Đề Đào Hoa Phu Nhân Miếu 題桃花夫人廟 - Đỗ Mục

Nguyên tác          Dịch âm

題桃花夫人廟     Đề Đào Hoa Phu Nhân Miếu
細腰宮裡露桃新 Tế yêu cung lý lộ đào tân,
脈脈無言幾度春 Mạch mạch vô ngôn kỷ độ xuân.
至竟息亡緣底事 Chí cánh Tức vong duyên để sự?
可憐金谷墜樓人 Khả liên Kim Cốc truỵ lâu nhân.

杜牧                     Đỗ Mục 

Chú thích: 

Kim Cốc viên ở huyện Lạc Dương, tỉnh Hà Nam. Đời Tấn, nhà hào phú Thạch Sùng có người thiếp xinh đẹp và thổi sáo hay tên là Lục Châu. Tôn Tú yêu cầu Thạch Sùng tặng cho người thiếp này, Thạch Sùng khước từ và nói với Lục Châu rằng: "ta có lỗi với nàng.". Lục Châu nhảy lầu tự tử. Vì việc này Thạch Sùng bị Tôn Tú gièm pha với Triệu Vương Luân và bị giết chết.

Dịch nghĩa:

Vịnh Miếu Đào Hoa Phu Nhân
Người đẹp lưng ong cấm cung nhỏ lệ
Biết bao nhiêu mùa xuân không nói năng gì (với chồng)
Vì sao mà nước Tức mất?
Thương xót cho ai nhẩy lầu tự sát ở Kim Cốc!

Dịch thơ:

Vịnh Miếu Đào Hoa Phu Nhân
Cấm cung bồ liễu lệ âm thầm
Tịnh khẩu nhìn chồng mấy độ xuân
Nước Tức bại vong vì sao vậy?
Xót ai Kim Cốc nhảy lầu trầm

Con Cò

***

Dịch nghĩa:

Trong cung eo nhỏ, đào tơ mơn mởn ngậm sương.
Lặng lẽ không nói đã biết bao mùa xuân.
Rốt cuộc vì sao mà nước Tức bị mất?
Đáng thương cho người gieo lầu ở vườn Kim Cốc.

Dịch thơ:

Đề Miếu Bà Đào Hoa

Eo nhỏ cung sâu, đào mởn sương
Đăm đăm nín lặng bấy xuân trường
Vì đâu nước Tức tiêu vong nhỉ?
Kim Cốc gieo lầu chết xót thương!

Lộc Bắc 

***

Bản dịch:

Người đẹp lưng ong lệ đẫm khăn
Cam tâm không nói đã bao xuân
Nước Tức vì sao mà vong quốc?
Chỉ thương nàng Lục đã liều thân.

Bát Sách

***

Nguyên Tác:                               Phiên Âm:

題桃花夫人廟     Đề Đào Hoa Phu Nhân Miếu
細腰宮裡露桃新 Tế yêu cung lý lộ đào tân,
脈脈無言幾度春 Mạch mạch vô ngôn kỷ độ xuân.
至竟息亡緣底事 Chí cánh Tức vong duyên để sự?
可憐金谷墜樓人 Khả liên Kim Cốc trụy lâu nhân.
杜牧                     Đỗ Mục 

Ghi Chú:

Đào Hoa Phu Nhân: là con gái của Quy Trần Hầu, là vợ vua nước Tức đời Xuân Thu. Vua nước Sở diệt nước Tức và chiếm đoạt Tức phu nhân. Nàng phải lấy vua nước Sở, sinh được hai con, nhưng suốt đời không nói một lời nào với vua. Người đời sau thương cảm nàng nên lập miếu thờ tại huyện Hoàng Pha, nay tỉnh Hồ Bắc.

- Tế yêu cung: cung Eo Nhỏ của vua Sở. Theo Hậu Hán Thư 後漢書, vua nước Sở thích những người eo nhỏ lưng ong, cung nữ dưới triều đại ông phải nhịn hoặc bớt ăn cho có eo nhỏ, có nhiều người chết vì đói. 

- Mạch mạch: nhìn nhau đăm đăm.

- Vô ngôn: không nói một lời. Đào Hoa phu nhân bị vua Sở bắt ép làm vợ, nên quyết định không nói một lời trong suốt đời còn lại.

- Chí cánh: cứu cánh.

- Tức vong: nước Tức bị tiêu diệt.

- Duyên: do hành động con người.

- Để sự: thập ma sự, việc gì vậy?

- Kim Cốc: Gia trang ở Thung Lũng Núi Vàng phía Tây huyện Lạc Dương, tỉnh Hà Nam.

Kim Cốc trụy lâu nhân: Người rớt lầu ở vườn Kim Cốc. Sự tích nói về nàng Lục Châu đời Tây Tấn. Lục Châu là ái thiếp của Thạch Sùng, một người giàu, có nhiều ca kỹ, sống trong vườn Kim Cốc, phụ cận Lạc Dương. Tôn Tú, một cận thần của Triệu Vương, muốn lấy Lục Châu, Thạch Sùng cự tuyệt, Tôn Tú liền giả chiếu vua bắt Thạch Sùng. Bấy giờ Thạch Sùng đang cùng Lục Châu yến tiệc trên lầu trong vườn Kim Cốc. Thạch Sùng nói với Lục Châu: "Ta vì nàng mà mắc tội". Lục Châu khóc, nói: "Xin chết trước mặt chàng để đáp đền" rồi gieo mình xuống lầu tự tử.

Một truyền thuyết khác cũng nói về nàng Lục Châu trong bài Kim Cốc Viên 金谷園 của Đỗ Mục. Ca kỹ trẻ xinh đẹp tên Lục Châu đời Tấn nhảy lầu tử vì không muốn bị Bạch Châu Nhân ép về sống ở Kim Cốc Viên.

Đỗ Mục so sánh Đào Hoa Phu Nhân với Lục Châu theo đạo lý thời bấy giờ nói chung là lấy tam tòng tứ đức làm nền tảng. Ông bà ta có nói ăn theo thuở ở theo thì. Không thể theo đạo lý ngày nay mà xét chuyện xưa, lại càng không thể lấy đạo lý xưa mà xét chuyện ngày nay nếu không muốn bị cho là cổ hủ.

Dịch Nghĩa:  Vịnh Miếu Đào Hoa Phu Nhân

Trong cấm cung Eo Nhỏ, đào tơ còn ngậm sương
Đã biết bao xuân qua mà chỉ nhìn đăm đăm mà không nói một lời
Xét cho cùng, vì sao mà nước Tức bị mất?
Thương xót cho người nhẩy lầu tự sát ở vườn Kim Cốc!

Dịch Thơ: 

Đào Hoa Phu Nhân

Cấm cung Eo Nhỏ nhiều đào tân
Không nói bao xuân dù một lần
Nước Tức vì đâu bị tận diệt
Xót thương nàng Lục chẳng an phần.

***

Lady Plum Flower by Du Mu

In the Xi Yao Palace, there are many young innocent maidens.
Many years have gone by and she spoke not one word.
What is the ultimate cause of the destruction of Xi land?
Sorrow for the lady who jumped from the Jin Gu tower.

Phí Minh Tâm