Phụ Nhân Chi Ngôn, Thận Bất Khả Thính - Lưu Linh(221 - 300)

Chuyện kể, Lưu Linh (221 - 300), ngườI Tàu, cuối đời Ngụy (Tào Tháo), trong nhóm Trúc Lâm Thất Hiền (Bảy Người Hiền Trong Rừng Trúc), có tài nhưng thất chí, không chịu ra làm quan, tối ngày thơ rượu. Người vợ ,sợ chồng uống rượu quá độ , có thể chết sớm , khóc lóc can ngăn. Ông xin được làm một lễ cúng thần linh trước khi nghe lời. Mấy câu thơ sau đây ,cho là của ông đã làm. 

Phụ Nhân Chi Ngôn, Thận Bất Khả Thính - Lưu Linh(221 - 300)

Thiên sinh Lưu Linh

Dĩ tửu vi danh

Nhất ẩm nhất hộc

Ngũ đẩu giải tỉnh

Phụ nhân chi ngôn

Thận bất khả thính 

Tạm dịch: Trời sinh Lưu Linh / Lấy rượu làm danh / Uống mỗi lần một hộc/ Uống hết năm đấu mới tỉnh / Vợ có nói chi / Cẩn thận không thể nghe (?)

Lưu Linh Trời sanh
Uống rượu nổi danh
Mỗi lần một hộc
Năm đấu mới đã.
Vợ khóc can ngăn
Không nghe sao đành!

Thật tình, đến câu cuối, "thận bất khả thính", với vốn liếng chữ nghĩa hán-việt ăn đong, có giới hạn, tôi đã lúng túng không biết chuyển dịch thế nào cho đúng ý nguyên tác. Tìm hiểu nghĩa từng chữ một: "thận" là cẩn thận ,nên suy nghĩ trước sau, "bất khả" là không thể, "thính" là nghe , như vậy ghép lại toàn câu,trong ý nghĩa của toàn bài, dịch xuôi theo nghĩa đen là: "cẩn thận không thể nghe". Cẩn thận không thể nghe là nghĩa làm sao? Là nên cẩn thận suy nghĩ trước sau về chuyện không thể nghe? Như vậy,có thể kết luận(1) là không nên nghe mà cũng có thể kết luận(2) là nên nghe. Còn nghe hay không nghe mà có làm theo hay không thì chưa nói tới. Ôi chao,lối nói nước đôi bỏ lửng này ý thực là gì? 

Nhàn lão vô sự, đôi dòng tản mạn luộm thuộm, trước là để đọc cho vui và sau là, nếu có thể, xin được lĩnh ý của mọi người về : kết luận (1)"không nên nghe" là đúng, hay kết luận (2) "nên nghe" là đúng ,hay cả hai kết luận(1) và(2) đều không đúng và ở trường hợp này nên được hiểu ra sao. 

Lời Thêm: Hôm nay, có một nhà giáo, ngồi bên án thư ,ngẫm nghĩ xa gần về câu "phụ nhân chi ngôn, thận bất khả thính", không hiểu nghĩ sao, lại mỉm cười một mình, bị bà giáo nhà bất chợt ngang qua thấy hỏi. "Không có gì đâu , bà ạ". Vâng, quả thực là không có gì đâu, cái tình vợ chồng là trời cho, ở ngoài lời nói, có nói gì thêm cũng chỉ là cho vui thôi mà.

Phạm Khắc Trí

 10/13/2015