Ký Lý Đảm, Nguyên Tích 寄李儋元錫 -Vi Ứng Vật (Trung Đường)

(Nhóm LT21 Chúc mừng Sinh Nhật Thượng Thọ 90 của Ông Cò)

Vi Ứng Vật 韋應物 (737-792) tự Nghĩa Bác 義博, người Đỗ Lăng, Kinh Triệu, lúc đầu làm Tam vệ lang cho Đường Huyền Tông (712-755), về sau chịu khó đọc sách, đến đời Đức Tông (780-804) làm quan thứ sử Tô Châu có nhiều thiện chính. Ông tính cao khiết, thích đốt hương ngồi một mình. Ông cùng Lưu Trường Khanh được người đương thời gọi là 2 thi nhân đại tự nhiên. Thi tập của ông gồm 10 quyển.

Nguyên bản        Dịch âm

寄李儋元錫        Ký Lý Đảm, Nguyên Tích

去年花裡逢君別 Khứ niên hoa lý phùng quân biệt,

今日花開又一年 Kim nhật hoa khai hựu nhất niên.

世事茫茫難自料 Thế sự mang mang nan tự liệu,

春愁黯黯獨成眠 Xuân sầu ảm ảm độc thành miên.

身多疾病思田里 Thân đa tật bệnh tư điền lý,

邑有流亡愧俸錢 Ấp hữu lưu vong quý bổng tiền.

聞道欲來相問訊 Văn đạo dục lai tương vấn tấn,

西樓望月幾回圓 Tây lâu vọng nguyệt kỷ hồi viên.

Chú giải

茫 茫 mang mang: mênh mang

愧 quý: hổ thẹn

問訊 vấn tấn: người trên hỏi người dưới, hỏi thăm với ý mách bảo điều gì.

Dịch nghĩa

Gửi Lý Đảm và Nguyên Tích

Năm ngoái khi hoa nở, chính là lúc cùng các ông chia tay,

Năm nay hoa lại nở, đã một năm rồi!

Việc đời man mác, khó tự liệu tính trước được,

Trong mối sầu xuân ảm đạm, hãy cố tạo nên giấc ngủ.

Thân nhiều bệnh tật thì nên nghĩ tới vườn ruộng,

Trong ấp có kẻ lưu vong, mình hổ thẹn còn lãnh bổng lộc.

Nghe nói các ông muốn đến đây vấn an tôi,

Trên lầu tây, tôi trông ngóng trăng, đã nhiều lần rồi!

Dịch thơ

Gửi Lý Đảm, Nguyên Tích

Ngắm hoa năm ngoái ta từ biệt,

Hoa nở hôm nay đúng một niên.

Thế sự mênh mang khôn tự liệu,

Xuân sầu ảm đạm ngủ chưa yên.

Thân nhiều tật bệnh ưa vườn ruộng,

Ấp lắm lưu vong thẹn bổng tiền.

Nghe nói quí ông sang dạy bảo,

Lầu tây vọng nguyệt đã nhiều đêm.

Lời bàn 

Đây là một bức thư Vi Ứng Vật viết cho hai ông Lý Đảm và Nguyên Tích (không rõ lai lịch). Lời thơ rất lễ phép đại ý nói rằng mình nhiều bệnh tật nên ở nơi đồng ruộng cho mát mẻ (câu 5); Câu 6 diễn tả ý nghĩ của một kẻ sĩ khiêm nhượng lúc hưu trí (Ấp lắm lưu vong thẹn bổng tiền): Ấp mình đang trú ngụ có nhiều người lưu vong (những người này phải làm lụng cực nhọc mới có đồng tiền) nên mình lấy làm thẹn khi ngồi không mà lãnh tiền hưu bổng quá nhiều; Câu 7 & 8 tả thái độ thường tình của mấy cụ cao niên hưu trí: Hằng ngày chả có việc gì làm, nghe nói hai ông sẽ tới thăm hỏi, kẻ hèn này đã từng đứng ở lầu tây ngóng trăng nhiều lần rồi (ngóng các ông nhiều tháng rồi).

Tái bút

ỐC soạn bài này nhân dịp sinh nhật thứ 90 của mình:

Câu 3 & 4:

Việc đời đã đổi thay nhanh hơn và nặng hơn là mình dự liệu.

Câu 5:

Thân nhiều tật bệnh ưa vườn ruộng, Nhiều bệnh không tên (bệnh của tuổi già) chỉ vì cơ thể suy nhược; thực ra chúng không phải là bệnh, chỉ là một giai đoạn tất yếu của cuộc đời (sinh, trưởng, lão, tử).

Câu 6:

Ấp lắm lưu vong thẹn bổng tiền. Trộm nghĩ rằng công lao chỉ ở mức bình thường mà sau 24 năm hưu trí, tiền bổng lộc vẫn dư xài trong khi chung quanh mình có nhiều người cao niên lưu vong mà nếu hôm nay không làm việc thì ngày mai có thể sẽ đói.

Câu 7 & 8:

Nghe nói quý ông sang dạy bảo, Lầu tây vọng nguyệt đã nhiều đêm. Hoàn cảnh của mình cũng tương tự như giống như họ Vi nhưng có lẽ mình may mắn hơn, còn được các ACE yêu cổ thi, từ bốn phương, góp ý, bàn luận hàng tuần qua internet. Mình chỉ mơ ước có được một lần gặp mặt họ trước khi lìa đời để mời nhau một ly rượu nhạt.

Con Cò

***

Kính chúc: Ông Cò NGUYỄN VĂN BẢO Sinh Thần THƯỢNG THỌ sức khỏe An Khang Thân An Tâm Lạc.

Gửi Tặng Lý Đam - Nguyên Tích

Năm trước hoa khai, ta giã biệt

Hôm nay hoa nở đúng tròn năm

Chuyện đời bao quát đâu cần quản

Xuân đến sầu thêm ngủ chẳng an

Bệnh hoạn thân gầy, xây uyển mộng

Trong thôn viễn khách ước xa xăm

Nghe tin bạn quý toan thăm viếng

Mong ngóng lầu tây vọng nguyệt thầm

Kiều Mộng Hà

Austin.3.23.24

***

Gửi Lý Đam Nguyên Tích

1/

Mùa hoa năm ngoái bạn chia tay,

Tròn một năm, nay lại nở đầy.

Việc thế rối bời sao liệu trước,

Xuân buồn giấc ngủ một mình say.

Thân nhiều bệnh tật vườn quê nhớ,

Xóm lắm dân di lộc thẹn thay.

Nghe nói thăm nhau anh sắp tới,

Trăng tròn mấy độ ngóng lầu tây.

2/

Chia tay dưới dàn hoa năm ngoái,

Một năm tròn nay lại nở đầy.

Việc đời định trước khó thay,

Xuân buồn chỉ muốn ngủ say một mình.

Nhớ vườn ruộng thân hình nhiều bệnh,

Dân tha phương tự thẹn bổng cao.

Nghe anh định đến thăm nhau,

Lầu tây chờ đón biết bao trăng tròn.

Mỹ Ngọc 

Mar. 23/2024.

***

Gởi Lý Đam Và Nguyên Tích.

Hoa đào bừng nở năm nao,

Phút giây ly biệt - lệ trào ướt mi.

Tròn niên thấm thoát sầu bi,

Tri âm vắng bóng từ khi bỏ làng.

Đa mang thế sự võ vàng,

Dễ đâu liệu trước ngút ngàn về sau.

Xuân sang, ảm đạm ngập sầu,

Tự mình dỗ giấc - canh thâu lạnh lùng.

Thân mang bệnh hoạn vô chừng,

Điền viên khuây khỏa - mịt mùng ngày qua.

Tha phương cầu thực gần xa,

Khối người trong ấp kêu ca phận đày.

Riêng ta túy lúy cuồng say,

Của tiền bổng lộc - thẹn thay gào trời...

Bạn bè tít tận ngàn khơi,

Nhắn thơ muốn viếng - đôi lời hỏi thăm.

Tây lâu hiu hắt âm thầm,

Bao lần vọng nguyệt - lũi lầm cao niên.

Khánh-Hưng

***

Kính chúc sức khỏe và trường thọ đến Ông Cò nhân dịp sinh nhật 90 tuổi.

Thư Gởi Lý Đam Và Nguyên Tích

Hoa nở năm rồi giã biệt nhau

Khoe màu hoa lại nở năm sau

Đời người ai biết chuyện gì đến

Ảm đạm mùa xuân dỗ giấc sầu

Bệnh tật nghĩ về nơi ruộng cũ

Hưởng nhiều bổng lộc thẹn thùng sâu

Nghe tin bạn đến thăm nhà tớ

Trông ngóng lầu tây đã bấy lâu.

Thanh Vân

***

Gởi Lý Đam, Nguyên Tích

Mình giã biệt dưới hoa năm ngoái

Đến bây giờ nở lại tròn năm

Chuyện đời đâu dễ tính thầm

Nỗi sầu cô độc ôm cầm giấc xuân

Nhớ vườn ruộng, bệnh vào thân

Lưu vong bổng lộc lương tâm thẹn cùng

Nghe tin bạn muốn tương phùng

Bao mùa trăng ngóng cùng chung mái lầu

Kim Oanh

***

Gởi Lý Đam, Nguyên Tích

Năm ngoái ngắm hoa mình giã biệt

Năm nay hoa nở đã tròn năm

Chuyện đời mù mịt khôn trù tính

Ảm đạm sầu xuân độc chiếc nằm

Bệnh tật mang nhiều vườn ruộng nhớ

Lưu vong đầy xóm, thẹn lương tâm

Nghe tin các bạn mong thăm viếng

Vọng nguyệt lầu tây biết mấy tầm!

Viết thêm:

Hoàn cảnh của mình cũng tương tự như giống như họ Vi nhưng có lẽ mình may mắn hơn, còn được các ACE yêu cổ thi, từ bốn phương, góp ý, bàn luận hàng tuần qua internet. Mình chỉ mơ ước có được một lần gặp mặt họ trước khi lìa đời để mời nhau một ly rượu nhạt. Con Cò thơ

Nhân ngày sinh nhật 29/03 của đàn chủ, thư ký viết tặng Ống Cò một bài thơ.

Tự Bạch (dùm)

Bấm đốt tay hôm nay chín chục.

Thầm nhủ mình lắm phúc ơn trời

Tha hương nương tựa nửa đời

Thẹn nhiều bổng lộc, xót người lưu vong

Thân già lão, chẳng mong sống mãi

Nợ văn chương tứ hải kết thân

Cầu mong gặp mặt một lần

Mời chung rượu nhạt, “đằng vân” giã từ!

Lộc Bắc

29/03/2024

***

Góp Ý :

ÔC đưa bài này vào ngày sinh nhật thứ 90 của mình khiến BS càng thêm ngưỡng mộ, vì ngày xưa, thất thập cổ lai hy, mà ÔC tới cửu thập vẫn còn đi chơi lung tung, soạn bài, dịch thơ rất uy tín. Mong ÔC cứ tiếp tục như vậy thêm nhiều năm nữa để đàn em noi theo.

Thi Viện thì ghi họ Vi sinh năm 737, mất 792.

Theo Trần Trọng San, là 736-830.

Theo Trương Đình Tín thì 737-780, giống như sách của Nguyễn Đức Lân.

Theo Chi Điền Hoàng Duy Từ: 755-835.

Tại sao lại có sự khác biệt nhiều như vậy? Phải nhờ anh Giám mò giùm.

Sau khi đọc góp ý của anh Giám, BS thấy có gì lấn cấn:

# Nguyên Tịch thì không ai biết tông tích, tiểu sử rõ ràng.

# Lý Đảm, viết với bộ Nhân, có thể đọc là Đam, theo anh Giám, (?-762) là Việt Vương Lý Hệ. Theo Chử Nhân Hoạch, và Wikipedia thì Đường Túc Tông có nhiều con trai lắm, 3 người theo cha đi dẹp loạn An Lộc Sơn từ năm 755 là Quảng Bình Vương Lý Thục, Thái Tử; Triệu Vương Lý Hệ (728-762) và Kiến Ninh Vương Lý Đảm (?-757). Đảm vì bất hòa với Lý Phụ Quốc và Trương Hoàng Hậu, bị vu cáo là có mưu cướp ngôi thái tử nên bị Túc Tông ép tự sát năm 757.

Nếu Lý Hệ sinh năm 728, thì Đảm có thể sinh năm 729 hay 730, thì lớn hơn Vi Ứng Vật cỡ 7, 8 tuổi thôi. Không hiểu hai người quen nhau lúc nào? Khi Đảm chết năm 757 thì Vi mới 20 tuổi. Theo ý bài thơ thì nó được làm lúc Vi đã già, về hưu rồi, sống “lưu vong”, mà Đảm còn hẹn đến thăm, thì Lý Đảm chắc là một người nào khác, không phải Kiến Ninh Vương Lý Đảm, con Túc Tông.

Đây là bàn chơi sau khi đọc bài của các anh Tâm và Giám, không có ý tranh cãi với hai anh có tài truy tìm tài liệu.

Sau đây là bài dịch thoát của BS.

Gửi Lý Đam, Nguyên Tích.

Dưới hoa năm ngoái lúc chia tay,

Hoa nở hôm nay năm đã đầy,

Thế sự mang mang sao liệu được,

Xuân sầu ảm đạm cố ngủ say,

Thân nhiều bệnh tật thương vườn cũ,

Thẹn chốn lưu vong được bổng dầy,

Nghe quý đàn anh cùng tới gặp,

Lầu tây vọng nguyệt đã bao ngày.

Bát Sách.

(ngày 27/03/2024)

***

Bạn Tri Âm

Xuân trước chúng ta giả biệt nhau
Năm nay hoa nở nhớ chia tay
Việc đời thay đổi đâu biết trước
Giấc ngũ chập chờn chẳng được say
Bệnh tật thường xuyên vườn ruộng cũ
Gian nan lắm kẻ dạ buồn thay
Bạn hiền sắp đến nhà thăm hỏi
Khách quý trông chờ ngóng gác tây

Văn Ngọc
7-4-2024

***

Nguyên bản: Phiên âm:

寄李儋元錫 Ký Lý Đam Nguyên Tích

韋應物 Vi Ứng Vật

去年花裏逢君別 Khứ niên hoa lý phùng quân biệt

今日花開已一年 Kim nhật hoa khai dĩ nhất niên

世事茫茫難自料 Thế sự mang mang nan tự liệu

春愁黯黯獨成眠 Xuân sầu ảm ảm độc thành miên

身多疾病思田里 Thân đa tật bệnh tư điền lý

邑有流亡愧俸錢 Ấp hữu lưu vong quý bổng tiền

聞道欲來相問訊 Văn đạo dục lai tương vấn tấn

西樓望月幾回圓 Tây lâu vọng nguyệt kỷ hồi viên

Sách của Vi Ứng Vật và sách đời Thanh cho văn bản như bên trên với chữ dĩ 已=quá trong câu 1 và dị bản hốt hốt 忽忽=lơ là thay vì ảm ảm 黯黯=buồn thảm trong câu 4:

Vi Tô Châu Tập - Đường - Vi Ứng Vật 韋蘇州集-唐-韋應物

Ngự Định Toàn Đường Thi - Thanh - Thánh Tổ Huyền Diệp 御定全唐詩-清-聖祖玄燁

Các sách đời Tống Nguyên Minh xài chữ hựu又=vừa trong câu 1 và không chép dị bản của bài nguyên thủy:

Ký Toản Uyên Hải - Tống - Phan Tự Mục 記纂淵海-宋-潘自牧

Doanh Khuê Luật Tủy - Nguyên - Phương Hồi 瀛奎律髓-元-方回

Đường Thi Phẩm Vị - Minh - Cao Bính 唐詩品彙-明-高棅

Bài thơ Đường luật tuyệt hảo bảy chữ tám câu này được chọn đăng trong Thiên Gia Thi 寄李儋元锡 cũng như trong Đường Thi Tam Bách Thủ 唐诗三百首 bài 192. Bài thơ luật bằng, vần bằng, đúng niêm vận, tiết tấu, bố cục và đối xứng.

Vi Ứng Vật được Đường Đức Tông bổ nhiệm Thử sử Trừ Châu năm 783. Cuối xuân năm này, ông rời bạn bè và Trường An. Ông làm bài thơ gởi bạn vào mùa xuân năm 784.

Ghi chú:

Lý Đam: ( ? -762) bạn thân của thi nhân, từng là người hầu trong cung. Theo Trung Quốc Lịch Đại Nhân Danh Đại Từ Điển 中國歷代人名大辭典, Lý Đam là con trai thứ hai của Đường Túc Tông, bị giết chết năm 762 khi âm mưu cùng Trương hoàng hậu giết hoạn quan Lý Phụ Quốc (李辅国) nhưng thất bại.

Nguyên Tích: ( ? -839?), người Hà Nam, tự Quân Huống, bạn thơ của tác giả khi ông sống ở huyện Trường An. Theo Trung Quốc Lịch Đại Nhân Danh Đại Từ Điển, ông làm quan giữ chức Thứ sử Tô Châu thời Hiến Tông Nguyên Hòa, đi đến đâu đều đạt được thành tựu chính trị; 10 năm sau đến Phúc Kiến làm Quan Sát sử; 14 năm sau đến trấn Tuyên Châu làm Thư ký và Giám sát; sau đó bị giáng chức đi Bích Châu vì tội tham ô những lạm. Toàn Đường Văn 全唐文·卷六百九十三 , xác nhận Nguyên Tích có làm việc ở Tô Châu vào năm Nguyên Hóa thứ 9, và sau cùng làm Thứ sử Cù Châu.

Nhiều nơi (5000yan.com, chinesewords.org/poetry…) cho Lý Đam và Nguyên Tích là một người: Lý Đam: tự Nguyên Tích, Vũ Uy (kim chúc Cam Túc) nhân, tằng nhâm điện trung thị Ngự sử, thị tác giả đích bằng hữu 李儋: 字元錫, 武威 (今屬甘肅) 人, 曾任殿中侍御史, 是作者的朋友 Lý Đam: tự Nguyên Tích, người Vũ Uy (Cam Túc ngày nay), từng làm Ngự sử trong cung, và là bạn thân của tác giả. Điều này có vẻ hợp lý theo thời điểm của bài thơ sáng tác năm 784 khi Vi Ứng Vật làm Thứ sử Trừ Châu, 22 năm sau khi Lý Đam, Việt vương Lý Hệ bị giết chết.

Tuy nhiên, ngoài bài Ký Lý Đam, Nguyên Tích 寄李儋,元錫, Vi Ứng Vật còn có làm rất nhiều bài thơ tặng riêng cho Lý Đan như: Tặng Lý Đam Thị Ngự 贈李儋侍禦, Tống Lý Đam 送李儋, Ký Biệt Lý Đam 寄別李儋, Thù Lý Đam 酬李儋, Tặng Lý Đam 贈李儋… hoặc tặng riêng cho Nguyên Tích như: Quận Trung Đối Vũ, Tặng Nguyên Tích Kiêm Giản Dương Lăng 郡中對雨,贈元錫兼簡楊淩, Tống Nguyên Tích, Dương Lăng 送元錫,楊淩, Đồng Nguyên Tích Đề Lang Gia Tự 同元錫題琅琊寺.

Dấu phẩy trong các tựa bài thơ là sáng kiến mới, được ctext.org thêm vào giúp người ngày nay dễ hiểu, không có trong văn bản (mộc bản) nguyên thủy. Ký Lý Đam, Nguyên Tích 寄李儋,元錫 trong mộc bản là Ký Lý Đam Nguyên Tích 寄李儋元錫. Tống Nguyên Tích, Dương Lăng 送元錫,楊淩 trong mộc bản là Tống Nguyên Tích Dương Lăng 送元錫楊淩.

Trong cổ thi Trung Hoa, mình phải hiểu thêm bối cảnh, ẩn dụ, điển tích… mới mong hiểu được ý tác giả, một thách thức đôi khi quá lớn với mình. Mình chỉ có thể chắc chắn là Lý Đam trong bài thơ là một nhân vật khác không phải Việt Vương Lý Hệ và Lý Đam và Nguyên Tích là hai nhân vật khác nhau.

Xuân sầu: nỗi buồn do sự xuất hiện của mùa xuân gây ra

Tư điền lý: nhớ ngôi làng bình dị, ý là muốn sống ẩn dật.

Ấp hữu lưu vong: đề cập đến những người phải sống lưu vong trong khu vực, những người nghèo vô gia cư (đang thời loạn lạc)

Quý bổng tiền: xấu hổ vì nhận lương bổng (từ người dân đóng thuế) mà không làm gì được giúp cho người nghèo đói

Vấn tấn: thăm viếng hỏi han

Dịch nghĩa:

Gởi Lý Đam và Nguyên Tích

Năm ngoái khi bông hoa nở là lúc chúng ta chia tay và nói lời tạm biệt,

Năm nay hoa lại nở, chúng ta đã xa nhau quá một năm rồi.

Việc đời mênh mang, làm sao có thể đoán trước được số phận của mình,

Mùa xuân ảm đạm, khiến cảm thấy cô độc mất ngủ.

Thân nhiều bệnh tật nên nghĩ muốn trở về đồng ruộng quê nhà,

Nhìn những người nghèo đói trong ấp, mà thấy hổ thẹn lãnh bổng lộc.

Nghe nói bạn muốn đến đây gặp thăm,

Tôi đã lên lầu tây bao lần trông ngắm trăng mong chờ.

Dịch thơ:

Gởi Bạn

Hoa nở năm rồi khi tạm biệt,

Giờ hoa lại nở chưa đoàn viên.

Khó khăn cuộc sống không toan trước,

Buồn bực đêm xuân khó ngủ yên.

Già bịnh ước mơ về sống ruộng.

Đói nghèo đầy thẹn nhận lương tiền,

Vui nghe bạn nói sẽ thăm viếng,

Lên gác chờ trăng nhiều tối liền.

Nhớ Bạn

Năm rồi đào nở chia tay,

Giờ đào lại nở mới hay năm tròn.

Việc đời thật khó liệu toan,

Mùa xuân ảm đạm cô đơn đêm trường.

Già bịnh càng nhớ quê hương,

Thẹn nhận bổng lộc, nhiễu nhương bao người.

Vui nghe bạn muốn đến chơi,

Đêm đêm nhắn gởi vài lời cùng trăng.

To Li Dan, My Friend Yuanxi by Wei Yingwu

Translation by Betty Tseng

Last year we gathered and parted when flowers were still in bloom,

Now comes this year's blossom, a year has since passed by.

Unpredictable is the indefinite and unfathomable world around us,

This spring I sleep in solitude with a glum and gloomy mind.

Stricken with illnesses I long to hometown retire to,

I feel undeserving of my salary as on the streets the destitute strive to survive.

I hear mention of your intention to visit here,

Here I await you in the west chamber wondering how many moons before you arrive.

To My Friends Li Dan And Yuanxi by Wei Yingwu

Translation by Witter Bynner

We met last among flowers, among flowers we parted,

And here, a year later, there are flowers again;

But, with ways of the world too strange to foretell,

Spring only brings me grief and fatigue.

I am sick, and I think of my home in the country-

Ashamed to take pay while so many are idle.

In my western tower, because of your promise,

I have watched the full moons come and go.

Phí Minh Tâm

***

Góp Ý:

... hai ông Lý Đảm và Nguyên Tích (không rõ lai lịch).

李儋=Lý Đam (không phải Đảm), ?-762, là Việt vương Lý Hệ (越王李係) con trai thứ nhì của Đường Túc Tông, bị giết khi âm mưu cùng Trương hoàng hậu giết hoạn quan Lý Phụ Quốc (李辅国) và nội thị Trình Nguyên Chấn (程元振) bại lộ.

元锡（Nguyên Tích, ?- 825）thuộc dòng vua Tiên Ti (Thát Đạt), quan lớn triều Đường qua nhiều đời, cuối đời bị biếm làm Bích Châu thứ sử vì tội tham ô.

Bài thơ phải được làm trước khi Việt vương Lý Hệ bị giết năm 762 và lúc đó có lẽ Nguyên Tích đang còn nhỏ tuổi; nhưng năm 762 thì họ Vi mới có 25, và đây là thời điểm cuối của loạn An-Sử (755-763), lúc họ Vi làm tham quân (từ tuổi 15) và sống không câu thúc ở các vùng quê. Lý Đam và Nguyên Tích tính chuyện đển thăm họ Vi khi nào? Hai chữ lưu vong (流亡) có thể chỉ hoàn cảnh của họ Vi trong thời loạn nhưng trong hoàn cảnh đó mấy ai muốn đi thăm ai, nhất là hai người có thể với tuổi khác nhau cả nửa thế kỷ?

Huỳnh Kim Giám

***

Phí Minh Tâm bổ túc thêm:

Lý Đam: bạn thân của thi nhân, từng là người hầu trong cung. Theo Trung Quốc Lịch Đại Nhân Danh Đại Từ Điển 中國歷代人名大辭典, Lý Đam là con trai thứ hai của Đường Túc Tông, bị giết chết năm 762 khi âm mưu cùng Trương hoàng hậu giết hoạn quan Lý Phụ Quốc (李辅国) nhưng thất bại.

Nguyên Tích: ( ? -839), người Hà Nam, tự Quân Huống, bạn thơ của tác giả khi ông sống ở huyện Trường An.

Nhiều nơi (chinesewords.org/poetry, arteducation.com.tw …) cho Lý Đam và Nguyên Tích là một người: Lý Đam, tự Nguyên Tích, Vũ Uy (kim chúc Cam Túc) nhân, tằng nhâm điện trung thị Ngự sử, thị tác giả đích bằng hữu 李儋, 字元錫, 武威 (今屬甘肅) 人, 曾任殿中侍御史, 是作者

的朋友 Lý Đam, tự Nguyên Tích, người Vũ Uy (Cam Túc ngày nay), từng làm Ngự sử trong cung, và là bạn thân của tác giả. Điều này hợp lý theo thời điểm của bài thơ sáng tác năm 784 khi Vi Ứng Vật đang làm Thứ sử Từ Châu, 22 năm sau khi Lý Đam, Việt vương Lý Hệ bị giết chết. pmt

Huỳnh Kim Giám viết thêm:

Cám ơn anh Tâm.

Tôi đồng ý, căn cứ theo thời điểm thì Việt vương Lý Hệ không thể là Lý Đam trong bài thơ. và tôi không nghĩ rằng Vi Ứng Vật dám dùng tên cúng cơm của Việt vương trong tựa đề thơ.

Nhưng bảo rằng Lý Đam và Nguyên Tích là một người thì có lẽ cũng không đúng. Theo trang 李儋元锡非一人 [Lý Đam, Nguyên Tích không phải là một người] này thì Nguyên Tích không thể là tự của Lý Đam theo quy tắc đặt biểu tự (表字) thời xưa (tác giả cũng nhấn mạnh rằng 儋 phát âm là đam/ dān). Năm 783, họ Vi làm bài thơ 赠李儋侍御 (Tặng Lý Đam thị ngự) trong đó có hai câu:

風光山郡少 Phong Quang san quận thiếu

來看廣陵春 Lai khán Quảng Lăng xuân

cho người đọc thấy rằng năm đó Vi Ứng Vật và Lý Đam đang ở Quảng Lăng; và ta có thể hiểu rằng năm sau (建中=Kiến Trung 4, 784) làm bài thơ nhớ bạn. Trong Vi Ứng Vật Tập có các bài thơ 善福寺阁对雨寄李儋幼遐=Thiện Phúc tự các đối vũ ký Lý Đam ấu hà, 同元锡题琅琊寺=đồng Nguyên Tích đề Lang Da tự và các tựa đề này cho ta thấy có hai người tên Lý Đam và Nguyên Tích. Rất tiếc rằng vì ta không biết năm sinh của Nguyên Tích, ta không rõ người này là bạn thế nào với họ Vi, chỉ biết ông ta mất sau họ Vi 34 năm.

Phí minh Tâm viết thêm:

Cám ơn anh Giám đã cung cấp thêm nhiều tài liệu cho thấy Lý Đam và Nguyên Tích là hai người khác nhau, Ngoài bài Ký Lý Đam Nguyên Tích 寄李儋,元錫, Vi Ứng Vật có làm rất nhiều bài thơ tặng riêng cho Lý Đan như: Tặng Lý Đam Thị Ngự 贈李儋侍禦, Tống Lý Đam 送李儋, Ký Biệt Lý Đam 寄別李儋, Thù Lý Đam 酬李儋, Tặng Lý Đam 贈李儋… hoặc tặng riêng cho Nguyên Tích như: Quận Trung Đối Vũ, Tặng Nguyên Tích Kiêm Giản Dương Lăng 郡中對雨,贈元錫兼簡楊淩, Tống Nguyên Tích, Dương Lăng 送元錫,楊淩, Đồng Nguyên Tích Đề Lang Gia Tự同元錫題琅琊寺.

Trong cổ thi Trung Hoa, mình phải hiểu thêm bối cảnh, điển tích, ẩn dụ… mới mong hiểu được một phần ý tác giả, một thách thức đôi khi quá lớn với mình.