Dạ Vũ 夜雨 - Bạch Cư Dị

Nguyên tác    Dịch âm

夜雨               Dạ Vũ

早蛩啼複歇   Tảo cung đề phục yết

殘燈滅又明   Tàn đăng diệt hựu minh.
隔窗知夜雨   Cách song tri dạ vũ,
芭蕉先有聲   Ba tiêu tiên hữu thanh.
                       Bạch Cư Dị 
***
Dịch thơ

Mưa Đêm 1                     Mưa Đêm 2

Dế khi kêu khi nín            Dế khi kêu khi nín
Đèn lúc tỏ lúc mờ             Đèn lúc tỏ lúc mờ
Cách song nghi mưa rớt   Cách song nghe mưa rớt
Lá chuối đếm giọt mưa.    Lá chuối nhắn lời mưa

Con Cò
Lời bàn

Ý của toàn bài chỉ đơn sơ như sau: Dế kêu đứt đoạn, đèn khêu mập mờ (đêm đã khuya). Đứng bên trong cửa sổ (cửa đóng kín) biết có mưa vì nghe thấy tiếng mưa trên lá chuối.

Cái hay của bài này nằm trong 2 câu chót. Có 2 chỗ dịch thoát trong 2 câu chót của cả hai bài dịch này:

- Câu 3: Đứng ở bên trong song cửa (cách song). Trong nhà thì đèn mập mờ. Cửa thì đóng (không nói tới cửa đóng trong thơ nhưng tuyệt đối không nói nhìn thấy mưa, vậy là cửa đóng). Con Cò dùng chữ nghi để dịch chữ tri (biết) của nguyên bản trong bài dịch 1. Tới câu sau mới nghe thấy mưa rơi trên lá chuối nên ở câu này, chỉ nghi chứ chưa biết. 

Bài dịch 2 dịch sát nghĩa hơn: tuy không nhìn thấy mưa rơi nhưng đã nghe thấy nó. 

- Câu 4: -Vì sao mà biết? -Bởi vì tiếng mưa rơi trên lá chuối. Trong bài 1, Cò dịch câu này là Lá chuối đếm giọt mưa (nguyên bản chỉ là tiếng mưa trên lá chuối). Tiếng mưa trên lá chuối nghe lộp bộp giống như lá chuối đếm những giọt mưa (1, 2, 3, 4......). Kể đã fantasy rồi. Nhưng vì qúa mê câu đó nên muốn fantasy thêm tí nữa, Cò bèn dịch câu này là: Lá chuối nhắn lời mưa. (ngụ ý rằng tiếng mưa trên lá chuối giống như lời của mưa nhắn vô trong nhà)

Cả 2 câu đều nhân cách hóa giọt mưa mà không hỏi ý kiến của tác giả. Bản tính Cò thích sát nghĩa hơn bay bướm mà cả 2 câu đều bay bướm. Chả biết chọn câu nào, bèn chép cả 2 bài. 

***
Mưa Đêm

Dế sớm kêu từng chập
Đèn tàn lấp lóe chao
Song cài mưa tối biết
Tàu chuối báo tin đầu!

Lộc Bắc
***
Tiếng dế kia lúc kêu, lúc nghỉ,
Ngọn đèn tàn khi tỏ khi mờ,
Cách song nghe động trên tầu chuối,
Thì biết đêm nay trời đang mưa.


Bát Sách
***
Mưa Đêm

Dế mèn kêu rời rạc
Đèn leo lét tỏ mờ
Ngoài song mưa rỉ rả
Lá chuối nhỏ giọt thơ.


Phí Minh Tâm 
***
Dế khi gáy khi im
Đèn lúc mờ lúc tỏ ...
Song cách nghe như có
Ba tiêu được gió hôn

LạcThủyÐỗQuýBái