Bàn Về Vấn Đề Nghiệp Quả

      Khái niệm và niềm tin về Nghiệp đã có mặt trong triết học Ấn Độ trước khi Đức Phật ra đời, nhưng chính Đức Phật đã giảng dạy và hoàn chỉnh học thuyết này!

Vì không hiểu nổi sự khác biệt nhau giữa những con người, một Bà la môn trẻ tên là Subha đã đến gặp đức Phật và nhờ Ngài giải thích nguyên nhân của sự bất tương đồng : nguyên nhân và những điều kiện nào mà loài người, có người ưu, người nhược; người hơn , người kém? Có người sống lâu, có người chết trẻ; có người bệnh yếu, có người khoẻ mạnh,; có người đẹp, người xấu; có người có quyền, có người không có quyền; có người nghèo, có người giàu; có người sanh ra hạ tiện, có người sanh ra cao quý; có người ngu, có người khôn?

Đức Phật đã trả lời rằng: "Tất cả chúng sinh đều là chủ nhân của những hành động của mình, là người thừa hưởng của những hành động của mình, chúng sinh khởi sinh (đầu thai) từ những hành động của mình, chúng sinh đều liên quan với những hành động của mình, có những hành động của mình làm nơi nương tựa cho mình. Đó là hành động (nghiệp) làm cho chúng sinh hơn kém khác nhau".

Vậy Nghiệp là gì?

Nghiệp (Kamma hay Karma) có nghĩa gốc là hành động hay sự làm, việc làm. Trong triết học Phật Giáo, Nghiệp dùng để chỉ những hành động cố ý, hành động có ý chí, bao gồm ý nghĩ (tâm), lời nói (miệng) và việc làm (thân).

Nói chung, tất cả những hành động tốt và xấu đều tạo nghiệp. Hay nói cách khác, nghiệp có nghĩa là những "Hành" hay "Tâm Hành" thiện và bất thiện.

Nghiệp không phải là "số phận" hay "định mệnh" đã định trước và được áp đặt lên chúng ta bởi một thế lực hay đấng siêu nhiên bí mật nào. Nghiệp là những hành động của mọi người tương tác tạo ra những nghiệp quả tương ứng. Và vì vậy, một người có thể thay đổi nghiệp hay tiến trình nghiệp của mình bằng những cách khác nhau. Việc chuyển nghiệp được bao nhiêu, nhiều hay ít, đều do nỗ lục bản thân của mỗi người. Vì vậy, chúng ta đều có một số "ý chí" tự do để mà đổi nghiệp, chuyển nghiệp theo mong ước. Quá khứ sẽ tác động đến tương lai nhưng quá khứ không hoàn toàn quyết định hết tương lai, bởi vì Nghiệp đã bao gồm cả những hành động trong quá khứ và cả tương lai!

Chẳng hạn, trong quá khứ ta đã làm nhiều hành động ác xấu, bất thiện, thì chắc chắn theo luật nhân quả (hay nghiệp quả), ta phải nhận hệ quả xấu trong hiện tại và tương lai. (Hiện tại cũng là tương lai của quá khứ).

Nhưng nếu trong hiện tại và tương lai gần, ta đã hối cải, tu tập và thực hiện những hành động tốt, thì chắc chắn theo quy luật nhân quả, ta sẽ nhận lãnh những hệ quả tốt đẹp trong tương lai gần hoặc tương lai. Thế nhưng, những hành động tốt, thiện hiện tại hay tương lai gần này chưa chắc đã có thể chuyển đổi được hết những nghiệp quả ta đã tạo ra trong quá khứ, bởi vì nghiệp quả của ta bị chi phối bởi cả những hành động ở hiện tại, tương lai và cả ở quá khứ!

Một Hành Động (hay Nghiệp) một khi hay ngay khi đã làm, thì đã hình thành Nghiệp. Nghiệp không thể huỷ ngược hay đảo ngược được. Sự hành động là một tiềm năng của nó, đó là hành động không thể tránh được nghiệp quả. Ngay trong một kiếp thôi, ta có thể làm nhiều việc thiện và bất thiện. Vì thế, chắc chắn ta đã tích luỹ rất nhiều Nghiệp!

Như vậy, tất cả những Nghiệp đó được chứa hay tích tụ ở đâu?

Nghiệp không phải được chứa trong cái Thức thoảng hiện, thoảng mất hay trong chỗ nào của thân này! Nghiệp là một tiềm năng cá thể, có thể được chuyển từ kiếp sống này sang kiếp sống khác! Nhưng tuỳ thuộc vào Tâm và Thân, nó chọn chỗ và biểu hiện vào khoảnh khắc nào hợp thời nhất. Chẳng hạn, ta không nói những trái xoài được tích chứa ở đâu trong cây xoài, nhưng tuỳ thuộc vào cây xoài chúng nằm mà đơm trái theo đúng mùa.

Tương tự như vậy, lửa không phải được chứa trong diêm quẹt, nhưng dưới tác động ma sát thích hợp diêm quẹt sẽ tạo ra lửa!

Phải chăng ta nhận lãnh một phần nào đó của tất cả Nghiệp ta đã tạo ra?

Quy luật Nghiệp đã chỉ rõ rằng: ta sẽ gặt thứ ta đã gieo trồng! Có nghĩa là, ta gieo nhân nào gặt quả nấy, thì vẫn có một vấn đề được đặt ra: Nghiệp Quả có thể được sửa đổi hay cải tạo! Điều này có nghĩa là quy luật về Nghiệp và Quả không phải hoạt động cứng nhắc như một cỗ máy, mà cho phép sửa đổi, chỉnh sửa hay cải tạo trong khi tạo Quả. Nói cách khác, Nghiệp không phải là số phận hay định mệnh đã an bài; nhưng cũng không phải có nghĩa là ta chỉ phải nhận lãnh một phần nào đó của tất cả nghiệp mà ta đã tạo ra. Ta có thể giải thích điều này bằng hình ảnh trái bi-a: hướng của trái bi-a có thể được thay đổi hoặc thậm chí bị dừng lại nếu một trái bi-a khác được đánh đến để tác động vào nó theo một góc hay lực thích hợp nào đó theo ý của người chơi!

Cũng như bất kỳ sự kiện vật lý nào, tiến trình Tâm kết thành những hành động tạo Nghiệp không phải tồn tại một cách đơn độc. Vì thế, công năng tạo Nghiệp Quả của một Nghiệp không phải chỉ phụ thuộc vào tiềm năng của những Nghiệp khác! Ta có thể tưởng tượng để thấy rằng, một Nghiệp riêng biệt nào đó -dù là thiện hay bất thiện-, đôi lúc có thể được gia trọng hay được tăng mạnh hơn bởi Nghiệp Hỗ Trợ, hoặc có thể bị giảm thuyên hay bị làm yếu đi bởi Nghiệp Cản Trở, hay thậm chí bị tiêu diệt hay xoá sổ bởi Nghiệp Tiêu Diệt. Tiến trình tạo ra Nghiệp Quả cũng có thể bị chậm lại nếu không đủ Duyên, hay những điều kiện để Quả chín muồi. Và sự chậm trễ này có thể lại tạo cơ hội cho các Nghiệp Cản Trở hay Nghiệp Tiêu Diệt hoạt động can thiệp vào nữa!

Bên cạnh những điều kiện bên ngoài hay Ngoại Duyên, thì bản chất tâm linh của Tâm, là nơi khởi sinh các hành hay hành động Tạo Nghiệp, có thể cũng tác động  vào quá trình xảy ra Nghiệp Quả. Người có nhiều đạo đức hoặc phẩm chất tâm linh tốt, thì một tội lỗi gây ra có thể sẽ không dẫn đến nghiệp quả nặng. Ngược lại, đối với những người thiếu phẩm chất đạo đức và phẩm chất tâm linh, thì một tội lỗi của họ có thể tạo nhanh thành nghiệp quả nặng, bởi vì người này không có những đức hạnh và tâm thiện để bảo vệ mình khỏi nghiệp dữ!

Như vậy, Nghiệp Quả có thể sửa đổi, uốn nắn được! Điều này, đã giải phóng con người thoát khỏi sự suy nghĩ hay ám ảnh về một số phận đã an bày hay chủ nghĩa định mệnh. Và vì thế đã mở ra con đường rộng mở giúp cho ta có thể nỗ lực tu tập để chuyển hướng nghiệp hay sửa nghiệp theo hướng tốt lành hơn!

Hiểu về quy luật của Nghiệp, ta càng phải nên cẩn trọng và chú tâm đối với những hành động, ý nghĩ cũng như lời nói của mình nếu ta mong muốn tích luỹ nghiệp lành! Một khi những hành động, ý nghĩ, lời nói được cẩn trọng, ắt hẳn sẽ tiếp tục lập đi, lập lại và càng tích luỹ thêm vể nghiệp lành. Tránh những hành động (tức nghiệp) bất thiện, bỏ những ác hành, tà hành.

Lời khuyên dạy của Đức Phật trong kinh Pháp Cú (Dhammapada) đã tóm tắt những bài học cần được rút ra bằng hành động sau khi đã hiểu được ý nghĩa của Nghiệp Quả, đó là:

Chớ khinh suất điều ác, nói: "Nó không đến mình"

Ngay cả từng giọt nhỏ, nhỏ lâu cũng đầy bình

Đừng như kẻ ngu dại, tích dần từng "giọt" ác,

đến khi ác đầy mình.

(Bài kệ 121)

Chớ khinh suất điều thiện, nói: "Nó không đến mình"

Ngay cả từng giọt nhỏ, nhỏ lâu cũng đầy bình

Do vậy người có trí, tích cóp từng "giọt" thiện,

đến khi thiện đầy bình.

(Bài kệ 212)

27/1/2014

Hà Nguyên