Cổ Thi: Bài Ca Điệu Bốc Toán Tử Của Tô Thức

Thêm một Từ Khúc xưa. Tuy không có đàn theo , nhưng xin hãy đọc thầm chầm chậm , để từng con chữ kịp nói thành lời. Mong thay "cát trắng bờ sông lạnh" có bớt lạnh được giây phút nào chăng? PKT 09/06/2015

Bốc Toán Tử - Tô Đông Pha (1037 - 1101)


Khuyết nguyệt quải sơ đồng
Lậu đoạn nhân sơ tĩnh
Thùy kiến u nhân độc vãng lai
Phiếu điểu cô hồng ảnh
Kinh khởi khước hồi đầu
Hữu hận vô nhân tỉnh
Giản tận hàn chi bất khẳng thê
Tịch mịch sa châu lãnh

Dịch Xuôi: Một Ca Từ Theo Điệu Bốc Toán Tử Của Tô Đông Pha
PKT 09/06/2015

Vầng trăng khuyết treo trên cành ngô đồng thưa lá
Đồng hồ nước đã ngưng nhỏ giọt, trời đã bắt đầu vào sâu lắng trong đêm thâu
Ai thấy người với tâm sự u ẩn , buồn ,một mình, vẫn còn tha thẩn đi tới đi lui ?
Đâu đó,xa xôi, bóng một cánh hồng đơn chiếc lạc lõng
Giật mình bay hoảng lên cao mà vẫn còn ngoái đầu nhìn lại
Hận này, ai nào biết cho đây, một mình mình biết, một mình mình hay
Không chọn được một cành cây khô nào có thể đậu xuống để ngủ đỗ qua đêm.
Tịch mịch bãi cát lạnh!

Chú Thích: Lậu đoạn = Chiếc đồng hồ nước ngưng nhỏ giọt , ý nói là trời đã khuya lắm rồi ; U nhân = Người có tâm sự u ẩn buồn khôn nói nên lời

Tịch Mịch Sa Châu Lãnh

Nguyệt khuyết vướng cây thưa
Trời đã vào khuya vắng
U ẩn mình ai dưới ánh trăng .
Bóng cánh hồng đơn chiếc
Bay hoảng vẫn quay nhìn
Tủi hận người đâu biết
Chỗ đậu qua đêm vẫn mịt mờ.
Cát trắng bờ sông lạnh!
Phạm Khắc Trí
***
Các Bài Thơ Dịch:

Bài Ca Đêm Trăng Khuyết

Trăng khuyết treo ngọn nhánh ngô đồng
Đêm mịt mùng...quạnh quẽ...mông lung
Bước vô định thẩn thờ lui tới
Đâu đó xa, cánh chim lạc lối
Hoảng bay lên, ngoái cổ quay đầu
Nỗi đau này ai thấu cho nhau
Đêm mông quạnh tìm đâu chỗ ngủ ?
Mênh mông cát lạnh một màu....

Phương Hà phỏng dịch
***
卜算子 - 蘇軾

缺月挂疏桐，
漏盡人初靜。
誰見幽人獨來往，
飄渺孤鴻影。
驚起卻回頭，
有恨無人省。
揀盡寒枝不肯棲，
寂寞沙洲冷。

Bài Ca Điệu Bốc Toán Tử

Trăng non treo nhánh đồng
Đêm khuya tìm giấc mộng
Cô thân buồn tới lui
Lượn lờ chim một bóng
Thấy sợ quay đầu lại
Nỗi hận mấy người hay
Chọn lấy cành khô đậu
Hoang lạnh bãi cát sầu.

Quên Đi
***
1. Xuất Xứ cuả bài TỪ nầy:

Người ta hay nói: Đường Thi, Tống Từ. Tô Đông Pha người đời Tống, nên bài Bốc Toán Tử của ông làm là một bài Từ vì có câu dài ngắn khác nhau. Sang đời Tống, có thể vì bị qúa gò bó trói buộc bởi Luật cuả thơ Đường, nên thi nhân mới buông thả cho câu thơ dài ngắn khác nhau, vừa dễ diễn ý, diễn tình, vừa dễ dùng từ, vừa dễ phổ nhạc cho du dương trầm bổng... Nên thể TỪ xuất hiện, ( giống như phong trào THƠ MỚI cuả ta hồi thời Tiền Chiến vậy ! ).
Đây là bài Từ được Tô Đông Pha làm vào tháng 12 năm Nguyên Phong thứ 5, để gởi gắm tâm sự khi bị biếm đến Hoàng Châu ngụ ở Định Tuệ Viện sau vụ án Ô Đài Thi.
Bốc Toán Tử 卜算子 chỉ là tên cuả một Thể loại Từ, còn tựa chính thức của bài từ nầy là

黃州定慧院寓居作 Hoàng Châu Định Tuệ Viện Ngụ Cư Tác

缺月挂疏桐， Khuyết nguyệt quải sơ đồng,
漏斷人初靜。 Lậu đoạn nhân sơ tịnh.
時見幽人獨往來， Thời kiến u nhân độc vãng lai,
縹緲孤鴻影。 Phiếu diễu cô hồng ảnh.
驚起卻回頭， Kinh khởi khước hồi đầu,
有恨無人省。 Hữu hận vô nhân tĩnh.
揀盡寒枝不肯棲， Giản tận hàn chi bất khẳng thê,
楓落吳江冷。 Phong lạc Ngô giang lãnh .

蘇軾 Tô Thức (Đông Pha).

4. Dịch Nghiã:

Sáng tác khi cư ngụ ở Định Tuệ Viện xứ Hoàng Châu
Vầng trăng khuyết treo trên cây ngô đồng sơ xác lá, canh đã tàn tiếng người cũng mới vừa yên. Nhưng lại có một người u nhã còn luôn đi lại một mình, như bóng chim hồng nhạn cô độc đang chấp chới bên trời, bỗng giật mình quay đầu lại. Ôm mối hận trong lòng mà không ai người biết đến hỏi han. Đã chọn gần hết những cành cây lạnh mà vẫn chưa chịu đậu vào cành nào, đành chịu như chiếc lá phong rơi rụng xuống dòng Ngô Giang lạnh lẽo mà thôi !
Mượn hình tượng của con chim nhạn cô độc giữa đêm trăng mà gởi gắm tâm sự cuả mình, cao ngạo như cánh hồng cô độc trên cao mà xem thường miệt thị những thói tục tầm thường thấp kém !

5. Diễn Nôm:

Trăng khuyết ngô đồng thưa lá,
Đêm khuya người vắng canh tàn.
Thơ thẩn kìa ai chiếc thân lai vãng.
Chập chờn lẻ loi như cánh nhạn.
Giật mình chợt muốn quay đầu,
Biết về đâu ?
Không ai người rõ thấu !
Cành lạnh vốn chê không thèm đậu,
Thà như lá Phong rụng
Chìm dưới Ngô giang sâu!

Đỗ Chiêu Đức
***
Góp Ý:
Đọc qua đoạn viết về TỪ của anh Chiêu Đức, Quên Đi xin bổ sung như sau:
Từ là những bài hát dân gian, xuất hiện từ rất sớm. Đến thời Vãn Đường mới trở thành một thể độc lập. Mãi đến triều Tông mới phát triển mạnh.