Thơ Haiku Người Nhật - Tấm Lòng Nam Nhân

    Đại Sư Basho (1644-1694) chuyển những Công Án Thiền nên thành Thơ Haiku theo “cấu trúc 5-7-5”, trình bày những hình ảnh, sự vật, việc không liền lạc gì với nhau (theo nhận định thông thường). Tuy nhiên, mỗi người đọc cứ thong dong tham dự tùy theo ”tâm lượng” của mình. Từ thân, ý, tình đơn giản của bản thân, Haiku cũng tương tự như “Đêm qua ra đứng bờ ao..” của người Việt. Chỉ khác Haiku có 17 chữ chia làm ba dòng: 5-7-5 - Khác với Lục/Bát của người Việt -14 chữ viết thành hai dòng 6-8. Tại sao Lục/Bát/Người Việt 14 CHỮ chia thành HAI dòng, và Haiku Người Nhật/17 CHỮ chia thành BA dòng thì chỉ do “thuận duyên” mà thành, mỗi Dân Tộc có Tính và Hạnh khác nhau. Chẳng nên thắc mắc. Người viết trong cảnh hỗn loạn hiện tại, không thể làm gì hơn là làm Haiku/Lục-Bát. Làm chơi cho vui kiểu như Bùi Giáng trước kia. Cũng nên chân thực nói thêm, những chữ, lời đơn giản từ Haiku là viết cho hết thảy chúng ta trong đời sống bình thường, chứ không gì sâu xa, bí hiểm.

1-

Vốc tuyết nhỏ mái hiên

Êm êm rơi lặng thinh trắng xóa

Hòa tan thành âm điệu

(Issa,1763-1827)

Hàng hiên nắm tuyết rơi im

Lắng nghe âm sắc lặng thinh tuyệt mù

2-

 Mặc lên tấm áo mới

Ồ lạ lẫm khác biệt làm sao

Cứ như một ai đó

(Basho, 1644-1694)

Xỏ tay áo mới lần đầu

Thấy ra như thể một người nơi đâu?

3- 

Gió đầu năm thổi tới

Ngọn lửa đèn dầu nơi phòng tắm

Chập chờn leo lét soi

(Oemaru, 1720-1805)

Đầu năm gió lạnh thổi dồn

Đèn dầu phòng tắm chập chờn lặng im

4- 

Chào em, chim sẻ nhỏ

Trên hàng hiên sạch đẹp nhà tôi

Dấu chân in lấm chấm

(Shiki, 1866-1902)

41/ Chào em chim sẻ mến thương

Dấu chân để lại nhẹ như sương mờ

42/Sẻ ơi để lại hiên nhà

Chân em in dấu mù sa nhạt nhòa

5- 

Thương người nữ không con

Dịu dàng thay bàn tay chạm tới

Búp bê bày bán son.

(Ransetu, 1654-1707)

Thương thay người nữ không con

Ngón tay khẻ chạm dạng hình búp-bê

6- 

Đá băng và giòng nước

Khác nhau từ bao lâu thuở trước

Cùng rơi giọt vô âm

(Teishitsu, 1610-1673)

Đá băng kia với giòng nầy

Cùng nhau rơi lặng giọt thầm vô thanh

7-

 Dẫu lũ to, mưa lớn

Tẩy xóa thế nào Phú Sĩ Sơn

Xuống bùn hồ nhỏ hẹp

(Buson 1715-1783)

Lũ to, mưa lớn thế nào

Làm sao tẩy xóa cao vời Đại Sơn

8-

 Đầu năm được giấc mơ

Giữ kín như một điều cẩn mật

Cười thầm riêng một mình

(Sho-U, (?) )

Đầu năm nằm thấy giấc mơ

Cười thầm giữ chặt một điều riêng tư

9-

Bầy ngỗng hoang trở về

Cớ sao gào tiếng kêu ầm ĩ

Vang động vỡ đêm trường

(Roka, 1672-1703)

Ngỗng hoang ngờm ngợp bay về

Tiếng kêu vang động đêm trường âm u

10- 

Rơi tuột xuống đất đen

Cánh diều sau nhiều lần tung gió

Hẳn diều chẳng còn hồn

(Kubonta, 1889-1963)

Hỡi ơi rơi xuống đất đen

Cánh diều còn giữ linh hồn được chăng

Cali, 6 Tháng 6, 2022                   

Giữa ầm ĩ biến động chung quanh

Phan Nhật Nam