tiếu thử thân
Bôn ba phiêu bạc tự cười thân này
Dịch Thơ:
Quán Trọ Đêm Xuân
*thể ngũ ngôn: Quán trọ tối đêm xuân,
Đèn mờ làm bạn thân.
Cuối năm đêm sắp hết,
Quê mẹ xa bao lần.
Hiu quạnh chuyện buồn cũ,
Bôn ba khổ tấm thân.
Tóc thưa thân ốm yếu,
Ngày Tết đã kề gần.
*thể lục bát:
Đêm nay quán trọ đìu hiu,
Đèn mờ đêm lạnh tiêu điều cùng ta.
Nửa đêm năm cũ sẽ qua,
Nhưng sao vẫn ở phương xa chưa về.
Nhớ lại chuyên cũ buồn ghê,
Tự cười phiêu bạc ê chề đó đây.
Tóc thưa bạc, thân ốm gầy,
Sáng mai Tết đến là ngày xuân sang.
Theo sách “Thơ Đường Tản Đà dịch” của Nguyễn Quảng Tuân (2003), đây có thể là bài thơ Đường đầu tiên mà Tản Đà dịch năm Đinh Mão 1928. Trong bản thảo tựa là Trừ Tịch, chỉ có 4 câu chữ Hán, không phiên âm, không tác giả của nguyên bản và được dịch ra theo thể lục bát như bên dưới.
Nguyên Tác: Dịch Thơ:
除夕 Trừ Tịch - Tản Đà
旅館誰相問 Ngậm ngùi quán khách vắng tanh,
孤燈伴此親 Đèn khuya một ngọn với mình lân la.
一年今夜盡 Giờ đây năm cũ bước qua,
萬里未歸人 Mà người muôn dặm đường xa chưa về
Sau này người ta mới biết 4 câu chữ Hán trên là phần đầu của bài Trừ Dạ Túc Thạch Đầu Dịch của Đới Thúc Luân. Các chữ màu đỏ là khác với nguyên bản từ Toàn Đường Thi Khố.
Nguyễn Quảng Tuân dịch tiếp 4 câu cuối:
寥落悲前事 Tha hương chuyện cũ buồn ghê,
支離笑此身 Bôn ba khắp chốn tự chê cười mình.
愁顏與衰鬢 Tóc thưa tiều tụy thân hình
明日又逢春 Ngày mai rồi lại sắp nghinh xuân về.
Phí Minh Tâm
Đèn mờ đêm lạnh tiêu điều cùng ta.
Nửa đêm năm cũ sẽ qua,
Nhưng sao vẫn ở phương xa chưa về.
Nhớ lại chuyên cũ buồn ghê,
Tự cười phiêu bạc ê chề đó đây.
Tóc thưa bạc, thân ốm gầy,
Sáng mai Tết đến là ngày xuân sang.
Theo sách “Thơ Đường Tản Đà dịch” của Nguyễn Quảng Tuân (2003), đây có thể là bài thơ Đường đầu tiên mà Tản Đà dịch năm Đinh Mão 1928. Trong bản thảo tựa là Trừ Tịch, chỉ có 4 câu chữ Hán, không phiên âm, không tác giả của nguyên bản và được dịch ra theo thể lục bát như bên dưới.
Nguyên Tác: Dịch Thơ:
除夕 Trừ Tịch - Tản Đà
旅館誰相問 Ngậm ngùi quán khách vắng tanh,
孤燈伴此親 Đèn khuya một ngọn với mình lân la.
一年今夜盡 Giờ đây năm cũ bước qua,
萬里未歸人 Mà người muôn dặm đường xa chưa về
Sau này người ta mới biết 4 câu chữ Hán trên là phần đầu của bài Trừ Dạ Túc Thạch Đầu Dịch của Đới Thúc Luân. Các chữ màu đỏ là khác với nguyên bản từ Toàn Đường Thi Khố.
Nguyễn Quảng Tuân dịch tiếp 4 câu cuối:
寥落悲前事 Tha hương chuyện cũ buồn ghê,
支離笑此身 Bôn ba khắp chốn tự chê cười mình.
愁顏與衰鬢 Tóc thưa tiều tụy thân hình
明日又逢春 Ngày mai rồi lại sắp nghinh xuân về.
Phí Minh Tâm
30-3-25
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét