Phong Lưu Tử 風流子 - Chu Bang Ngạn

Bài Tống Từ Chú Giải

風流子 - 周邦彥 Phong Lưu Tử - Chu Bang Ngạn

新綠小池塘. Tân lục tiểu trì đường.　
風簾動, 碎影舞斜陽. Phong liêm động, toái ảnh vô tà dương.　
羨金屋去來, Tiện kim ốc khứ lai　
舊時巢燕, Cựu thời sào yến　
土花繚繞, Thổ hoa liễu nhiễu　
前度莓牆. Tiền độ môi tường.　
繡閣鳳幃深幾許, Tú các phụng vi thâm kỷ hứa,　　　
聽得理絲簧. Thính đắc lý ty hoàng.　
欲說又休, Dục thuyết hựu hưu 　
慮乖芳信, Lự quai phương tín　

未歌先咽, Vị ca tiên yết　
愁近清觴. Sầu cận thanh thương.　
遙知新妝了, Dao tri tân trang liễu　
開朱戶, 應自待月西厢. Khai chu hộ, ưng tự đãi nguyệt tây sương.　
最苦夢魂, Tối khổ mộng hồn　
今宵不到伊行. Kim tiêu bất đáo y hàng.　
問甚時說與, Vấn thậm thời thuyết dữ　
佳音密耗, Giai âm mật háo　
寄將秦鏡, Ký tương tần kính　　
偷換韓香. Thâu hoán Hàn hương.　
天便教人, Thiên tiện giao nhân　
霎時廝見何妨. Thiếp thời tư kiến hà phương.　

Chú Thích

1 Phong lưu tử 風流子: tên từ điệu, tên khác là “Nội gia kiều内家嬌”, nguyên là 1 ca khúc của Đường giáo phường, sau dùng làm từ bài. Tổng cộng có 109 chữ, 22 câu, 9 bằng vận. Cách luật (âm trắc hay bằng có thể sai lạc giữa âm quan thoại và âm Hán Việt):

B T T B B vận
B B T, T T T B B vận
T B T T B cú
T B B T cú
T B B T cú
B T B B vận
T T T B B T T cú
T T T B B vận
T T T B cú
T B B T cú
T B B T cú
B T B B vận

B B B B T cú
B B T, B T T T B B vận
T T T B cú
X B X T B B vận
T T B T T cú
B B T T cú
T B B T cú
B T B B vận
B T B B cú
T B B T B B vận

B: bình thanh; T: trắc thanh; X: bất luận; cú: hết câu; vận: vần

2 Tân lục 新綠: nước xanh lúc đầu mùa xuân.
3 Tiện (hoặc Tiễn) 羨: hâm mộ.
4 Kim ốc 金屋: Nhà vàng, tích Hán Võ Đế lúc còn bé từng nói: "nếu lấy được A Kiều 阿嬌 thì sẽ xây tòa nhà vàng cho cô ta ở." từ đó chữ “kim ốc” chỉ nơi mỹ nữ ở.
5 Thổ hoa 土花: rêu rong.
6 Liễu nhiễu 繚繞: cuộn vòng, vòng vo.
7 Môi tường 莓牆: bức tường đầy rêu xanh.
8 Tú các 繡閣: tú phòng, căn phòng được trang hoàng hoa lệ của phụ nữ.
9 Phụng vi 鳳幃: trướng màn trong phòng khuê.
10- Kỷ hứa 幾許: biết mấy, biết bao, biết là bao.
11 Lý 理: tấu nhạc, cử nhạc, đánh đàn.
12 Ty hoàng 絲簧: dây tơ (dùng làm dây đàn) và sáo, kèn, chỉ nhạc cụ.
13 Quai 乖: sai lỗi. Lự quai 慮乖: lo rằng sai.
14 Phương tín 芳信: thư tín, tin tức của người phòng khuê, cũng có nghĩa là tin tức của mùa xuân hoa nở.
15 Thanh thương 清觴: chỉ rượu ngon, rượu quý.
16 Tân trang 新妝: mới trang điểm.
17 Ưng 應 = cai thị該是: nên là.
18 Đãi nguyệt tây sương 待月西廂: trích dẫn câu thơ của Nguyên Chẩn viết trong "Oanh Oanh Truyện". Thôi Oanh Oanh mê luyến Trương Quân Thụy nên viết bài thơ vào cái quạt sai nữ tỳ đưa tới cho Trương sinh:

"待月西廂 下，Đãi nguyệt tây sương hạ, Đợi trăng dưới mái hiên tây,
“迎風戶 半開。Nghinh phong hộ bán khai. Đón gió cửa mở 1 nửa”.
Về sau câu "Đãi nguyệt tây sương" trở thành 1 thành ngữ ám chỉ việc nam nữ hẹn hò nhau.

19 Bất đáo y hàng 不到伊行: không đến được bên nàng. Hàng 行: ở đây có nghĩa là bên đó, bên cạnh.
20 Giai âm 佳音: tin tức tốt đẹp
21 Mật háo 密耗: tin tức bí mật.
22 Tần kính 秦鏡: Trong bài này chữ “Tần kính” chỉ câu chuyện hai vợ chồng Từ Thục 徐淑 và Tần Gia 秦嘉 thời Hán, vì ở xa nhau nên thường gửi thư từ, quà tặng cho nhau. Tần Gia gửi tặng vợ 1 cái gương rất đẹp kèm theo những lời thương nhớ tình tứ. Về sau chữ “Tần kính 秦鏡” hay "Tần Gia minh kính 秦嘉明 鏡" ám chỉ quà tặng của tình nhân.
23 Hàn hương 韓香 hoặc Hàn Thọ hương 韓壽香: Tích bà Giả Ngọ 賈午vì mê luyến người Hàn Thọ 韓壽 nên ăn cắp chất thơm của bố tặng cho tình nhân. Ở đây chữ Hàn hương ám chỉ tặng vật của tình nhân.
24 Tiện giao 便教 = tức sử 即使: làm cho, mệnh lệnh cho.
25 Tư kiến 廝見: trông thấy nhau. Tư 廝: hỗ tương.

Dịch Nghĩa

Câu chuyện trong bài từ này có vẻ hư cấu hơn là sự thực.

Nước xanh tràn đầy các ao hồ
Gió thổi lay động trướng màn. Ánh tà dương bị trướng màn ngăn trở, chỉ còn những ảnh vỡ.
Tới nhà vàng (đầy những ảnh vỡ) nhẩy múa.
Tổ yến thời xưa.
Rêu rong vây quanh (viện tử)tường rêu lúc trước
Hoa lệ trướng màn của khuê phòng sâu tới mức nào
Chỉ nghe thấy tiếng âm nhạc từ trong phòng truyền ra
(âm nhạc như) muốn nói lại ngưng (lời tâm sự)
(Như) Lo lắng tin tức không chuẩn xác (sẽ lỡ làng lương thời)
Chưa hát (nàng) đã nghẹn ngào
Cái sầu thân cận chén rượu

Xa xa biết được (nàng mới) trang điểm
Mở cửa son, phải là chờ đón ánh trăng chiếu mái hiên tây
Tối khổ là hồn phách của tôi trong mộng
Tối nay không đến được bên nàng
Hỏi bao giờ mới nói được với (nàng) (để thố lộ tâm can)
(Trao đổi) những tin tức tốt đẹp mật thiết với nhau
Gửi quà tặng cho tình nhân
Nhận được chất thơm (Nước thơm, phấn thơm...) của nàng tặng.
Xin ông trời ban cho người phương tiện
Trong chốc lát gặp nhau đâu có hại gì!

Phỏng Dịch

1 Phong Lưu Tử - Tình Tương Yư

Ao nước nhỏ xanh trương.
Màn rung gió, ảnh vỡ không tà dương.
Mến nhà nắng nhấp nhô,
Thời xưa chim yến,
Mốc rêu đầy khắp,
Khi trước rêu tường.
Gác tiá trướng màn sâu biết mấy,
Nghe thấy tiếng đàn vang.
Muốn nói lại thôi,
Sợ tin sai lạc,
Chưa ca mà khóc,
Gần rượu sầu vương.

Tân trang từ xa biết,
Nên là cửa, son mở đón nguyệt tây sương.
Khổ nhất mộng hồn,
Đêm nay chẳng đến bên nàng.
Hỏi lúc nào nói được,
Lời ngon tiếng ngọt,
Tặng nhau gương quý,
Trao đổi mùi hương.
Trời hãy cho người,
Hại chi nhìn chút yêu thương.

2 Tình Tương Tư

Mùa mới ao hồ tràn nước biếc,
Ánh tà dương chiếu trướng rèm buông.
Bóng hình lay động theo làn gió,
Lốm đốm nhà vàng nhẩy múa cuồng.

Cựu thời chim én lượn loanh quanh,
Làm tổ nhà xưa quyến luyến tình.
Vườn cũ lô nhô rong trổ thắm,
Bức tường loang dấu lớp rêu xanh.

Khuê phòng màn phụng sâu sâu mấy,
Nghe vọng tiếng đàn lời ngập ngừng.
Lo lắng tin vui không hẳn đến,
Lời ca chưa cất chén sầu lưng.

Xa xa sớm biết người trang điểm,
Mở cửa hiên son vọng nguyệt đầy.
Khổ ải phách hồn trong giấc mộng,
Đêm nay sao đến được lầu tây?

Bao giờ mới nói được vài câu,
Âu yếm trao nhau những ngọt ngào.
Lễ vật thân thương mong gửi đến,
Bên người yêu mến mối tình sâu.

Ông xanh xin hãy ban ân,
Cho người gặp gỡ một lần hại chi.

HHD 

8-2018
***
Bản Dịch:

Phong Lưu Tử - Chu Bang Ngạn

1-

Ao hồ nước xanh trong
Màn lay động. Ảnh say ngăn ánh dương
Đến nhà vàng múa may
Ngày xưa tổ yến
Đám rong vây phủ
Vượt qua rêu tường
Gác hoa màn phụng sâu thăm thẳm
Nghe vẳng nhạc trong phòng
Muốn nói lại ngừng
Lo nhỡ thư tín
Chưa ca đã nghẹn
Sầu kề chén lưng.

Xa biết xong trang điểm
Mở cửa son, chờ trăng chiếu mái tây sương
Khổ nhất mộng hồn
Đêm nay không đến bên nàng
Hỏi khi nao nói với
Lời trao ngọt ngào
Gởi quà bạn quý
Nhận phẩm vật hương
Xin trời lệnh ban
Gặp nhanh đâu có ngại ngùng!

2-

Ao hồ nước xanh trong
Màn lay ảnh vỡ tung
Đến nhà vàng nhảy múa
Phong lưu thật vô cùng!

Ngày xưa yến làm tổ
Đám rong rêu bao phủ
Che lấp khắp chân tường
Gác hoa, màn phụng rủ

Ngập ngừng nhạc phòng sâu
Âu lo nhỡ tin vắng
Chưa hát đã nghẹn ngào
Sầu kề lưng chén rượu

Xa biết trang điểm xong
Mở cửa chờ trăng chiếu
Trong mộng khổ phách hồn
Bên nàng không đến được

Hỏi khi nào mới trao
Những câu nói ngọt ngào
Gói quà đầy hương ngát
Tình quân thỏa ước ao

Xin ban ân phước; trời cao
Chốc mòng gặp gỡ có đâu hại gì!

Lộc Bắc
Aug2018